جنگ غولهای نفتی در اوپک
اوضاع درون اوپک اینقدر آشفته است که مشاور نخستوزیر عراق رسما از احتمال آغاز جنگ قیمتی دوباره صحبت میکند. چنین اتفاقی اگر بیفتد، بار دیگر قیمتها به نازلترین سطح میرسد.
برنامه اوپک یکبار دیگر در یک سال گذشته قفل شد و نفت جهان را هم قفل کرد. اگر بار پیشین جنگ قیمت دو غول اوپک، مسکو و ریاض که اختلافشان بر سر کاهش تولید، قیمت را به کف چسباند و ریاض در نهایت ظفرمند از این جنگ بیرون آمد، اینبار جنگ برای افزایش تولید است که ریاض و دبی را سرشاخ کرده است و قیمت را به سقف چسبانده است؛ برنت بالای ۷۷ دلار، بالاترین قیمت در شش سال گذشته.
اینبار نکته این بود که کسی انتظار نداشت درگیری به این حد بالا برود که دو روز مذاکره کاملا بینتیجه بماند و جلسهای را که برای دوشنبه برقرار شده بود، حتی برگزار هم نکنند، حرفی هم درباره اجلاس بعدی نزنند. بازار بهشدت ترسیده و دارد نگرانی خودش را در قیمت نشان میدهد. بازار حدس و گمان داغ شده و دوباره تیترهای «پایان اوپک» را روی صفحه میشود دید.
به شکل سنتی عربستان سعودی با امارات به شکل برادر بزرگ رفتار میکند و امارات همیشه یکی از سنگبناهای پیشبرد سیاستهای ریاض چه در منطقه و جهان و چه در بازار نفت بوده است. امروز این روابط تا حدی دستخوش تغییرات شده است و شاهد آن درگیری قبلی و درگیری فعلی.
اما اماراتیها چه میگویند؟ حرف این است که فشاری که کوتای اوپک بر نفت ابوظبی میآورد، از نظر درصدی و به نسبت توان تولیدی این شیخنشین اصلا منصفانه نیست.
العربیه مینویسد وزیر نفت سعودی، شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، برای جوشدادن معامله اعضا را به «عقلانیت و توافق» توصیه کرده است که بینتیجه مانده و به گوش اماراتیها نرفته است و کل ماجرای تصمیمگیری اوپک فعلا پادرهوا است.
دقیقترِ ماجرا: منابع اماراتی روز جمعه به رسانهها گفته بودند با افزایش پلهای تولید از سوی عربستان از ماه آگوست تا دسامبر موافق هستند، اما با باقیماندن ادامه برنامه کاهش تولیدی تا پایان سال ۲۰۲۲ به شکل جدی همراهی نمیکنند
همچنین امارات از پایهای که اوپک برای محاسبه سطح کوتای او تعیین کرده گلهمند است. امارات متحده عربی در این سالها میلیاردها دلار هزینه زیرساختهای نفتی خود کرده است و آماده جهش صادراتی است، اما اوپک دستش را گذاشته روی سر صنعت نفت کشور.
امارات همچنین میگوید در این اعتراض خود تنها نیست و آذربایجان، قزاقستان، کویت و نیجریه نیز خواستار بازبینی در پایه محاسبه سطح کوتای خود که سال گذشته تعیین شده است و این اتفاق هم افتاده.
در کشورهای حوزه خلیجفارس این مسئله جنبه دیگری هم دارد. این کشورها با درآمد سرشار نفت، عملا مالیات نمیگرفتند و در شکلی شبیه رشوه به شهروندان در عوض سلب کامل حق سیاسی حدی از رضایت را برای آنها درست میکردند. حالا برخی مانند عربستان در سال گذشته مالیات بر ارزش افزوده را سهبرابر کردند یا عمانیها طرح دریافت مالیات تصاعدی برحسب درآمد وضع کردند.
اوضاع درون اوپک اینقدر آشفته است که مشاور نخستوزیر عراق رسما از احتمال آغاز جنگ قیمتی دوباره صحبت میکند. چنین اتفاقی اگر بیفتد، بار دیگر قیمتها به نازلترین سطح میرسد.
کشورها که مدتها به شکل مصنوعی تولید خود را کنترل کردهاند، میلیونها بشکه نفت در بازار میریزند، تخفیف میدهند تا آخر کار مشخص شود چه کشوری را بیشتر یارای مقاومت در برابر قیمت نازل است. عموما کشورهایی مانند روسیه و عربستان، اولی بهدلیل اینکه بودجهاش به گفته مقامهای رسمی تا ۴۰ دلار هم آسیب نمیبیند و دومی بهدلیل حجم بالای تولید، ذخایر فراوان و تسلط بر صنایع جانبی نفت که درآمدزاست، مانند پتروشیمی و کشتیرانی و این قبیل امور.
بار قبلی که به تهدید از خروج از اوپک کشید -اتفاقی که برای اوپکیها حقیقتا نادر و تعجببرانگیز بود- درنهایت حل شد. اما بار گذشته درگیریها در سطح اظهارات چند مقام رسمی بدون ذکر نام در بلومبرگ و رویترز بود؛ اینبار، اما کار به جلسات وزارتی و راهروهای اوپک کشیده است.
اما ایالاتمتحده. یادمان هست که دونالد ترامپ، با همه غرابت رفتارش حداقل دوبار در سال ۲۰۲۰ با مداخله مستقیم و تماس تلفنی درجا و استفاده از روابط حسنه خود با سعودی و ولادیمیر پوتین معامله را جوش داد و جدا تأثیرگذار عمل کرد.
سخنگوی کاخ سفید روز دوشنبه گفته است: «اگرچه آمریکا در این مذاکرات حضور ندارد، اما به دقت مذاکرات اوپکپلاس و تأثیر آن بر احیای اقتصاد جهانی از همهگیری کووید۱۹ را دنبال میکند. مقامات دولت آمریکا با دولتهای مربوط در تماس بوده و از آنها خواستهاند راهحلی پیدا کنند تا اجازه دهد افزایش تولید صورت بگیرد».
بنا بر این گزارشها مقامات کاخ سفید گفتهاند: «بایدن خواهان آن است شهروندان آمریکایی به انرژی با هزینه معقول و پایا دسترسی داشته باشند. با احیای اقتصاد آمریکا از رکود ناشی از همهگیری ویروس کرونا، مهم است که روند تأمین انرژی حفظ شود که مستلزم شرایط باثبات بازار نفت است».
عکسالعملی که در مقایسه با نقش فعال و تأثیرگذار ترامپ در این موارد و نیز به نسبت سطح تنش کنونی درون اوپک کمی بینمک به نظر میرسد.
روسها واکنش خیلی چشمگیری نشان ندادهاند و الکساندر نواک یکی از معماران طرح فعلی با اینکه به نوشته بلومبرگ نتوانست به سطح افزایش تولید مورد نظر خود برسد، اما حتی پس از کسنلشدن اجلاس روز دوشنبه نیز هیچ اظهارنظری نکرد. بههرحال به گزارش بلومبرگ اکنون وزارت نفت عراق ابراز امیدواری کرده است که تصمیم به برگزاری اجلاس در ۱۰ روز آینده قطعی شود.
اما هنگامهای برپاست که یکی از گزارشنویسان بلومبرگ را نیز به تعجب واداشته است و مینویسد این دعوا اینبار بهشدت «شخصی و عمومی» است و به سطح مصاحبههای تلویزیونی کشیده شده است.
جان کیلداف، تحلیلگر ارشد نفت در «اگین کلاپتال» به سی. ان. بی. سی گفته است اتحاد اوپک شکست؛ «پاندمی کشورها را متحد کرده بود، حالا شرایط پساپاندمی آنها را از هم جدا کرده است. امارات متحده که شمشیر را از رو بسته است و تازه تفریح ما شروع شد که ببینیم چه کسی بالاخره وامیدهد!».