سردار قاسم سلیمانی؛ ژنرال بی‌سایه

علی ایوبی | «سپهبد شهید قاسم سلیمانی»؛ این عنوان جدید سرداری است که از شروع جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۵۹ تا سیزدهم دی ۱۳۹۸، پوتین به پا داشت و از مرز‌های ایران دفاع کرد. در مقدمه کتاب «روزی روزگاری قاسم سلیمانی» درباره روزگار او در دوران دفاع مقدس این‌گونه آمده است: «اواخر سال ۱۳۶۰، وقتی محسن رضایی، فرمانده کل سپاه، حکم فرماندهی تیپ ثارالله را به قاسم سلیمانی داد و محمود اشجع، فرمانده وقت سپاه منطقه ۶ کشوری، با این انتصاب مخالفت کرد، شاید هیچ‌کدام نمی‌دانستند این جوان ۲۳ ساله با نبوغ نظامی تحسین‌برانگیزش، سال‌ها بعد شخصیتی فراملی خواهد شد و افسران CIA از وی به عنوان قوی‌ترین مأمور مخفی خاورمیانه یاد خواهند کرد...».

۲۰ اسفند ۱۳۳۵، حسن سلیمانی، از روستاییان «قنات‌ملک» در شهرستان «رابر» استان کرمان، صاحب پسری شد و نام او را «قاسم» گذاشت. قاسم ۱۳‌ساله بود که پس از پایان دبستان این شهر را ترک کرد و در ۱۸ سالگی پیمانکار سازمان آب کرمان شد. قاسم جوانی ورزشکار بود، کاراته کار می‌کرد و جزء مربیان پرورش‌اندام نیز بود.

دو سال به انقلاب مانده با حجت‌الاسلام رضا کامیاب، از اهالی شهر مشهد که در ماه‌های رمضان برای تبلیغ به کرمان می‌آمد، آشنا شد و به انقلابیون پیوست؛ رفاقتی که سازمان مجاهدین خلق در هفتم مرداد ۶۰ با ترور کامیاب آن را ناتمام گذاشت، اما همین دوستی کوتاه‌مدت باعث شد قاسم با روحانی‌ای از مشهد به نام آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای آشنا شود.

فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله بود که جنگ ایران و عراق تمام شد. سردار سلیمانی به کرمان برمی‌گشت و مبارزه را با اشراری که از مرز‌های شرقی، به‌خصوص افغانستان وارد کشور می‌شدند، ادامه داد.

شهید زنده
حدود ۱۰ سال بعد، در سال ۷۹، فرماندهی کل قوا، قاسم سلیمانی را به سِمت دومین فرمانده «نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» گماشت. از این به بعد بود که حضور او در مجامع عمومی و اخبار کم‌رنگ شد. طالبان در افغانستان قدرت گرفته بود و حالا حضور سردار سلیمانی به‌عنوان فرمانده که آن مناطق را به‌خوبی می‌شناخت، غنیمت بود.

قاسم سلیمانی در چهارم بهمن ۱۳۸۹ درجه سرلشکری خود را از مقام معظم رهبری دریافت کرد و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تقدیرش، او را «شهید زنده» نامید. رسانه‌های غربی درباره سلیمانی گفته بودند که او نقش مهمی در عقب‌راندن اسرائیل از جنوب لبنان، جنگ افغانستان، شکل‌دهی به فضای سیاسی عراق پس از سرنگونی رژیم صدام و تغییر روند جنگ داخلی سوریه داشت.

ژنرال بی‌سایه
داعش که در خرداد ۹۳ به شمال عراق حمله کرد. شهر‌های زیادی را در عراق تصرف کرد، همین باعث شد نام سردار سلیمانی کم‌کم به صدر اخبار بیاید. او که سال‌ها پیش در رسانه‌های عراق به «ژنرال بی‌سایه» معروف بود، دوباره چهره‌اش با مو‌های سفیدشده در جلد مجلات خارجی و داخلی عیان می‌شود.

همان روزها، روزنامه «ساندی‌تایمز انگلیس»، «وال‌استریت ژورنال» و «نیویورک‌تایمز» مدعی شدند ایران فرماندهی ارتش ازهم‌فروپاشیده عراق را بر عهده گرفته تا با داعش بجنگد و قاسم سلیمانی نیز مقابله با داعش را در دفاع از بغداد بر عهده دارد. مجله تایم در سال ۲۰۱۷، سردار سلیمانی را در بین صد چهره تأثیرگذار سال قرار داده بود.

خبرگزاری مهر به نقل از رسانه‌های اقلیم کردستان عراق، نوشته بود که در مرداد ۱۳۹۳، سردار سلیمانی نسبت به حمله داعش به اربیل هشدار داده بود. با حمله داعش در مرداد ۱۳۹۵، مسعود بارزانی از آمریکا و ترکیه تقاضای کمک می‌کند. دو روز بعد، جنگنده‌های آمریکایی بر فراز اربیل به پرواز درمی‌آیند.

این در حالی است که ۴۸ ساعت قبل از پیوستن جنگنده‌های آمریکایی به عملیات دفاع از اربیل، یگانی از نیرو‌های ویژه به فرماندهی سردار سلیمانی و بنا به درخواست شخص بارزانی، در کنار پیشمرگان کُرد در حال نبرد با داعش بودند. به دنبال دفع خطر داعش، مسعود بارزانی شخصا نامه تشکری برای ریاست‌جمهوری ایران با این مضمون فرستاد که ایران بار دیگر در سخت‌ترین شرایط به دفاع از اقلیم کردستان عراق برخاست.

فاتح جنگ حلب
آذر دو سال پیش، شهر «البوکمال» در نزدیکی مرز‌های سوریه و عراق در حومه جنوب شرقی دیرالزور، از دست داعش آزاد شد. اهمیت آزادسازی این شهر که از آن به‌عنوان آخرین دژ مستحکم داعش در سوریه یاد می‌شد، برای جریان مقاومت آن‌چنان مهم و تعیین‌کننده بود که سردار سلیمانی تصمیم گرفت در راستای تحقق وعده‌اش برای پایان‌دادن به سیطره داعش، ۷۲ ساعت فرماندهی میدان مستقیم نبرد را بر عهده بگیرد تا خاطره شیرین نقش این فرمانده در آزادسازی مناطقی مانند «موصل»، «تکریت»، «جرف‌الصخر»، حفظ «سامرا» و «کربلا» از چنگ داعش، جلوگیری از سقوط اربیل و... در عملیات «ام‌المعارک» بار دیگر در اذهان ملت‌های منطقه تداعی شود.

سردار به مقام معظم رهبری نامه‌ای نوشت و پایان سیطره حکومت داعش را اعلام کرد. او که در این نامه خود را فرزند و سرباز رهبری معرفی کرده بود، نوشت: «یقینا پایداری دولت‌های عراق و سوریه و پایمردی ارتش‌ها و جوانان این دو کشور، خصوصا حشدالشعبی مقدس و دیگر جوانان مسلمان سایر کشورها، با حضور مقتدرانه و محوری حزب‌الله به رهبری سید پرافتخار آن، جناب سید‌حسن نصرالله (حفظه‌الله‌تعالی) نقش تعیین‌کننده‌ای در به‌شکست‌کشاندن این حادثه خطرناک داشتند».

مقام معظم رهبری نیز در پاسخ نوشتند: «این‌جانب صمیمانه به شما تبریک می‌گویم و با‌این‌حال تأکید می‌کنم که از کید دشمن غفلت نشود. آن‌هایی که با سرمایه‌گذاری سنگین، این توطئه شوم را تدارک دیده بودند آرام نخواهند نشست، سعی خواهند کرد آن را در بخشی دیگر از این منطقه و یا به شکلی دیگر دوباره به جریان افکنند».

سردار سلیمانی، فاتح جنگ حلب در سوریه بود و حضور او در سوریه باعث شد تا وزارت خزانه‌داری آمریکا نام قاسم سلیمانی را در فهرست تحریم قرار دهد. مدتی بعد، پس از وقوع یک انفجار مهیب در دمشق، شایعه شهادت سردار سلیمانی در رسانه‌های جهان پیچید، اما چند روز بعد او در دیدار مسئولان نظام با مقام معظم رهبری حضور پیدا کرد.

رابطه سردار سلیمانی با رئیس‌جمهوری سوریه چنان بود که او بشار اسد را قهرمان عرب خطاب کرده بود. شهید سلیمانی در‌این‌باره گفته بود: «این قهرمان‌شدن بدون اتکا به ایران به دست نمی‌آمد؛ ایران در فاصله دوهزار‌کیلومتری از مرز‌های خود برابر صد‌ها گرگ ایستادگی کرد و به کمک ملت‌های اسلامی آمد».

در سفر یک‌روزه و ناگهانی اواخر سال گذشته بشار اسد به ایران، سردار سلیمانی در هر دو ملاقات رئیس‌جمهوری سوریه با مقام معظم رهبری و حسن روحانی حضور داشت.

هرچند نبود وزیر خارجه ایران در این جلسات باعث دلخوری و استعفای محمدجواد ظریف شد، اما سردار سلیمانی در واکنش گفت: «حتما آقای ظریف مسئول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است و طی مدت مسئولیت در وزارت امور خارجه کشورمان همواره مورد حمایت و تأیید مقامات عالی‌رتبه نظام، به‌ویژه مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) بوده و هستند».

پاسخ سردار به ترامپ
چهارشنبه‌ای که گذشت، مقام معظم رهبری هم‌زمان با اتفاقات عراق گفته بودند: «حمله آمریکا به حشدالشعبی در واقع گرفتن انتقام داعش بود؛ زیرا آن نیرویی که داعش را زمین‌گیر کرد و از بین برد، بسیج مردمی عراق بود». رئیس‌جمهوری آمریکا مرداد سال گذشته، رئیس‌جمهوری ایران را در توییتی تهدید کرده بود.

همان زمان شهید سلیمانی در مراسمی به‌صراحت دونالد ترامپ را مخاطب قرار داد و گفت: «شأن رئیس‌جمهور ما نیست که جواب تو را بدهد. من به‌عنوان یک سرباز جواب تو را می‌دهم». او گفته بود: «تو ما را تهدید می‌کنی به اینکه اقدامی انجام می‌دهی که در دنیا سابقه ندارد. این ادبیات کاباره است.

یک کاباره‌چی با دنیا این‌گونه حرف می‌زند. شما چه کاری می‌توانستید بکنید که در طول این ۲۰ سال نکردید؟ یادتان رفته برای سربازانتان پوشک بزرگ‌سال تهیه می‌کردید و امروز آمدید ما را تهدید می‌کنید؟ شما در جنگ ۳۳ روزه چه غلطی کردید؟ غیر از این است که شروط حزب‌الله برای پایان جنگ را پذیرفتید؟».

حالا منطقه، استراتژیستی را از دست داده است که سال‌ها دنبال ثبات بود. قطعا فضای بازی در خاورمیانه در نبود شهید قاسم سلیمانی نوع دیگری رقم خواهد خورد.