مهاجرت ١٥٠هزار نفر از مغزهای کشور طی سال‌های ٩١ و ٩٢
سهم تحقیق و پژوهش از بودجه کشوری تنها نیم‌درصد است، سهمی که پیشرفت‌های علمی را با مشکل مواجه کرده است.
کد خبر :
۹۳۱۶
بازدید :
۱۰۵۶
سهم تحقیق و پژوهش از بودجه کشوری تنها نیم‌درصد است، سهمی که پیشرفت‌های علمی را با مشکل مواجه کرده است.
به گزارش شهروند، معاونان فناوری و تحقیقات وزارت بهداشت و ریاست جمهوری، کسانی بودند که روز گذشته نسبت به سهم پایین تحقیقات از بودجه انتقاد کردند. اینها تنها بخشی از موضوعاتی بود که در بیست‌ویکمین جشنواره تحقیقات پزشکی رازی مطرح شد.
جشنواره‌ای با حضور رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، وزیر بهداشت، معاون فناوری و تحقیقات ریاست‌جمهوری و تعدادی از مسئولان وزارت بهداشت. درهمین مراسم بود که آمار ١٥٠هزارنفری فرارمغزها طی سال‌های ٩١ و ٩٢ مطرح شد.
اکبر‌هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، به‌عنوان میهمان ویژه این مراسم، به اهمیت اخلاق پزشکی اشاره کرد و گفت: «باید در ارتباط با اخلاق پزشکی زکریای رازی، روی پزشکان کار شود، یکی از ویژگی‌های رازی این بود که به بینوایان کمک می‌کرد، ما اخلاق پزشکی که جزو سوگندنامه‌های پزشکان است را در عمل رازی می‌بینیم.»
او در ادامه به وضع دستاوردهای علمی و تحقیقی کشور اشاره کرد: «تحقیق واقعی یکی از چیزهایی است که تنها به دانش و علم منحصر است و به مسائل عقیدتی و سیاسی و باندی ارتباط پیدا نمی‌کند، کارهای تحقیقی یک فضای آزاد می‌خواهد، عقیده و حرف مهم است، این‌که چه کسی آن حرف و عقیده را بیان کرده، نباید مورد توجه قرار گیرد، نباید بگوییم فلان دانشمند آمریکایی است و نباید به کنگره ما دعوت شود یا این‌که استادی که می‌خواهد فرزندان‌مان را تربیت کند، یک جمله خلاف‌نظر ما داشته است. این‌گونه علم و تحقیق درکشور پیشرفت نمی‌کند.»
او بر بازگذاشتن فضا برای فعالیت دانشمندان بزرگ تأکید و درعین حال نسبت به فرارمغزها انتقاد کرد: «مسئولان اعلام کرده‌اند که در سال‌های ٩١ و ٩٢، ١٥٠هزارنفر از مغزهای اساسی ما از کشور خارج شدند و خبری از آنها نداریم که برگشته‌اند یا خیر.»
او تحقیقات را حلقه گمشده آموزش کشور اعلام کرد: «ما از نظر استاد، دانشگاه و فضا مشکلی نداریم، آن چیزی که کم داریم، تحقیقات است، آنچه تمدن اسلامی را ساخت، همین تحقیقات بود.» او به صحبت‌های مقام معظم رهبری درباره لزوم ایجاد کرسی‌های آزاداندیشی اشاره کرد:
«با این‌که این صحبت‌ها ازسوی مقام معظم رهبری عنوان شده، اما کافی است در این کرسی‌های آزاداندیشی دانشمندی ابراز عقیده کند و شخصی حرف او را نپسندد، برود در یک سایت بنویسد و آبرویش را ببرید اگر اینجور باشد، هیچ‌وقت ترقی نمی‌کنیم.»
هاشمی رفسنجانی با بیان این‌که پذیرش افکار و عقاید متفاوت در دانشگاه‌ها، باید تبدیل به یک امر عادی شود، تأکید کرد: «درهمین کرسی‌های آزاداندیشی است که برجامِ ٢ اتفاق می‌افتد، درحالی که درهمان روز اعلام برجام، ٦٠درصد از نامزدهای انتخابات رد صلاحیت شدند.»
او برجام را با پذیرش قطعنامه‌ای که جنگ را پایان داد، مقایسه کرد: «معتقدم که قطعنامه خاتمه جنگ با برجام برابری می‌کند، ما وضع‌مان درحال حاضر درجهاتی بدتر از زمان جنگ است، ما آن دوره این‌قدر مقروض نبودیم، سیستم اداری ما تا این اندازه دچار انحراف و فساد نبود، اما حالا رفتار جامعه ما درشرایط کنونی، خیلی خطرناک شده، منطقه حالا منطقه ترور است، القاعده در سراسر دنیا تخم‌گذاری کرده و بدتر از آن داعش است که آمده، این انحراف‌ها در دولت اسلامی صورت گرفته، البته درکشور ما به دلیل این‌که مردم انقلاب‌شان را دوست دارند، امنیت برقرار است و وزارت اطلاعات کاملا مراقب شرایط است، اما ویروس تروریسم خطر بزرگی برای مسلمانان است.»
به گفته او با اعلام برجام، تنها اسراییل، جمهوری‌خواهان آمریکا و دلواپسان داخلی، ناراحت شدند.
همه دنیا از این توافق استقبال کرد: «برخی می‌گویند قلب رآکتور اراک را بیرون آوردند، انگار قلب ما را بیرون کشیدند، همه اینها درحالی است که امروز وضع هسته‌ای ما بهتر از گذشته است، امروز فعالیت ما مشروع است و می‌توانیم مواد غنی‌شده اورانیوم را به روسیه بفروشیم، حتی آمریکا اعلام کرده که آب سنگین ما را می‌خرد. وضع در آینده بهتر هم می‌شود. ما الان وارد باشگاه هسته‌ای شده‌ایم.»
رفسنجانی با بیان این‌که فعالیت‌های هسته‌ای ایران در دنیا مشروع به حساب می‌آید، گفت: «اکنون بالاتر از انرژی هسته‌ای، جوش هسته‌ای و گداخت است که در دنیا درحال اتفاق است. ما در این زمینه عقب بودیم اما اخیرا در دانشگاه‌های امیرکبیر و آزاد پیشرفت‌هایی داشتیم.»
او به اهمیت فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان اشاره کرد: «این شرکت‌ها را باید جدی گرفت، چراکه می‌تواند منجر به کاهش بیکاری شود، آنچه اکنون با آن درگیر هستیم، بیکاری کارگری نیست، ما در سطح تحصیلکرده‌ها بیکاری داریم.»
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام راهکارهایی را یادآور شد که می‌تواند تهران را از آلودگی هوا خارج کند: «اکنون موتورسیکلت‌های برقی درکشور تولید شده و منتظر تولید انبوه است، درحالی که ٢,٥میلیون موتورسیکلت مزاحم در تهران تردد می‌کند ما می‌توانیم تردد آنها را ممنوع کرده و با برقی جایگزین کنیم. همچنین یکی از راه‌های آسان مبارزه با آلودگی هوا تبدیل خودروهای بنزینی به برقی است، چه لزومی دارد ١٨٠-١٧٠کیلومتر سرعت بروند، ٥٠-٤٠کیلومتر کافی است و این خودروها هیچ خرجی برای کشور ندارند.»
از انتشار تحقیقات علمی ایران در سطح بین‌المللی جلوگیری می‌شد
حسن هاشمی وزیر بهداشت، هم در این جشنواره حضور داشت. او از وضع کارهای تحقیقاتی در دوره تحریم انتقاد کرد و گفت: «ما در دوره تحریم که بخشی از آن را بی‌تدبیری می‌دانیم، مشکلاتی داشتیم، در آن دوره خزانه‌داری آمریکا به ناشران بین‌المللی گفته بود که از نشر تحقیقات علمی ایرانیان جلوگیری کند، ازسوی دیگر صدور ویزا برای محققان و پژوهشگران ما با مشکلات زیادی روبه‌رو بود، به همین خاطر در آن دوره شاهد کاهش جدی حضور محققان ایرانی درمجامع بین‌المللی بودیم.»
او ادامه داد: «دسترسی نداشتن به تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی که مورد نیاز پژوهشگران بود، نبود دسترسی به مواد اولیه برای تهیه دارو و تجهیزات پزشکی، محدودیت واردات کود و سموم که نقش مهمی در تغذیه مردم دارد و ایجاد مشکلات برای نظام دارویی کشور، ازجمله مسائلی بود که در دوره تحریم با آن مواجه بودیم.» وزیر بهداشت، شرایط فعلی را برجام ٢، توصیف کرد و از فقها و روحانیون و دانشمندان دعوت کرد تا در حفظ دستاوردهای برجام بکوشند: «امیدواریم برجام ٢ باعث وحدت ملی شود که حاصل آن جهش علمی، کاهش بیکاری، بیماری‌های آسیب و روان و معضلات اجتماعی است.»
سهم پژوهش از بودجه کشوری، فقط نیم‌درصد
رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، یکی دیگر از سخنرانان بیست‌ویکمین جشنواره رازی بود. انتقاد این مسئول در وزارت بهداشت، از بودجه‌های کمی است که برای تحقیقات درنظر گرفته می‌شود: «ما درکشور سهم کافی برای کارهای تحقیقاتی نداریم، به‌طوری که کمتر از نیم‌درصد بودجه برای تحقیق درنظر گرفته شده، این درحالیست که کشورهای دیگر ازجمله کره‌جنوبی که بالاترین سهم را در تولیدات علمی جهان دارند، حدود ٤درصد از بودجه را برای کارهای تحقیقاتی اختصاص داده‌اند.
بنابراین اگر قرار است جهشی از نظر اجتماعی و اقتصادی درکشور ایجاد شود، باید بودجه بیشتری برای تحقیق و پژوهش درنظر گرفته شود.» او ادامه داد: «درهمه کشورهایی که پیشرفت علمی حاصل شده است، دولت اول سرمایه‌گذاری کرده درحالی که ما اگر نرخ تورم را محاسبه کنیم، از سال ٥٤ تاکنون هیچ افزایشی در بودجه تحقیقاتی و پژوهش نداشته‌ایم.»
برای نخستین‌بار بودجه تحقیقات به یک‌درصد تولید ناخالص داخلی رسید
در ادامه این جشنواره، سورنا ستاری، معاون تحقیقات و فناوری ریاست جمهوری، هم با اشاره به وجود ٤میلیون و٨٠٠هزار دانشجوی ایرانی گفت: «این میزان دانشجو، ما را در رتبه ٥ یا ٦ جهان قرار می‌دهد، بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد مهندسان فارغ‌التحصیل ایرانی با آمریکا برابری می‌کند، اما چون اقتصاد ما نفتی است، ما نیروی انسانی را به‌عنوان افرادی که می‌توانند ارزش‌افزوده برای کشور ایجاد کنند، نمی‌شناسیم.»
به گفته او، ایران با ١٠درصد جمعیت کشور، ٥درصد انتشارات دنیا را انجام می‌دهد: «ما دو‌هزار شرکت دانش‌بنیان داریم، فروش آنها امسال از ٩هزار‌میلیارد تومان فراتر رفت، اما همچنان از تولید ناخالص ملی کمتر است و باید ٣٠درصد این تولید را تشکیل دهد.» او به افزایش بودجه تحقیقات در سال آینده خبر داد: «برای سال آینده یک اتفاق عجیب افتاده و آن هم افزایش سهم پژوهش از نیم‌درصد به یک‌درصد از تولید ناخالص ملی است، این اتفاق برای نخستین‌بار است که افتاده است.» او با بیان این‌که ایران ٢٤٠هزار سند علمی در سطح دنیا تولید کرده که ٩٥هزار مورد آن مربوط به رشته‌های پزشکی است، گفت: «امسال قرار است مقاله‌های علمی خود را به ٤٠هزار برسانیم، این درحالیست که ما کارمان را با هزار مقاله شروع کردیم.»
ما نتوانستیم نخبه‌ها را در کشور نگه داریم
درحاشیه این جشنواره، رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، در پاسخ به «شهروند» درباره تعداد مهاجرت محققان و پژوهشگران از کشور توضیحاتی داد: «ما تعداد دقیقی از این افراد نداریم، مهم‌تر از آمار و اعداد این است که اینها افراد با کیفیت و سطح بالایی هستند که زمینه جذبشان وجود ندارد و زیرساخت‌هایی که بتواند آنها را برای فعالیت در داخل کشور، جذب کند، کم است، درکنار همه اینها محیط دانشگاه جاذب این افراد نیست.»
او در پاسخ به این‌که میزان فرارمغزها نسبت به گذشته افزایش یافته یا خیر، تأکید کرد: «بررسی‌هایی که ما کردیم، نشان می‌دهد که میزان مهاجرت‌ها در این گروه، تغییر چندانی نکرده است، مسأله این است که ما نتوانستیم این افراد را درکشور نگه داریم.»
او به دلایلی که منجر به مهاجرت این افراد می‌شود، اشاره کرد: «مسائل اجتماعی و سیاسی و بی‌ثباتی‌هایی که در زمینه تصمیمات و سیاست‌های علمی وجود دارد، منجر به مهاجرت این افراد می‌شود، نکته‌ای که وجود دارد این است که محیط‌های دانشگاهی، باید مدیریت علمی داشته باشند، مساله‌ای که در دانشگاه‌های ما ضعیف است.»
وزیر بهداشت هم درجمع خبرنگاران درباره میزان مهاجرت محققان و پژوهشگران درحوزه پزشکی گفت: «آمارهای متفاوتی از این افراد اعلام می‌شود که قابل اعتماد نیست و بیشتر به گمانه‌زنی شبیه است، به نظر می‌رسد که نباید آماری در این زمینه اعلام شود.»
او ادامه داد: «تصور ما این است که پس از انتخابات ٢٤ خرداد امسال، امیدواری درکشور ایجاد شده که بعید می‌دانم سرعت مهاجرت‌ها را زیاد کند.» وزیر بهداشت همچنین درباره علت بازداشت رادیولوژیست‌ها هنگام تجمع مقابل وزارت بهداشت تأکید کرد: «این موضوع را از پلیس امنیت پیگیری کنید و من معتقدم اگر تجمعی به صورت غیرقانونی انجام شود، طبق قانون باید با آن برخورد شود.
در پایان مراسم بیست و یکمین جشنواره تحقیقات پزشکی رازی، از برترین محققان این حوزه تقدیر شد.
۰
