چرا هنرمندان فقیرند؟

فرادید | «هانس ابینگ»، استاد سابق اقتصاد فرهنگ در دانشگاه «اراسموس» روتردام و هنرمندی بنام در هلند در این کتاب، سعی دارد از منظر پدیدارشناختی با درون کاوی یک هنرمند اقتصاددان، قواعد حاکم بر رفتار هنرمند، بازار هنر، مصرف کننده کالای هنری و علل و پیامد‌های سهم گسترده هدیه در هنر و درآمد اندک هنرمندان را تحلیل کند. وی در هر فصل از این کتاب یک نمونه مرتبط با موضوع را ارائه می‌کند و ضمن تحلیل آن نمونه خاص، نتیجه را به موارد مشابه تعمیم می‌دهد.

به گزارش فرادید؛ کتابِ حاضر قصد دارد تا از منظری اقتصادی قواعدِ حاکم بر رفتارِ هنرمند، بازارِ هنر، مصرف کننده‌ی کالای هنری و دولت را نشان دهد. البته تأکید نویسنده بر این است که قواعدِ اقتصادِ هنر منحصربه فردند و به تمامی با روایتِ کلیِ دانشِ اقتصادی سازگار نیستند.

کتاب در ۵۷۶ صفحه و ۱۲ فصل تنظیم شده است و در آغاز هر فصل، با روایتی داستانی که ریشه در تجربه شخصی نویسنده دارد شروع می‌شود و در ادامه فصل به بسط نظری آن با بهره‌گیری از الگو‌های اقتصاد هنر در میان داستان می‌پردازد و آن را به کتابی جذاب و خواندنی تبدیل می‌کند.

هانس ابینگ، نویسنده‌ی این کتاب، استادِ سابقِ اقتصادِ فرهنگ در دانش‌گاهِ اراسموسِ روتردام و هنرمندِ شناخته شده ای در هلند است و از این نظر یکی از شایسته ترین افرادی است که می‌تواند درین‌باره نظریه پردازی کند. او سعی داشته از منظری پدیدارشناختی با درونکاویِ یک هنرمندِ اقتصاددان، مسایلِ مرتبط با اقتصادِ هنر را تشریح و تحلیل کند، ازین رو با بسیاری از دیدگاه‌هایِ پوزیتیویستیِ رایج متفاوت است و آگاهی‌های ژرفی را برای خواننده تدارک می‌بیند. فزون برین سعی داشته مطالب مورد بحث را به زبانی کاملاً روان توضیح دهد، تا هم برای خواننده‌ی مبتدی دست یافتنی باشد و هم خواننده‌ی متخصص را به ظرایفِ ساختِ اقتصادیِ هنر آشنا کند.

هر فصل از این کتاب با ذکر یک نمونه یِ مرتبط با موضوع آغاز شده و در باقیِ فصل ضمنِ تحلیلِ آن نمونه یِ خاص، نتیجه را به مواردِ مشابه نیز تعمیم می‌دهد. کتاب نه تنها اکثر حوزه‌های شناخته شده‌ی این رشته را پوشش می دهد، بلکه سعی دارد دانش‌های موجود در این حوزه ها را با هم ترکیب کند و الگویی برای مطالعه و بررسی در شرایط و موقعیت های دیگر ارایه دهد. پرسش‌هایی که در پایانِ هر فصل آمده ضمن این که خواننده را به ارزیابی دوباره یِ داده‌های متن سوق می دهد، زمینه را برای کنکاش هایِ نظریِ بیش تر فراهم می آورد.

گرچه این کتاب صرفاً تحلیلی درباره‌ی مناسباتِ حاکم بر اقتصاد و هنر در اروپای مرکزی است، با توجه به کمیِ منابع موجود، روش شناسی نظام‌مندش و اینکه به عنوانِ مرجعی بین المللی برای تحقیقاتِ دانشگاهی پذیرفته شده است؛ می تواند همچون مدلی نظری و تحلیلی برای پژوهش در این حوزه به کار آید و راه‌گشای خوانندگان ایرانی باشد. ناگفته پیداست که این کتاب بخشی از ره یافته‌هایِ نظریِ ممکن به مقوله‌ی اقتصادِ هنر است و امیدواریم به زودی کتاب‌های دیگری بر مبنای دانشِ بومی و چالش هایِ ویژه ی اقتصادِ هنر در ایران تولید شوند.

هانس ابینگ توضیح می‌دهد که چرا اکثر هنرمندان فقیرند؛ یکی از دلایلی که برای این امر برمی‌شمرد این است که هنر مقدس شمرده می‌شود و از این رو هنرمندان حاضرند برای آن فداکاری کنند و از گرفتن پول بگذرند، به جای این که درآمد ریالی کسب کنند درآمد روانی به دست آورند و می‌تواند در کنارکار هنری مثلا کارمند باشد.

مفهومی وجود دارد به نام جریمه درآمدی که در بین هنرمندان بسیار زیاد است؛ یعنی من هنرمندم، لیسانس دارم، با این سن و با این پایگاه طبقاتی و همه این‌ها با کارمند اداره پست که لیسانس دارد و شبیه من است برابر است، اما او ماهی چهار میلیون دریافتی دارد و من ماهی دو میلیون، حد فاصله بین این دو را جریمه درآمدی می‌گویند. هنرمندان به این دلیل که هنر را مقدس می‌دانند حاضرند فداکاری کنند و از بخشی از درآمدشان بگذرند و جریمه درآمدی بدهند. یکی از دلایل فقیر بودن هنرمندان بالابودن این جریمه درآمدی است.

کتاب «چرا هنرمندان فقیرند؟» مناسب افرادی همچون هنرمندان، مدیران هنری، سیاست‌گذاران هنری و اشخاصی که در حرفه های مرتبط با هنر فعالیت می‌کنند و اقتصاددانان علاقه‌مند به هنر و فرهنگ و شاید از همه مهم‌تر دانشجویان هنر است. کتاب با زبانی ساده و روان و البته با مفتهیمی عمیق نگاشته شده است و از همین بابت کسانی که تخصص کافی در زمینه اقتصاد ندارند هم می‌توانند به خوبی از این کتاب بهره گیرند. همچنین جزو منابع درسی دانشگاه‌های اروپایی در رشته‌های اقتصاد هنر، جامعه‌شناسی هنر، مطالعات فرهنگی، اقتصاد فرهنگ، تاریخ هنر، بازاریابی هنر و مدیریت هنر هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. از همین رو به دلیل ضعفی که در منابع فارسی در زمینه اقتصاد هنر وجود دارد بسیار کارآمد است.

هانس ابیینگ یک طراح و یک عکاس است. او عمدتا از پاستل استفاده می‌کند، خواه آن را به روشی قوی یا غیر متعارف باشد. اخیراً او شروع به ساخت فیلم‌ها نیز کرده است. موضوع طرح‌های او بدن انسان و پرتره است. وی سال ۱۹۴۶ در اوترخت هلند متولد شد. از سال ۱۹۷۸-۱۹۸۳ به آکادمی هنر ریتولد در آمستردام رفت. در سال ۲۰۰۴ یک کمک هزینه (basicstipendium) از بنیاد هلند برای هنر‌های تجسمی (FBKV) برای عکاسی خود دریافت کرد.

حمیدرضا شش‌جوانی متولد ۱۳۵۴ در اصفهان است، در هلند «اقتصاد هنر» خوانده و عضوِ پیوسته‌ی انجمن جهانی اقتصاد فرهنگ است. او یکی از بنیان‌گذاران رشته‌ی اقتصاد هنر در دانشگاه‌های کشور است و هم اکنون به تدریس و پژوهش در اقتصاد فرهنگ و هنر ایران مشغول است. وی تلاش کرده تا بنیان‌های نظری اقتصاد فرهنگ و هنر را از طریق تألیف مقالات و ترجمه‌ی کتاب‌های کلیدی به بدنه‌ی دانش موجود در کشور پیوند بزند. برخی از کتاب‌های او عبارتند از: «چرا هنرمندان فقیرند؟»، «اقتصاد هنر‌های معاصر»، «کارآفرینی هنر و توسعه‌ی اقتصادی» و «درآمدی تازه به اقتصاد فرهنگ».