طالبان کیستند؟
طالبان در زبان پشتو به معنیِ «طلبه» یا «دانشجو» است. آنها در اوایل دهه ۱۹۹۰ و به دنبال خروج سربازان شوروی از افغانستان در شمال پاکستان پدیدار شدند. این باور وجود دارد که این جنبش که عمدتاً متشکل از ساکنان پشتون بودند، نخستینبار در سمینارهای مذهبی که اغلب هزینههای آن را عربستان سعودی پرداخت میکرد، شکل گرفته است. این سمینارها با هدف تبلیغ شاخهای افراطی از اسلام سنی تشکیل میشدند.
کد خبر :
۹۷۳۰۶
بازدید :
۱۴۹۵۱
فرادید | طالبان در سال ۲۰۰۱ توسط نیروهای تحتِ رهبری آمریکا در افغانستان از قدرت کنار گذاشته شد، اما این گروه در ماههای اخیر حملات خود علیه دولت مستقر در این کشور را آغاز کرده است.
به گزارش فرادید، افغانستان اکنون به ارگ ریاستجمهوریِ کابل رسیده و بسیاری از مردم افغانستان که دورانِ حکومت وحشتِ طالبان را هنوز به یاد دارند، خانههای خود را رها کرده و دستهجمعی در حال فرار از افغانستان هستند.
درحالیکه آمریکا خودش را آماده میکند تا روز ۱۱سپتامبر کل نیروهای مستقر در افغانستان را از خاک این کشور بیرون بکشد، شبهنظامیان طالبان بعد از تصرفِ شهرهای بزرگ افغانستان اکنون به ارگ ریاستجمهوری در کابل رسیدهاند.
این گروه در سال ۲۰۱۸ با آمریکا وارد گفتگوهای مستقیم شد و در فوریه سال ۲۰۲۰ دو طرف مذاکره در نشستی که در دوحه برگزار شد، توافقنامه صلح امضا کردند. این توافقنامه آمریکا را متعهد میکرد تا نیروهای خود را از افغانستان خارج کند و طالبان را ملزم میکرد تا از حمله به نیروهای آمریکایی پرهیز کنند.
سایر تعهدات شامل اجازه ندادن به القاعده یا سایر گروههای شبهنظامی برای اجرای عملیات در منطقه و همکاری در پیشبرد مذاکرات صلح ملی میشدند. اما طی یکسالی که از این توافقنامه گذشته است، طالبان مدام نیروهای امنیت ملی افغانستان و غیرنظامیان را هدف قرار داده و به سرعت در سراسر کشور پیشروی کردهاند.
چطور به قدرت رسیدند؟
طالبان در زبان پشتو به معنیِ «طلبه» یا «دانشجو» است. آنها در اوایل دهه ۱۹۹۰ و به دنبال خروج سربازان شوروی از افغانستان در شمال پاکستان پدیدار شدند. این باور وجود دارد که این جنبش که عمدتاً متشکل از ساکنان پشتون بودند، نخستینبار در سمینارهای مذهبی که اغلب هزینههای آن را عربستان سعودی پرداخت میکرد، شکل گرفته است. این سمینارها با هدف تبلیغ شاخهای افراطی از اسلام سنی تشکیل میشدند.
طالبان در مناطق پشتوننشینِ افغانستان و پاکستان به مردم قول میدادند که به محض رسیدن به قدرت صلح و امنیت را برای مردم به ارمغان خواهند آورد و نسخه سختگیرانه و افراطی خود از شریعت یا قانون اسلامی را حاکم خواهند کرد.
نیروهای طالبان از نواحی جنوبِ غربی قدرت گرفتند و به سرعت سیطره خود را گسترش دادند. آنها در سپتامبر سال ۱۹۵۵ استان هرات که با ایران هممرز است را به تصرف خود درآوردند و یکسال بعد به پایتختِ این کشور، کابل رسیدند و رژیمِ رئیسجمهور وقت، برهانالدین ربانی، یکی از مؤسسان مجاهدینِ افغانستان که در مقابل اشغالِ شوروی مقاومت کرده بود، را از قدرت ساقط کردند.
طالبان تا سال ۱۹۹۸ تقریباً ۹۰درصد از افغانستان را تحتِ کنترل خود درآورده بودند. افغانها که بعد از خروج شوروری از افغانستان از افراط و تفریطهای مجاهدین به تنگ آمده بودند، با ظهور طالبان آغوش گرم خود را به روی آنها گشودند، زیرا به نظر میرسید که طالبان برای برقراری آرامش و صلح آمدهاند.
محبوبیت اولیه طالبان تا حد زیادی مدیونِ موفقیتهای آنها در مبارزه با فساد، مبارزه با بیقانونی، ساخت جادهها و راهها و امن کردنِ مسیرهای تحت کنترلشان برای رونق تجارت و بازرگانی بود.
اما طالبان تفسیری بسیار سختگیرانه از شریعت یا قوانین اسلامی داشتند که سبب میشد تنبیهات بسیار سختی علیه قانونشکنان اعمال کنند. از جمله این موارد میتوان به اعدام قاتلان و زناکاران و قطعِ عضو دزدان در ملاء عام اشاره کرد.
مردان میبایست ریش میگذاشتند و زنان باید با روبنده و برقع چهرههای خود را میپوشاندند. طالبان همچنین تلویزیون، موسیقی و سینما را ممنوع اعلام کردند و به دختران بالای ۱۰سال اجازه مدرسه رفتن نمیدادند.
آنها به دلیل نقض آشکار حقوق و فرهنگ انسانی بارها متهم شدهاند. یکی از موارد معروف در سال ۲۰۰۱ و زمانی رخ داد که طالبان مجسمه معروف بودا در بامیان را تخریب کرد. تخریب این اثر فرهنگی خشم بینالمللی را برانگیخت.
پاکستان بارها این اتهام را که او معمار طالبان بوده، رد کرده است. اما شکی نیست که بسیاری از افغانها که در ابتدای کار به این جنبش پیوستند در مدارس مذهبی پاکستان آموزش دیده بودند.
پاکستان یکی از سه کشوری بود که در کنار عربستان سعودی و امارات متحده عربی، به سرعت طالبان را به رسمیت شناخت. این کشور همچنین آخرین کشوری بود که روابط دیپلماتیک خود با این گروه را قطع کرد.
زمانی طالبان پاکستان را تهدید کرد که از طریق مناطقِ تحتِ کنترلش، ثبات پاکستان را برهم خواهد زد. ترورِ ملاله یوسفزی، دختر مدرسهای پاکستانی، در اکتبر سال ۲۰۱۲، یکی از مهمترین عملیاتِ تمامپاکستانیِ طالبان بود که به شدت از سوی جامعه بینالملل محکوم شد.
البته، دو سال بعد از حمله به مدرسهای در پیشاور، ارتش پاکستان این گروه را درهم کوبید و قدرت آن را در منطقه به شدت کاهش داد. حداقل سه مهره کلیدی پاکستانیِ طالبان در حملات هواییِ پهپادی آمریکا در سال ۲۰۱۳ کشته شدند که یکی از آنها رهبر این گروه، حکیمالله مسعود، بود.
پناهگاهی برای رشدِ القاعده
بعد از حمله ۱۱سپتامبر سال ۲۰۰۱ به ساختمان مرکز تجارت جهانی در نیویورک، توجه جهان به گروه طالبان جلب شد. طالبان متهم شد که بستر مناسبی برای رشد مظنونین این حمله شاملِ اوسامه بنلادن و جنبشش، فراهم کرده است.
در روز هفتم اکتبر سال ۲۰۰۱ یک ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا حملات در افغانستان را شروع کرد و تا نخستین هفته ماه دسامبر طالبان سقوط کرد. ملامحمدعمر، رهبرِ آن زمانِ گروه و سایر نیروهای ارشد، شامل بنلادن، از بزرگترین تلهای که برای آنها چیده شده بود، فرار کردند.
بسیاری از رهبران ارشد طالبان در شهرِ پاکستانیِ کویته پناه گرفتند و از آنجا به هدایت طالبان پرداختند. اما پاکستان هرگز نپذیرفت، آنچه که آن زمان با عنوانِ «شورای کویته» شناخته میشد، در این کشور مستقر است.
به رغم افزایش تعداد نیروهای خارجی، طالبان به تدریج قدرت گرفت و نفوذ خود را در افغانستان گسترش داد و بسیاری از مناطق این کشور دوباره ناامن شد و شدت خشونت در افغانستان به بالاترین حد از سال ۲۰۰۱ رسید.
حکیم الله مسعود
در سپتامبر سال ۲۰۱۲ حملات علیه کابل به بالاترین حد خود رسید و این گروه یک حمله تمامعیار علیه پایگاه ناتو ترتیب داد.
در سال ۲۰۱۳ و وقتی که طالبان اعلام کرد میخواهد دفترش را در قطر افتتاح کند، امیدها برای گفتگوهای صلح افزایش پیدا کرد. اما همه طرفهای گفتگو نسبت به هم بیاعتماد بودند و خشونتها همچنان ادامه داشت.
در آگوست سال ۲۰۱۵ طالبان پذیرفت که ۲ سال پیش ملا عمر به دلیل بیماری در بیمارستانی در پاکستان مرده و این گروه مرگ او را مخفی نگه داشته بوده است. یک ماه بعد از آن، طالبان اعلام کرد که ماهها درگیری و جنگ را کنار گذاشته و از رهبر جدید این گروه، ملا منصور، که معاون ملا عمر بوده است، حمایت میکند.
همزمان با این اعلامیه، طالبان کنترل شهر استراتژیک قندوز را به دست گرفت. این پیروزی مهمترین پیروزیِ طالبان از بعد از شکستِ آنها در سال ۲۰۰۱ بود.
در ماه مه ۲۰۱۶، ملا منصور در حمله پهپادی نیروهای آمریکا کشته شد و به جای او مولوی هیبتالله آخوندزاده، که معاون ملا منصور بود، رهبری گروه را به دست گرفت.
شمارش معکوس برای خروج
یکسال بعد از توافق صلح بین آمریکا و طالبان که در فوریه ۲۰۲۰ منعقد شد - این مذاکرات یکی از طولانیترین گفتگوهای مستقیم صلح محسوب میشود- طالبان تاکتیک خود را تغییر داد و به جای حملات پیچیده در شهرها و ایستهای نظامی، موجی از حملات و ترورهای هدفمند را علیه غیرنظامیان آغاز کرد.
هدفِ حملات طالبان، روزنامهنگاران، قضات، فعالان صلح، زنان در مناصب قدرت بودند که نشان میدهد طالبان ایدئولوژیِ افراطی خود را تغییر نداده بلکه فقط استراتژیاش تغییر کرده است.
رئیسجمهور جدید آمریکا، جو بایدن، در فوریه سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که نیروهای آمریکایی تا ۱۱سپتامبر امسال و دو دهه بعد از حمله نظامی به مرکز تجارت جهانی، از این کشور بیرون خواهند آمد و این تصمیمِ درحالیکه گرفته شد که مسئولان افغانستان عمیقاً ابراز نگرانی کرده بودند که بدونِ حمایتهای بینالمللی دولت این کشور در مقابل طالبان آسیبپذیر خواهد بود.
طالبان که طی دو دهه جنگ از یک ابرقدرت فراتر رفته بود، در آستانه خروج قدرتهای خارجی از این کشور، مناطق وسیعی از افغانستان را به تصرف خود درآورد و تهدید کرد که یکبار دیگر دولت کابل را سرنگون خواهد کرد.
برطبق گزارشها و تخمینهای اخیر ناتو، این گروه امروز پرشمارتر و قویتر از سال ۲۰۰۱ و زمانیست که از قدرت خلع شد. طالبان امروز حدود ۸۵۰۰۰ جنگجوی تماموقت دارد.
سرعت پیشرفت طالبان خیلی بیشتر از مقداری بوده که افغانها از آن میترسیدند. یکی از ژنرالهای ارتش آمریکا، آستین میلر، در ماه ژوئن هشدار داده بود که این کشور به سرعت به سمتِ یک جنگ داخلی بسیار سخت پیش میرود. او این جنگ را «نگرانی برای تمام جهان» نامید.
اما گزارشها میگویند که طالبان بیشتر شهرهای بزرگ را بدونِ جنگ تصرف کرده است، زیرا نیروهای دولتی برای پیشگیری از آسیب رسیدن به شهروندان، تسلیم شدهاند.
سازمان اطلاعاتی آمریکا پیشبینی کرده بود که کمتر از ۶ماه بعد از خروج ارتش آمریکا، دولت کابل سقوط خواهد کرد.
۰