سال سخت بورس

۱۹ مردادماه رسید و حالا دقیقا یک سال از ثبت قله تاریخی ۲میلیون و ۷۸ هزار واحدی شاخص کل بورس تهران می‌گذرد.

در نخستین سالگرد این رخداد، جابه‌جایی رکورد ۸ماهه دلار و البته تحرکات مثبت در بازار جهانی کالا‌ها سبب شد تا میانگین قیمت سهام بورسی۴/ ۱درصد صعود کند؛ اما این نماگر هنوز تا تجربه مجدد قله تاریخی خود ۳۰ درصد فاصله دارد.

بورس تهران در سالگرد یک‌سالگی قله تاریخی خود در سال ۹۹، روز گذشته را با رشد ۴/ ۱ درصدی شاخص‌کل پشت‌سر گذاشت و حالا فاصله این نماگر تا ارتفاع تجربه‌شده در آن سال به حدود ۳۰ درصد رسیده است.

افزایش نرخ دلار و عبور از مقاومت ۲۶ هزار تومان طی دادوستد‌های روز سه‌شنبه، مهم‌ترین محرک رشد قیمت سهام در تالار شیشه‌ای بود و در کنار آن به‌صدا در‌آمدن آلارم تورم چه در آمار‌های پولی و چه شاخص‌های صنعت سبب شده تا شاهد افزایش جذابیت بازار سهام و تقویت تقاضا در سطوح مناسب قیمت‌ها باشیم.

یک سال از رسیدن شاخص‌کل بورس تهران به قله اعجاب‌انگیز دو میلیون و ۷۸ هزار واحدی می‌گذرد و حالا دماسنج تالار شیشه‌ای در فاصله ۳۰ درصدی تا تجربه مجدد این محدوده قرار دارد.

سال گذشته در چنین روزی شاید سهامداران بورس تهران تصور نمی‌کردند که رشد افسارگسیخته قیمت‌ها به پایان برسد، اما بهار بورس خیلی سریع به خزان تبدیل شد و سرمایه‌گذارانی که به امید کسب سودی بیش از دیگر بازار‌های دارایی و البته حفظ ارزش سرمایه خود از گزند تورم به این بازار پناه آورده بودند، بیش از ۱۰ ماه در انتظار چیرگی رنگ‌سبز بر تابلوی معاملات آن بودند و حتی برای فروش سهام خود (با وجود ضرر) برای روز‌ها و ماه‌ها در صف‌های فروش سنگین منتظر می‌نشستند.

در این مدت بورس هم در کنار کرونا به‌درد خیلی از خانواده‌های ایرانی افزوده بود و سهامداران در اوج ناامیدی اگر توانسته بودند، سرمایه باقی‌مانده خود را از بازار سهام بیرون کشیده و به اصطلاح عطایش را به لقایش بخشیدند یا منتظر نشستند تا ببینند در آینده چه در انتظارشان است.

حالا دو ماهی است که ایام هر روز قرمز و هر روز زیان پشت‌سر گذاشته شده و با وجود اینکه هنوز از هیجانات غیرقابل کنترل برای خرید سهام خبری نیست، اما تعادل نسبی به دادوستد‌های بازار سهام بازگشته است. خریداران سهام در قله تاریخی بورس، در صورت دراختیار‌داشتن یک پرتفوی متنوع از سهام تمامی بنگاه‌های بورسی (با لحاظ کردن وزن آنها) حالا هنوز ۳۰ درصد در زیان هستند.

اما آیا در صورت تداوم رشد قیمت سهام، سهامداران از تجربیات یک سال گذشته خود برای کاهش ریسک معاملات بهره می‌جویند یا همانند تیر و مرداد سال‌۹۹ مجددا شاهد حضور سراسیمه سرمایه‌گذاران برای خرید سهام بدون توجه به سطح قیمت‌ها و البته پتانسیل‌های یک سهم خواهیم بود؟

آیا سیاست‌گذار می‌تواند یا اصلا تمایلی دارد که با اصلاح ساختار‌های معیوبی که عامل مهمی در به‌وجود‌آمدن هیجان و در نتیجه ابرنوسان‌های مخرب است، گامی در راستای کارآ شدن بازاری که می‌تواند نقشی مولد در اقتصاد ایفا کند، بردارد؟

همه این‌ها سوالاتی است که البته یافتن پاسخ برای آن‌ها می‌تواند بورس تهران را به یک بازار مولد و کارآ و البته سودساز برای فعالان آن و اقتصاد کشور تبدیل کند.

حکایتی معروفی میان فعالان بازار سرمایه وجود دارد که از آن تحت‌عنوان ماجرای «پسرک‌واکسی» یاد می‌کنند. پسرک واکسی عموما نشانه‌ای بر پایان روند صعودی بازار است. معروف است که «کارینا» یکی از معامله‌گران حرفه‌ای بورس آمریکا، پس از شنیدن تصمیم پسرک واکسی اقدام به فروش سهام خود کرد.

این پسرک واکسی که همان پول داغ است، تابستان ۹۹ قدم به بورس تهران گذاشت. پول داغ (HotMoney) به پول سرگردانی گویند که در پی دریافت سود کوتاه‌مدت بالا به سرعت از بازاری به بازار دیگر انتقال پیدا می‌کند. صاحبان پول‌های داغ از نگهداری نقدی آن واهمه دارند.

انتظارات تورمی و عدم‌اطمینان نسبت به آینده عامل مهم ظهور پول‌های داغ در بازار‌ها است؛ دو عاملی که این روز‌ها پدیدار شده‌اند.

این روز‌ها پس از شنیده شدن آلارم تورم هم در آمار‌های پولی و هم گزارش‌های مربوط به تولیدکننده‌ها، حالا نرخ دلار پس از ۸ ماه از مقاومت ۲۶ هزار تومان عبور کرده است و در فضای سیاسی وضعیت احیای برجام مبهم است. دولت سیزدهم علاوه بر مسجل‌بودن کسری بودجه در سال‌جاری، هنوز لیست کابینه پیشنهادی خود را به مجلسی‌ها نرسانده و مشخص نیست با چه سیاستی باید به جنگ با کسری‌بودجه و تحریم‌ها برود.

تمامی شرایط برای ورود پسرک واکسی فراهم است، اما به‌نظر می‌رسد هنوز زمان آن فرانرسیده است. هنوز سرمایه‌گذاران از ریسمان سیاه و سفید بورس هراس دارند. هنوز اطمینان، آنچنان که باید به این بازار و سیاست‌گذار آن بازنگشته است.

آمار‌ها نیز نشان می‌دهد سهامداران خرد همانند سال گذشته هنوز عطشی برای ورود به بازار سهام ندارند و حتی در روز‌های تماما سبز تالار شیشه‌ای، یا خالص خرید مثبتی را ثبت نمی‌کنند یا رقم پول‌های ورودی از سوی آن‌ها چندان دندان‌گیر نیست.

روز گذشته بود که در گزارشی به اثر انتظارات تورمی بر رشد قیمت‌ها در تالار شیشه‌ای پرداخته شد. دادوستد‌های روز سه‌شنبه بورس تهران در حالی دنبال شد که نرخ دلار پس از ۸ ماه دوری به کانال ۲۶ هزار تومان بازگشت.

عبور نرخ این اسکناس آمریکایی از مرز روانی، سبب شد تا در بازار سهام نیز شاهد تقویت تقاضا در نماد‌های دلاری باشیم. اکثر نماد‌های فولادی به صف خرید نشستند و در دیگر صنایع کامودیتی‌محور نیز شاهد تقویت محسوس جریان تقاضا بودیم. رشد نرخ ارز بار دیگر می‌تواند توجه فعالان بازار سهام به تحولات چهارراه استانبول معطوف کند.

نرخ ارز، قیمت نسبی پول خارجی به پول داخلی است که به‌عنوان یکی از عوامل کلان اقتصادی، همواره مورد‌توجه جامعه اقتصادی و مالی بوده است. این نرخ بیانگر شرایط اقتصادی کشور بوده و عاملی برای مقایسه اقتصاد ملی با اقتصاد سایر ملل است.

در این میان با توجه به صادراتی و وارداتی بودن شرکت‌های فعال در بازار سهام و میزان وابستگی آن‌ها به نرخ ارز، نوسانات نرخ ارز می‌تواند تاثیرات متفاوتی بر منابع پذیرفته شده در بورس و شرکت‌ها بگذارد.

به‌عبارتی دیگر در صورتی‌که یک بنگاه اقتصادی برای تامین مواد‌اولیه، خرید تجهیزات و تکنولوژی تولید از تقاضاکنندگان ارز باشد، تغییرات نرخ ارز می‌تواند برنامه‌های تولیدی این شرکت‌ها را دستخوش تغییراتی کرده و بهای تمام‌شده محصولات تولیدی این دسته از بنگاه‌ها را افزایش یا کاهش دهد. در مقابل افزایش نرخ ارز برای شرکت‌های صادرات‌محور، اثری مثبت در پی دارد.

بر این اساس در صورت رشد نرخ ارز به‌ویژه دلار، محصولات تولیدی این کشور‌ها با قیمت بالاتری به‌فروش رفته و سود بیشتری نصیب شرکت‌های صادرکننده می‌شود. از آنجا‌که در حال‌حاضر برآیند افزایش نرخ دلار به نفع حدود ۶۰ درصد شرکت‌های بورس تهران ارزیابی می‌شود، نقش حمایتی رشد ارز بر وضعیت آتی بورس تهران کاملا عیان است.

البته با توجه به قیمت‌گذاری ارز صادراتی اغلب شرکت‌های بورسی بر مبنای دلار نیمایی، عملا اثر مستقیمی از جانب رشد نرخ دلار آزاد مورد‌توجه شرکت‌ها نیست، اما تداوم رشد نرخ اسکناس آمریکایی در بازار آزاد می‌تواند با فاصله‌ای زمانی، به افزایش نرخ دلار نیمایی بینجامد، ضمن آنکه شکاف مثبت میان ارز‌های آزاد و نیمایی اثر قابل‌توجهی بر معاملات بورس‌کالا به‌جا می‌گذارند، به‌طوری‌که به دنبال رشد نرخ دلار آزاد، با شکل‌گیری انتظارات تورمی، شاهد افزایش تقاضا برای محصولات عرضه شده در بورس کالا و در نتیجه افزایش قیمت آن‌ها هستیم. ارسال این سیگنال مثبت به بورس سهام نیز طبیعتا رشد قیمت سهام را به‌دنبال دارد.

همزمان با رشد ۴/ ۱ درصدی شاخص‌کل بورس تهران، ارزش معاملات خرد سهام نیز با رسیدن به رقم ۶۲۳۱ میلیارد تومان، رکوردشکنی کرد و به بیشترین میزان از ۲۶ بهمن‌ماه سال گذشته رسید که هر‌چند در مقایسه با روز‌های رونق سال۹۹ فاصله زیادی دارد، اما از احیای نقدشوندگی و بازگشت توجه سرمایه‌گذاران به بازار سهام خبر می‌دهد. در این میان دو گروه فلزات اساسی و محصولات شیمیایی یک‌سوم ارزش کل دادوستد‌ها را به خود اختصاص دادند.

روز گذشته برخلاف سنت همیشگی بازار، با وجود رشد قیمت اکثر سهم‌ها، اما سهامداران حقیقی ترجیح دادند بیشتر در سمت فروش سهام توپ بزنند. به‌نظر می‌رسد پابرجا بودن برخی ابهامات و نااطمینانی‌ها سبب‌شده هنوز حقیقی‌ها که از دانش مالی کمتری نسبت به سهامداران عمده برخوردارند، مردد بوده و به دنبال فرصتی مناسب‌تر برای ورود به گردونه معاملات سهام باشند.

همانطور که اشاره روز گذشته رشد نرخ دلار سبب افزایش توجه معامله‌گران به گروه‌های کالایی شد. در این راستا دیروز بیشترین خالص خرید حقیقی در زیرمجموعه‌های دو گروه فلزات اساسی و محصولات شیمیایی رقم خورد. فلزی‌ها در این روز شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش ۶۰میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان در مسیر حقوقی به حقیقی بودند.

پس از آن نیز پتروشیمی‌ها با خالص خرید ۳۱ میلیارد و ۲۰۶ میلیون تومانی سهامداران خرد همراه شدند. در مجموع طی دادوستد‌های روز سه‌شنبه بورس تهران، از ۳۸ صنعت فعال بورسی، خالص ورود حقیقی‌ها در ۱۷ گروه مثبت و در ۲۱ صنعت دیگر منفی بود.

شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی با محوریت «شستا» و «وغدیر» بیشترین خروج سرمایه‌های حقیقی را تجربه کردند. در این گروه شاهد انتقال سهامی به ارزش ۹۶میلیارد و ۳۳۸ میلیون تومان از سبد سهام حقیقی‌ها به پرتفوی معامله‌گران عمده بورس تهران بودیم.

پس از آن دو گروه فرآورده‌های نفتی و کانه‌های فلزی در اولویت فروش حقیقی‌ها قرار گرفتند. از این‌رو سهامداران عمده در این دو گروه به ترتیب خالص خرید ۶۰ و ۴۰ میلیارد تومانی را رقم زدند.

در روزی که شاخص‌کل بورس تهران رشد ۴/ ۱ درصدی همراه شد، از ۳۳۹ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۲۳۶ سهم (۷۰درصد) مثبت بود و در مقابل ۹۳ سهم (۴/ ۲۷ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار ۸۳ نماد (۲۴درصد) صف خریدی به ارزش ۹۳۲ میلیارد تومان تشکیل دادند، اما در مقابل شاهد شکل‌گیری صف‌فروش در ۱۶ نماد بورسی (۵ درصد) به ارزش ۳۰۳ میلیارد تومان بودیم.

در فرابورس ایران، اما در روزی که آیفکس رشد ۶۶/ ۱درصدی را ثبت کرد، ۱۳۷ نماد معامله شدند که در این میان قیمت پایانی ۹۵ سهم (۶۹ درصد) مثبت و ۴۰ سهم (۲۹ درصد) منفی بود. در این بازار ۳۸ نماد (۲۸ درصد) صف خریدی به ارزش ۲۶۸ میلیارد تومان تشکیل دادند، اما ۶ نماد (۴درصد) نیز با صف فروشی به ارزش ۱۴۹ میلیارد تومان مواجه شدند.

بازار پایه نیز روز گذشته میزبان دادوستد ۱۳۱ نماد بود. در این میان ۶۵ سهم (۵۰درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد دادوستد ۵۹ سهم (۴۵درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز ۴۳ نماد (۳۳ درصد) صف خریدی به ارزش ۱۱۱ میلیارد تومان شکل دادند و صف فروش در این بازار به ۴۲ نماد (۳۲ درصد) با ارزشی بالغ بر ۵۶۷ میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.