نو مدرسه­‌ها، تهدید یا فرصت؟

نو مدرسه­‌ها، تهدید یا فرصت؟

این مدارس نوین که اغلب بنیانگذاران آن­ها نامی غیر از مدرسه مانند «نو مدرسه» «مدرسه طبیعت»، «مدرسه مشارکتی»، «مدرسه خلاقیت» و... را برای آن­ها برگزیده­‌اند در کشور ما نیز اگرچه به تعداد اندک، اما وجود دارند.

کد خبر : ۱۱۰۵۸۷
بازدید : ۶۷۳

لیلاشکیب‌مهر | زمانی که نام مدرسه را می­‌شنویم، تصاویری مثل: تخته، میز، نیمکت، گچ، دفتر و کتاب در ذهن­مان نقش می‌­بندند. این تصاویر نماد‌هایی هستند که از گذشته تا به امروز در سیستم آموزش دنیا و هم چنین سیستم آموزش ما نقش فعال داشته‌اند.

مدارس در کشور ما از زمان مشروطه کم­‌کم تبدیل به جزئی جدایی ناپذیر از زندگی افراد، از کودکی تا بزرگسالی شده است و از همان زمان تاکنون همواره یک شیوه رسمی و کلی و یکسان وجود داشته است.

محتوای درسی همواره در تمام مقاطع و در کل کشور مشترک بوده است، تفکیک جنسیتی و تقسیم بندی بر اساس رده­ سنی وجود داشته است و تنها در شیوهی رفتار با دانش آموزان و هم­چنین نحوه­ تدریس اندک تفاوت‌­هایی در مدارس مختلف و در ادوار مختلف را شاهد بوده‌ایم.

برای همین است که کمتر کسی­ پیدا می‌­شود که تصویر ذهنی‌­اش از مدرسه چیزی غیر از آنچه گفتیم باشد. اما در سال­های اخیر و با رشد و گسترش رویکرد‌های مختلف آموزشی در دنیا شاهد تشکیل مدارسی متفاوت هستیم که هم در شکل ظاهری و هم در محتوای آموزشی تفاوت زیادی با شیوه­ رسمی آموزش در کشور‌ها دارند.

این مدارس نوین که اغلب بنیانگذاران آن­ها نامی غیر از مدرسه مانند «نو مدرسه» «مدرسه طبیعت»، «مدرسه مشارکتی»، «مدرسه خلاقیت» و... را برای آن­ها برگزیده­‌اند در کشور ما نیز اگرچه به تعداد اندک، اما وجود دارند.

رها رها رها من!

از در سبز رنگ کوچکی در منطقه­ شلوغ و پرازدحام منطقه سه تهران وارد یک حیاط مربع شکل شدیم، رنگ و نقاشی­‌های مختلفی روی آسفالت کف حیاط کشیده شده‌است، بعضی از نقاشی­‌های روی زمین و روی دیوار‌ها به نظر تازه می­آیند و عبور از آن­ها بدون آنکه رنگی شویم دشوار است.

در گوشه­ دنجی از حیاط چند دانش آموز با جثه‌­های ریز و درشت درحال بازی­ای شبیه به بیست سوالی هستند. از آن­ها آدرس محل برگزاری معارفه را می­پرسیم، یکی از آن­ها در جواب به سالنی در پشت ساختمان کوچک دو طبقه­‌ای که در وسط حیاط است اشاره می­کند.

سالن هنوز پر نشده است، خانم جوانی بدون میکروفن، ولی با صدای رسا شروع به خوشامد گویی به مهمانان می­کند و از چند دانش آموز درخواست می­‌کند که از مهمانان پذیرایی کنند.

«ما در این دو سال همواره در تلاش بوده­ایم که خانه دومی برای بچه­‌ها بسازیم، بچه­‌های ما اینجا را محل کسب علم و در مقابل خانه­‌شان را محل استراحت و تفریح نمی‌­دانند بلکه خانه و مدرسه برایشان هردو مکان­‌هایی برای پرورش خلاقیت و یادگرفتن راه و رسم زندگی است.»

در پشت سر او اسلاید‌هایی نمایش داده می­‌شوند که تکرار حرف­هایش به شکل رسمی‌­تر است. گاهی هم عکس­هایی از فعالیت­های بچه­ها در سال گذشته لابه‌لای آن­ها نمایش داده می­شود. فعالیت­هایی مثل سفال­گری، آشپزی، نجاری و حتی نظافت فضای مدرسه توسط دانش آموزان.

او در ادامه می­‌گوید: «در اینجا بچه­‌ها موظف هستند با خود تنها یک سری وسایل شخصی را هر روز بیاورند، به دفتر و کتاب احتیاج پیدا نمی‌­کنند و فقط زمانی که علاقه دارند در قصه خوانی شرکت کنند کتاب­‌هایی را برای آن­ها تهیه می­کنیم. ما از ابتدای بازگشایی نومدرسه پس از ایام کرونا اهداف خود را کمی پالایش کرده‌­ایم و قصد داریم بچه­‌هایی با روایت جدید از آموزش، پرورش بدهیم.»

بعد از حدود ۳۰ دقیقه سخنرانی او درباره­ اهداف مدرسه؛ یک نفر از حاضرین از او درباره ­روش آموزش و اینکه در نهایت بعد از یک سال دنبال کردن این اهداف چه انتظاری اولیا از فرزندشان باید داشته باشند می­پرسد و او پاسخ می‌­دهد: «همانطور که می‌­دانید تمام آموزش‌­های ما غیرمستقیم است، ما در اینجا پروژه­‌های مختلفی را برای بچه‌­ها بدون محدودیت سن و جنسیت تعریف می­‌کنیم، بچه‌­ها هر روز که وارد فضای اینجا می‌­شوند خودشان انتخاب خواهند کرد که امروز در کدام پروژه شرکت کنند و این آغاز انتخاب گری در آن­ها خواهد بود.

گاهی بچه‌­ها دوست دارند فقط تماشاگر باشند و گاهی میل به مشارکت در کار گروهی مثل پروژه­ زیباسازی باغچه­‌ها را دارند که ما همواره در تلاش خواهیم بود به انتخاب آن­ها احترام بگذاریم.

البته از آن­ها درباره­ علت انتخاب­شان سوالاتی خواهیم پرسید که ذهنشان به داشتن استدلال عادت کند. ممکن است در انتهای سال فرزند شما قادر به حل مسائل ریاضی نباشد، اما او خواهد توانست مسائل شخصی‌­اش مثلا درمورد حلقه­ ارتباطی‌­اش را حل کند.»

نو مدرسه­‌
دو نفر از حاضرین در جلسه یادداشت­‌هایی را هم­زمان با توضیحات خانم جوان می‌نویسند و بعضی فقط تلاش می­‌کنند تصوری از روش کار آن­ها را کشف کنند. در هرصورت همه چیز کمی گنگ و ناشناخته است. بعد از سخنرانی چهار خانم و دو آقای جوان خودشان را معرفی و سمت‌­های خود را در مدرسه شرح می‌­دهند.

پیداست که تقسیم کار‌ها بین مربیان مرز دقیق و مشخصی ندارد و هیچکدام کار تخصصی­ای انجام نمی­دهند. وقتی دانش ­آموزان مشغول بازی و انجام فعالیت‌­های مختلف هستند چهار مربی خانم بر کارهایشان نظارت دارند. یکی از آقایان مسئول کارگاه نجاری ا­ست و دیگری هم مسلط به زبان انگلیسی ا­ست و با بچه­‌ها قرار است زبان کار کند.

در پایان، خانم سخنران فرمی را برای پیش ثبت نام تحویل­مان می­‌دهد که در آن مشخصات اولیه­ فرزند و نحوه پرداخت شهریه نوشته شده است. شهریه برای ۹ ماه پنجاه ملیون تومان در نظر گرفته شده که در سه قسط قابل پرداخت است.

یادگیری الفبا در پایان سال پنجم!

این تعبیری­ست که یکی از مادرانی که فرزندش در یکی از مدارس مشابه به نومدرسه‌­ای به کار می‌­برد. آن­ها در یکی از مناطق نسبتا مرفه شهر یزد زندگی می‌کنند و مدرسه در اطراف شهر قرار دارد.

این مادر معتقد است در این مدارس، ابتدا همه چیز ناشناخته، ولی منطقی به نظر می‌­رسد. او که فرزندش از شش سالگی، هم زمان با شروع سن پیش دبستانی به مدت سه سال در مدرسه‌­ای به نام مدرسه طبیعت درس خوانده به ما می‌­گوید:

«در شهر ما تعداد مدارس زیاد نیست، خصوصا در سال­‌های اخیر که تعداد دانش­ آموزان افت چشمگیری داشته است. من به شکل اتفاقی با یک مدرسه به نام مدرسه طبیعت آشنا شدم. خودم از دوستداران طبیعت هستم و با فرزندم از کودکی برای کمپ و پیک نیک به اطراف شهر سفر می‌­کردیم.

وقتی تا حدی با روش کار این مدرسه آشنا شدم احساس کردم برنامه‌­هایشان دقیقا مطابق با میل و سلیقه­ فرزند من است. آن­ها کارگاه­‌های مختلفی با هدف دست ورزی برای بچه‌­ها داشتند و اکثر کلاس­‌هایشان در فضای باز، بدون میز، نیمکت و تخته سیاه برگزار می‌­شد.

دوسال اول بسیار ایده­‌آل گذشت و از روند رشد ذهنی او راضی بودم، اما در سال سوم مسئله‌­ای که نگرانم می­‌کرد عقب ماندن اون از هم­سالانش در یادگیری خواندن و نوشتن بود. فرزندم علاقه­ زیادی به خواندن پیدا کرده بود، اما برنامه ریزی مدرسه به گونه‌­ای بود که در پایان دوره پنج ساله یادگیری الفبا کامل می­شد.

ابتدا تلاش کردم خودم به او الفبا را یاد بدهم، اما همیشه از اینکه معلم فرزندم باشم فراری بودم. برای همین هم به این نتیجه رسیدم که او را به مدرسه­‌ای با سیستم آموزشی معمولی، ولی ارائه با کیفیت بفرستم. در تابستان کلاس­‌های فشرده‌­ای را با معلم­‌های خصوصی گذراند و پس از آن به مدرسه‌­ای با شیوه رسمی آموزش و پرورش وارد شد.»

وقتی از او درباره­ چالش­‌های فرزندش با سیستم جدید پرسیدیم پاسخ داد: «خب در ابتدا ساعت کمی که برای فعالیت بدنی و گشت و گذار در نظر گرفته شده بود کمی او را دچار شوک کرد، برایش سخت بود که زمان طولانی فقط شنونده باشد و یک جا بنشیند، اما با گذشت زمان و برخورد خوب کادر مدرسه جدید عادت­‌های فرزندم نیز عوض شدند.»

نو مدرسه­‌

نو مدرسه­‌ها، تهدید یا فرصت؟

دکتر زهره افشار، مدیر مرکز مشکلات یادگیری آموزش و پرورش تهران درباره مدارس با رویکرد‌های جدید می‌گوید: «این مدارس به شکل کلی به دو دسته تقسیم می‌­شوند.

گروهی از آن­ها به آموزش محتوای کتب درسی رسمی وفادار هستند و با کمی تفاوت در شیوه­ ارائه، مثلا بودجه بندی­‌هایی متفاوت از مدارس عادی کتاب‌های درسی را به دانش­‌آموزان خود یاد می‌­دهند، کسانی که در این نوع مدارس درس می‌­خوانند دانش آموزان غیرحضوری سیستم آموزش و پرورش کشور محسوب می­‌شوند، امتحان‌­های پایان سال را در مراکزی که اداره کل برایشان تعیین می‌­کند می­‌دهند و تفاوت خاصی به لحاظ سطح دانش با سایر دانش آموزان ندارند.

بسته به تلاش خود دانش آموز و نحوه­ ارائه توسط مدرسه کسب نتیجه تحصیلی می­‌کنند. اما گروهی دیگر محتوای آموزشی رسمی را با بچه­‌ها کار نمی­‌کنند. اغلب این­‌ها تنها یک سری مفاهیم کلی مانند الفبا و ریاضیات ابتدایی را با سرعتی بسیار کند به بچه­‌ها آموزش می­‌دهند و به همین ترتیب از نظر آموزش و پرورش بازمانده از تحصیل محسوب می‌­شوند.

زیرا نه اطلاعی از سطح علمی آن­ها در دسترس آموزش و پرورش است و نه اساسا محتوای پیش بینی شده در کتب رسمی با آن­ها کار شده است. این کار در برخی از کشور‌ها جرم محسوب می‌­شود و والدین به علت خودداری از شرکت دادن فرزند خود در فرآیند تحصیل مجرم شناخته شده و مورد بازخواست قانونی قرار می‌گیرند. ولی در کشور ما این کار جرم نیست.»

او هر دو دسته­ این مدارس را دارای اهدافی مشخص، اما فاقد نقشه­ راه معین می‌داند و معتقد است «خروجی این نوع مدارس هنوز ناشناخته است با این حال بر اساس شواهد معایب کم کاری این مدل در زمینه­ آموزشی قابل پیش‌­بینی است.»

زهره افشار که حیطه شغلی‌­اش در زمینه­ مشکلات یادگیری است درباره کیفیت و مسیر آموزشی این مدارس به ایسناپلاس توضیح داد: «ما در مسیر آموزش و پرورش کودکان یک هرم یادگیری داریم. در کف این هرم لزوم کشف حس­های مختلف، دست ورزی و درک سطحی از پدیده­‌های جهان است که در این مدارس نو این بخش به خوبی و بهتر از مدارس عادی دیگر معمولا در بچه‌­ها نهادینه می‌­شود.

زیرا اساسا در مدارسی با این رویکرد‌ها آزادی عمل بیشتری به بچه­‌ها برای کشف اطراف داده می­‌شود، فعالیت بدنی آن­ها در فضای مدرسه به خاطر کمبود زمان آموزشی بیشتر از مدارس عادی است و بچه‌­ها معمولا ارتباط خوبی با مدرسه برقرار می‌­کنند.

اما درعین حال قسمت­‌های بالای هرم که شامل دانش‌­های آموختنی مانند خواندن و نوشتن است برای آن­ها دیرتر اتفاق می­‌افتد و یا اصلا اتفاق نمی‌­افتد که خب این مسئله در سال­ی‌های آینده برای کودکان مشکلاتی را در زمینه یادگیری ایجاد می‌کند. "

او در پایان اضافه می­‌کند: «روشی که مدارس جدید با استفاده از رویکرد‌های نوین دارند و فواید حاصل از آن­ امری ا­ست که به نوعی حلقه­ مفقوده در نظام آموزشی کل ما محسوب می‌­شود. یعنی این فعالیت‌­ها و پوشش دادن کف هرم برای کودکان امری بسیار ضروری­ست و باید به شکل تکمیل کننده به راه و رسم نظام آموزش و پرورش ما اضافه شود.

اما نه اینگونه که سایر قسمت­‌های هرم نادیده گرفته شوند و آموزش به کلی حذف شود. بلکه به طور کلی آشتی با طبیعت، فعالیت بدنی بیشتر، کشف و شناخت و... که از ویژگی‌­های بارز نومدرسه­‌ها هستند باید نقش­شان در سیستم آموزشی ما پررنگ­‌تر شود.»

۰
نظرات بینندگان
اخبار مرتبط سایر رسانه ها
    سایر رسانه ها
    تازه‌‌ترین عناوین
    پربازدید