به کودکان برچسب نزنیم!

آزاده سهرابی | «تو احمق هستی»، «تو لجبازی»، «تو باهوشی»، «تو تنبلی»، «تو درس‌خوان نیستی!»

«کودکم بیش فعالی دارد»، «کودکم لجباز است»، «کودکم اضطراب زیادی دارد»، «کودکم تیک گرفته است»، «کودکم مشکل دارد!»

این‌ها تنها چندین نمونه از برچسب‌هایی است که والدین یا مستقیم به کودکان خود می‌گویند یا درباره کودکان‌شان با نگرانی از آن حرف می‌زنند. این‌ها در حالی است که جملات اولی یعنی خطاب‌های مستقیم، برچسب‌زنی‌های مستقیم چه مثبت چه منفی و به دفعات باعث اختلال در روند رشدی کودکان می‌شود.

آن‌ها را منزوی، خودخواه، لجباز، مضطرب می‌کند و بدترین پیامدش کاهش عزت نفس در کودکان است. در این مواقع به والدین توصیه می‌شود که همواره عمل کودکان مورد سرزنشی اگر هست قرار بگیرد نه تمامیت شخصیت کودکان.

یعنی والدین می‌توانند به فرزندان‌شان بگویند «تو سر دادن آن اسباب بازی به دوستت لجبازی کردی»، ولی گفتن این جمله که «تو لجبازی» یعنی نشانه گرفتن تمامیت کودک یک اشتباه رایج در والدگری است.

از سوی دیگر حساسیت والدین نسبت به رفتار‌های خارج از روال همیشگی‌شان گرچه نشان دهنده توجه و تمرکز بیشتر والدین نسبت به تغییرات خلق و خویی کودکان است و می‌تواند در بسیاری موارد همین توجه باعث شود برخی مشکلات با شناسایی زودهنگام به درمان مؤثرتری برسد، اما به نظر می‌رسد این روز‌ها والدین با نگاهی وسواس گونه تغییرات رفتاری فرزندان‌شان را زیر نظر می‌گیرند و گاهی با برچسب‌زنی‌هایی که همراه با استرس توأم است، کودکان را وارد دنیایی از اختلالات می‌کنند که حتی متخصصان هم با وسواس زیادی این برچسب‌ها را در سنین پایین روی کودکان با نشانه‌های مشهود می‌زنند. حتی این واقعیت که برخی ویژگی‌های دوره رشدی کودکان می‌تواند با برخی اختلالات که در باور عمومی با نشانه‌هایی خاص شناخته می‌شود، اشتباه گرفته شود هم در میان است.

مثلاً توجه کنیم که کودکان در سنین قبل از چهارسالگی به بازی‌های تکراری علاقه زیادی دارند. آن‌ها می‌توانند ساعت‌ها یک پازل را بسازند و خراب کنند. می‌توانند به چیدن مرتب و وسواس گونه اسباب بازی‌هایشان علاقه داشته باشند و این رفتار هیچ ربطی به اوتیسم ندارد!

کودکان به شکل طبیعی تا حدود ۷ سالگی با خود بلند حرف می‌زنند، بازی‌های خیالی دارند، دوستانی خیالی دارند و این ویژگی مرحله‌ای از رشد آنهاست و هیچ ارتباطی به هیچ مشکل روانشناختی ندارد.

کودکان ممکن است در فرایند رشدی گاهی به صورت موقت کم اشتها یا پراشت‌ها شوند. این مسأله خصوصاً در انتقال دوره‌های رشدی مشهودتر است و این ربطی به هیچ مشکل اضطرابی ندارد!

کودکان گاهی زیاد توجه می‌کنند و گاهی کم‌علاقه‌تر می‌شوند. گاهی لجباز‌تر به نظر می‌رسند و گاهی آرام تر. البته باید توجه داشت که قطعاً باید به نشانه‌های محیطی در تغییر رفتار کودکان توجه کرد، باید در صورت ادامه‌دار بودن تغییر خلق‌های پی در پی حساس شد و یا نسبت به برخی واکنش‌های افراطی توجه کرد، اما اینکه والدینی هر روز دنبال مشکل جدیدی در کودکان خود هستند، امروزه خود نشانه یک وسواس والدگری است که آسیب آن متوجه کودکان است.

برچسب زدن به کودکان در هر شکلی خطرناک است و برای والد بهتر بودن بهترین روش تمرکز بیشتر بر ایجاد محیطی سالم برای پرورش کودکان است.

منبع: روزنامه ایران