احمد عبادی؛ مبدع کوکهای مختلف سه تار
از کارهایی که احمد عبادی در نوازندگی سهتار ایجاد کرد، ابداع کوکهای مختلف در سه تار است که در آلبوم کوک سه تار آنها را عرضه کرد.
کد خبر :
۹۱۴۲۴
بازدید :
۷۱۳۴
احمد عبادی، استاد برجسته موسیقی سنتی و نوازنده توانمند سهتار به شمار میرفت که افزون بر تربیت نسلی از برجستهترین موسیقیدانهای تاریخ ایران با تحولی شگرف در سبک نوازندگی، شیوهای را خلق کرد که تا آن زمان هنرمندی همانند آن را اجرا نکرده بود.
احمد عبادی آخرین یادگار و آخرین بازمانده هنری خاندانی است که گنجینه پربهای ردیف موسیقی سنتی ایران را به دست آیندگان سپردند؛ گنجینهای که میتوان از آن به عنوان اسطوره موسیقی ایران یاد کرد. عبادی فرزند میرزا عبدالله نخستین راوی ردیف و نوازنده پرقدرت سه تار است، در ۱۲۸۵ خورشیدی چشم به جهان گشود.
او همواره نگران آینده موسیقی ایران و به ویژه سه تار نوازی بود. روح الله خالقی در کتاب اول سرگذشت موسیقی ایران درباره عبادی چنین مینویسد: «هنگامی که بیش از هشت سال نداشت با ترانههای ضربی موسیقی آشنا شد.
احمد شروع به نواختن سه تار کرد که سایه پدر از سرش دور شد و میرزا عبدالله بدرود حیات گفت و وی از تعلیمات استاد محروم شد، اما چون آتش عشق موسیقی در دلش شعله ور بود، نزد خواهران خود که از تعلیمات پدر برخوردار شده بودند، اصول نوازندگی را آموخت و به جایی رسید که در ۱۸ سالگی سازش شنیدنی بود.
احمد نه تنها از لحاظ موسیقی، ذوق و قریحه نوازندگی جانشین پدر بود بلکه از جهت حسن خلق و ادب و مهربانی بهترین یادگار میرزا عبدالله است.»
سبک جدید نوازندگی سه تار
عبادی در طول ۶۰ سال نوازندگی با سه تار، عطر موسیقی اصیل ایران را در فضا پراکند و پراحساسترین و پرجاذبهترین نغمات ردیف را از خود به یادگار گذاشت. بعضی از نوارهای او موجود است که باید به نحو مناسب از آنها استفاده شود.
استاد عبادی اعتقاد داشت که شخصیت ویژه و چگونگی نوازندگی سه تار رعایت نمیشود و بیشتر افرادی که به نوازندگی این ساز میپردازند، صدای واقعی سه تار از سازشان به گوش نمیرسد. عبادی در نواختن سهتار دارای سبک و شیوهای مخصوص به خود بود که کمتر فردی توانسته از عهده تقلید آن بر آید.
عدهای سبک خاص ساز زدن او را مربوط به امکانات و وسایل صدابرداری زمان وی میدانند. مضرابهای تک سیم و دومضرابها از مشخصههای بارز سبک وی هستند. از دیگر شاخصههای ساز استاد، بداهه نوازیهای زیبا، ویبرههای طولانی و گلیساندوهای به موقع و زیبا که به ساز استاد زیباییهای خاصی بخشیده بود.
از کارهایی که او در نوازندگی سهتار ایجاد کرد، ابداع کوکهای مختلف در سه تار است که در آلبوم کوک سه تار آنها را عرضه کرد. عبادی دریافته بود که برخی از این کوکها مناسب سه تار نیستند و ۲ نوار به عنوان آموزش کوک سه تار منتشر کرد که در آن برای گامهای مختلف و حتی گوشههای مختلف کوک معرفی کرده بود.
عبادی مدتها در وزارت پیشه و هنر به تدریس و تحقیق در موسیقی ایرانی و سه تار پرداخت و در جهت معرفی موسیقی ملی ایران کنسرتهای متعددی در داخل و خارج از کشور از جمله فرانسه، ایتالیا، آلمان و اتریش برگزار کرد که مورد استقبال هنردوستان واقع شد.
نقش و جایگاه عبادی در موسیقی امروز ایران
عبادی در موسیقی امروز ایران از نقش، نشان و جایگاه خاصی برخوردار است و اگر بخواهیم در موسیقی اصیل ایران با تکیه بر ارزشها و معیارهای سنتی یک فرد را در برگیرنده جمیع شرایط استادی و به مثابه نماد این عنوان بدانیم باید بر نام او درنگ کنیم.
موسیقی سنتی ایران به ویژه در دهههای گذشته در وجود عبادی تجسم و تبلوری انسانی یافته و او سنت و بدعت را بر شالوده درک و جذب عمیق اصالت و ضرورت به شیوهای متوازن در هم آمیخته است. ساز او ریشه در عمیقترین لایههای سنتهای کهن موسیقی بیانی امروزین دارد.
به عبارت دیگر او از این توانمندی شگرف برخوردار بود که افزون بر حفظ و عرضه داشتن درونمایه سنتی، آثار خود را به گونهای بپردازد که شنونده صاحبدل آن را شیوه و راهی نو بداند و این موضوع به سبب بهره بردن در دوفضا و هوای دیروز و امروز یعنی در هم آمیختن ویژگیها و عناصر اصلی شیوه و اسلوب قدیم و جدید بود.
عبادی با وجود مدعیانی که به بهانه پیشرفت و تحول موسیقی ایران با بهره گیری خام دستانه از ملودیها و تکنیکهای دست دوم و سوم غرب در غایت بی هویتی و بی مایگی بهره میبردند، عمیقا ریشه در سنتهای کهن داشت و میدانست که دستیابی به راه و شیوهای استوار جز در مسیر و امتداد و ادامه راه گذشتگان ممکن نیست و نادیده انگاشتن تلاشهای افرادی که در طول سده ها، راه را هموار و پیراسته اند تا چه حد دور از خرد و ذوق سلیم است.
عبادی آغازگر راه و روندی تازه در سه تار نوازی بود که از گذر سالها تجربه و کنکاش به اوج پختگی، صلابت و ایجاز رسیده بود؛ ایجازی که در آن گویی کمال و زیبایی در هم تنیده بودند. او در زندگی خود نیز چنین بود از اطناب پرهیز میکرد. ممتازترین ویژگی سبک عبادی گرایش او به سادگی است که در رویکرد وی از کثرت به قلت و از پیچیدگی به سادگی نمودی بارز دارد.
عبادی با وجود مدعیانی که به بهانه پیشرفت و تحول موسیقی ایران با بهره گیری خام دستانه از ملودیها و تکنیکهای دست دوم و سوم غرب در غایت بی هویتی و بی مایگی بهره میبردند، عمیقا ریشه در سنتهای کهن داشت و میدانست که دستیابی به راه و شیوهای استوار جز در مسیر و امتداد و ادامه راه گذشتگان ممکن نیست و نادیده انگاشتن تلاشهای افرادی که در طول سده ها، راه را هموار و پیراسته اند تا چه حد دور از خرد و ذوق سلیم است.
عبادی آغازگر راه و روندی تازه در سه تار نوازی بود که از گذر سالها تجربه و کنکاش به اوج پختگی، صلابت و ایجاز رسیده بود؛ ایجازی که در آن گویی کمال و زیبایی در هم تنیده بودند. او در زندگی خود نیز چنین بود از اطناب پرهیز میکرد. ممتازترین ویژگی سبک عبادی گرایش او به سادگی است که در رویکرد وی از کثرت به قلت و از پیچیدگی به سادگی نمودی بارز دارد.
روح الله خالقی در این باره چنین گفته است: «احمد عبادی نه تنها از لحاظ موسیقی و ذوق و قریحه نوازندگی جانشین پدر است، بلکه از جهت حسن خلق، ادب و مهربانی بهترین یادگار میرزا عبدالله است. خانه دل باران از مهر و محب او آکنده است.
هنگامی که انگشتانش بر روی پردههای ساز به گردش میآید و ناخن بر قوتش آهنگ ساز را به گوش میرساند، قلب آدمی در سینه میتپد و نغمههای دلپذیرش هزاران خاطره شیرین را در پیش دیدگان شنونده میگذراند که هیچ هنری را این همه تاثیر شگفت انگیز نیست.»
عبادی دقیق و ظریف راهی را پیش گرفت و به جایگاهی رسید که اهل فن آن را رشک انگیز میخوانند. او سالها بی آنکه نیازی به پایگاه و به اصطلاح کادر تبلیغی داشته باشد بر دل و جان صاحبدلان حکومت میکرد. او از آن دست هنرمندانی بود که پوسته تنگ دوران خود را میشکافند و ازآنجا به ذوق و پسند آینده و به مجموعه ذوق دلپذیر ملی نقب میزنند.
عبادی با سه تار کوچک خود بسی بیش از ترکیب سازهای فراوان، ویژگی موسیقی ایرانی را باز میتاباند. ساز و نوای او به چشمه ساری خرد، اما زلال و بی غش میماند که گویی دریایی را در خود خلاصه میکرد. او سالها در اوج اقتدار هنرمندانه خود زیست؛ اوجی بلند که قلمرو او را در عرصه موسیقی ایران تعیین میکرد و از این پس نیز به نوعی دیگر به حیات خود ادامه خواهد داد.
شیوه نوازندگی عبادی، اگر نه خارق العاده بی گمان کاری فوق العاده، برجسته و بی همانند بود و چنین نیز ماند. عبادی شیوه سه تار نوازی را متحول کرد و بر شالوده سنتهای کهن طرح نو در انداخت و به جایگاهی دست یافت که کمتر فردی بدان پایه و توان رسیده است.
او به درستی دریافته بود که پیروی کورکورانه از شیوههایی که گذشتگان پیش از او به کار برده اند و سماجت در تکرار مکرر قدیمیترین وجوه آن، گذر در ظلمات است. پس سنت را به مفهوم عمیقتر و گسترده تری نگریسته بود. چگونگی برخورد عبادی با مجموعه سنت عبرت آموز است.
عبادی دقیق و ظریف راهی را پیش گرفت و به جایگاهی رسید که اهل فن آن را رشک انگیز میخوانند. او سالها بی آنکه نیازی به پایگاه و به اصطلاح کادر تبلیغی داشته باشد بر دل و جان صاحبدلان حکومت میکرد. او از آن دست هنرمندانی بود که پوسته تنگ دوران خود را میشکافند و ازآنجا به ذوق و پسند آینده و به مجموعه ذوق دلپذیر ملی نقب میزنند.
عبادی با سه تار کوچک خود بسی بیش از ترکیب سازهای فراوان، ویژگی موسیقی ایرانی را باز میتاباند. ساز و نوای او به چشمه ساری خرد، اما زلال و بی غش میماند که گویی دریایی را در خود خلاصه میکرد. او سالها در اوج اقتدار هنرمندانه خود زیست؛ اوجی بلند که قلمرو او را در عرصه موسیقی ایران تعیین میکرد و از این پس نیز به نوعی دیگر به حیات خود ادامه خواهد داد.
شیوه نوازندگی عبادی، اگر نه خارق العاده بی گمان کاری فوق العاده، برجسته و بی همانند بود و چنین نیز ماند. عبادی شیوه سه تار نوازی را متحول کرد و بر شالوده سنتهای کهن طرح نو در انداخت و به جایگاهی دست یافت که کمتر فردی بدان پایه و توان رسیده است.
او به درستی دریافته بود که پیروی کورکورانه از شیوههایی که گذشتگان پیش از او به کار برده اند و سماجت در تکرار مکرر قدیمیترین وجوه آن، گذر در ظلمات است. پس سنت را به مفهوم عمیقتر و گسترده تری نگریسته بود. چگونگی برخورد عبادی با مجموعه سنت عبرت آموز است.
او دریافت که باید میان سنت و بدعت پیوند محکمی ایجاد کند به گونهای که هیچ گونه انقطاع و گسستگی در آن راه نیابد و این توازن و هماهنگی تنها به مدد ذهن خلاق و نوعی وابستگی تاریخی پدید آمد.
عبادی همواره هنرمندانه و به دور از هیاهو و جنجال زیست. در دوران پیش از انقلاب اسلامی با همه ارزش و اعتبارش در پس هیاهویی که برخی به راه انداخته بودند، ناشناخته ماند و پس از انقلاب نیز در گیر و دار گردش پرشتاب انقلاب، نسل جوان کمتر فرصت و مجال شناخت این چهره گرانقدر هنر را یافت.
عبادی همواره هنرمندانه و به دور از هیاهو و جنجال زیست. در دوران پیش از انقلاب اسلامی با همه ارزش و اعتبارش در پس هیاهویی که برخی به راه انداخته بودند، ناشناخته ماند و پس از انقلاب نیز در گیر و دار گردش پرشتاب انقلاب، نسل جوان کمتر فرصت و مجال شناخت این چهره گرانقدر هنر را یافت.
او مدتی را در مشاغل دولتی و در خدمت شهربانی کل کشور گذراند و پس از آن به وزارت اقتصاد ملی انتقال یافت. نخستین اثری که از استاد احمد عبادی ضبط شده، صفحاتی است که در ۱۳۱۰ خورشیدی به وسیله کمپانی پولیفون تهیه شده است. یکی تکنوازی سه تار در دستگاه ماهور و دیگری در دستگاه شور که توسط رضاقلی ظلی خوانده شد.
اسماعیل نواب صفا شاعر و ترانه سرای نامدار در ۱۳۲۷ خورشیدی، عبادی را به رادیو دعوت کرد و برای نخستین بار در مرداد ۱۳۲۷ خورشیدی صدای روح نواز سه تار عبادی از رادیو پخش شد و همنوازیهای او با غلامحسین بنان و محمدرضا شجریان آثاری ماندگار در قالب برنامه گلها به جا گذاشت.
اسماعیل نواب صفا شاعر و ترانه سرای نامدار در ۱۳۲۷ خورشیدی، عبادی را به رادیو دعوت کرد و برای نخستین بار در مرداد ۱۳۲۷ خورشیدی صدای روح نواز سه تار عبادی از رادیو پخش شد و همنوازیهای او با غلامحسین بنان و محمدرضا شجریان آثاری ماندگار در قالب برنامه گلها به جا گذاشت.
خود استاد عبادی چنین میگوید: «در زمانی که جوان بودم، سریع مضراب زدن در نوازندگی سه تار بسیار مهم بود و هر فرد سریعتر مینواخت از او به عنوان شخصی که خوب سه تار میزند، یاد میکردند، اما هنگام ضبط صفحات در گذشته ها، این سرعت زیاد در نواختن موجب بد پر شدن صفحات میشد و هنگام شنیدن صفحات ضبط شده، مضرابهای سه تار شفاف به گوش نمیرسید به همین دلیل به این فکر افتادم که این مشکل را بر طرف کنم و برای رفع این مشکل از سرعت مضراب زدن کاستم، توقفها را بیشتر کردم، مضرابها را قویتر و بسیار شفافتر بیان کردم.»
همین روش به همراه احساس سرشاری که او در کارهایش انجام میداد، شیوه جدید و بدیعی را در سه تار نوازی بوجود آورد که مورد توجه اساتید و شنوندگان موسیقی ایرانی واقع شد و بعدها بوسیله خیلیها مورد تقلید قرار گرفت.
سرانجام احمد عبادی
احمد عبادی، بزرگ مرد موسیقی ایران زمین در ۱۳۷۱ خورشیدی، پس از دورهای سخت در مبارزه با بیماری، دیده از جهان فانی فرو بست.
منبع:
- پایگاه جامع موسیقی ایرانی
- مجله ادبستان فرهنگ و هنر، فروردین ۱۳۷۲
منبع:
- پایگاه جامع موسیقی ایرانی
- مجله ادبستان فرهنگ و هنر، فروردین ۱۳۷۲
۰