یوجین فرانسیس فاما؛ سلطان بازارهای مالی
او در سال ۲۰۱۳ میلادی به دلیل سالها تلاش در حوزه های مختلف اقتصادی به همراه رابرت شیلر و لارس پیتر هانسن، موفق به دریافت نوبل اقتصاد شد. این روزها، به پاس تلاشهای بیوقفه اش در زمینه مالی، از او با نام پدر علم فاینانس جدید یاد میکنند.
کد خبر :
۷۷۴۶۷
بازدید :
۸۰۴۲
نرگس حافظی | یوجین فاما یکی از مشهورترین اقتصاددانان عصر حاضر در حوزه نظریه پورتفولیو و قیمتگذاری دارایی است. فعالیتهای علمی فاما در زمینه بازارها، به ویژه پژوهش در زمینه فرضیه بازار کارا، در سطح دنیا بسیار شناخته شده است و حاصل تحقیقات طولانیمدتش، تحولات شگرفی در مدیریت سرمایهگذاری ایجاد کرده است.
او در سال ۲۰۱۳ میلادی به دلیل سالها تلاش در حوزه های مختلف اقتصادی به همراه رابرت شیلر و لارس پیتر هانسن، موفق به دریافت نوبل اقتصاد شد. این روزها، به پاس تلاشهای بیوقفه اش در زمینه مالی، از او با نام پدر علم فاینانس جدید یاد میکنند.
پادشاه بازارهای مالی کیست و چه کرده است؟
یوجین فرانسیس فاما در ۱۴ فوریه سال ۱۹۳۹ میلادی در شهر بوستون در ایالات متحده آمریکا متولد شد. مادر و پدرش از نسل مهاجران ایتالیایی به آمریکا بودند که وضعیت مالی چندان مطلوبی نداشتند.
فاما پس از اتمام دوره دبیرستان، تحصیلاتش در مقطع لیسانس را در رشته «مگنا کام لود» یا «زبانهای رومانس» در دانشگاه تافس آمریکا ادامه داد. در سال ۱۹۶۰ میلادی مدرک کارشناسی خود را در این رشته گرفت و در همین ایام بود که طبق گفته خودش اقتصاد را بیش از علوم دیگر درگیر با زندگی روزمره یافت و تصمیم گرفت تحصیلاتش را در این رشته ادامه دهد.
پادشاه بازارهای مالی کیست و چه کرده است؟
یوجین فرانسیس فاما در ۱۴ فوریه سال ۱۹۳۹ میلادی در شهر بوستون در ایالات متحده آمریکا متولد شد. مادر و پدرش از نسل مهاجران ایتالیایی به آمریکا بودند که وضعیت مالی چندان مطلوبی نداشتند.
فاما پس از اتمام دوره دبیرستان، تحصیلاتش در مقطع لیسانس را در رشته «مگنا کام لود» یا «زبانهای رومانس» در دانشگاه تافس آمریکا ادامه داد. در سال ۱۹۶۰ میلادی مدرک کارشناسی خود را در این رشته گرفت و در همین ایام بود که طبق گفته خودش اقتصاد را بیش از علوم دیگر درگیر با زندگی روزمره یافت و تصمیم گرفت تحصیلاتش را در این رشته ادامه دهد.
او برای تحصیلاتش در مقطع کارشناسی ارشد، رشته MBA و در مقطع دکترا رشته اقتصاد را انتخاب کرد. فاما این دو مقطع تحصیلی را در مدرسه بازرگانی بوث دانشگاه شیکاگو به پایان رساند.
او در مقطع دکتری، حوزه امور مالی را برگزید و پایان نامه خود با عنوان «رفتار قیمتهای بازار سهام» را زیر نظر اساتیدی، چون مرتون میلر، هری رابرتز و بنیوت مندلبرات دفاع کرد؛ اساتیدی که همگی از سرآمدان رشته اقتصاد در دوران تحصیل او بودند.
اهمیت کار مطالعاتی او در مقطع دکتری به حدی بود که پایاننامهاش در ژانویه سال ۱۹۶۵ میلادی در ژورنال بازرگانی چاپ شد. فاما در مطالعات خود چنین نتیجه گرفته بود که قیمت سهام غیرقابلپیشبینی است و از روند گام تصادفی پیروی میکند.
او در مقطع دکتری، حوزه امور مالی را برگزید و پایان نامه خود با عنوان «رفتار قیمتهای بازار سهام» را زیر نظر اساتیدی، چون مرتون میلر، هری رابرتز و بنیوت مندلبرات دفاع کرد؛ اساتیدی که همگی از سرآمدان رشته اقتصاد در دوران تحصیل او بودند.
اهمیت کار مطالعاتی او در مقطع دکتری به حدی بود که پایاننامهاش در ژانویه سال ۱۹۶۵ میلادی در ژورنال بازرگانی چاپ شد. فاما در مطالعات خود چنین نتیجه گرفته بود که قیمت سهام غیرقابلپیشبینی است و از روند گام تصادفی پیروی میکند.
این نتیجه گیری و اهمیت پژوهشهایش به اندازهای زیاد بود که به او پیشنهاد داده شد یک مقاله غیرفنی تر و تنها دربرگیرنده اطلاعات مهم این مطالعه هم تالیف کند و با چاپ آن، یافته های مهم این مطالعه در اختیار فعالان بازار سرمایه و اقتصاد قرار بگیرد؛ چراکه بسیاری از افرادی که در حوزه های مالی مشغول به کار بودند، از اطلاعات فنی اقتصادی کافی برخوردار نبودند.
او سرانجام این مقاله را با عنوان «گامهای تصادفی در قیمتهای بازار سهام» در سال ۱۹۶۵ میلادی در نشریه تحلیلگران مالی و در سال ۱۹۶۸ میلادی در نشریه سرمایهگذار سازمانی منتشر کرد. یوجین فاما در سال ۱۹۶۹ میلادی مقاله دیگری با عنوان «تعدیل قیمتهای سهام در مواجهه با اطلاعات جدید» در ژورنال گذر اقتصاد بین الملل منتشر کرد.
این مقاله اولین مطالعه در زمینه عکسالعمل بازار سهام به اتفاقات مختلف بود و به همین دلیل، اهمیت علمی و تاریخی بسیار زیادی دارد. یوجین فاما پس از اتمام دکتری، در دانشگاه شیکاگو مشغول به کار شد و همچنان در این دانشگاه حضور دارد.
نگاهی عمیقتر به نظرات یوجین فاما
️فرضیه بازار کارا
هسته اصلی تفکر فاما که پایه دانش مالی کلاسیک امروزی است، فرضیه بازار کاراست. این فرضیه که مبنای نظریه های بعدی مالی کلاسیک است، به قدری مهم است که اگر آن را از این نظریهها بگیریم، چیز قابل توجه دیگری از آنها باقی نمی ماند.
نگاهی عمیقتر به نظرات یوجین فاما
️فرضیه بازار کارا
هسته اصلی تفکر فاما که پایه دانش مالی کلاسیک امروزی است، فرضیه بازار کاراست. این فرضیه که مبنای نظریه های بعدی مالی کلاسیک است، به قدری مهم است که اگر آن را از این نظریهها بگیریم، چیز قابل توجه دیگری از آنها باقی نمی ماند.
فاما در این نظریه بیان کرد در بازاری که جمع کثیری از معامله گران آگاه در آن فعالیت میکنند، اوراق بهادار به نحو مناسبی قیمت گذاری شده و همه اطلاعات موجود را منعکس میکند. فاما سه نوع کارایی را در بازارهای مالی در نظر گرفت: اول فرم قوی، دوم فرم نیمه قوی و سوم کارایی ضعیف.
تفاوت این سه مفهوم در نوع و سطح اطلاعاتی است که در فرآیند قیمت گذاری دخیل بودهاند. در کارایی فرم ضعیف مجموعه اطلاعات استفادهشده قیمتهای تاریخی هستند که از روند قیمتهای تاریخی قابل پیشبینی هستند. اگرچه غیرممکن است که بر مبنای این اطلاعات بتوان دید درستی در مورد سودهای بازار سهام به دست آورد.
فرم نیمه قوی فرض میکند که تمامی اطلاعات عمومی در قیمتهای سهام بازتاب داده شدهاند و این اطلاعات عمومی را میتوان اعلانات شرکتها یا دادههای مربوط به درآمد و سودآوری سالانه آنها دانست. در نهایت در فرم قوی تمامی اطلاعات از قبیل: اطلاعات خصوصی در فرآیند قیمتگذاری در نظر گرفته شده است و هیچ بخشی از اطلاعات به صورت اطلاعات انحصاری در تعیین سود اهمیت ندارد.
به تعبیر بهتر، دلالان کارکشته و حرفهای که به اطلاعات خاص دسترسی دارند، نمیتوانند سود بیشتری نسبت به دیگر گروه دلالان حرفهای و حتی غیرحرفهای به دست آورند. فاما همچنین بیان کرد که مفهوم کارایی بازار بدون اینکه مدل تعادل بازار رد شود، قابل رد شدن نیست (به عنوان مثال در مکانیسم تعیین قیمت).
این مفهوم که به آن «مشکل فرضیه مشترک» هم میگویند، مدتها به موضوع اصلی مورد بحث و مطالعه توسط پژوهشگران تبدیل شده است. کارایی بازار نشان میدهد چگونه اطلاعات میتواند در فرآیند قیمتگذاری تاثیر داشته باشد و فاما در سال ۱۹۷۰ میلادی تاکید کرد که فرضیه کارایی بازار باید با توجه به نرخهای بازگشت سرمایه انتظاری، آزمون و تحلیل شود.
این نظریه هرچند از اهمیت بالایی برخوردار است، اما از دهه ۱۹۹۰ میلادی به بعد انتقاداتی به آن وارد شد که بخش عمده این انتقادات از سوی محققان مالی رفتاری مطرح شد. نظریه مالی رفتاری، انسان «نرمال» را در برابر انسان «عقلایی» اقتصاد نئوکلاسیک قرار میدهد و معتقد است فرض عقلایی بودن به دلیل واقعی نبودن آن، قادر به توضیح رفتار سرمایه گذاران نیست.
این نظریه هرچند از اهمیت بالایی برخوردار است، اما از دهه ۱۹۹۰ میلادی به بعد انتقاداتی به آن وارد شد که بخش عمده این انتقادات از سوی محققان مالی رفتاری مطرح شد. نظریه مالی رفتاری، انسان «نرمال» را در برابر انسان «عقلایی» اقتصاد نئوکلاسیک قرار میدهد و معتقد است فرض عقلایی بودن به دلیل واقعی نبودن آن، قادر به توضیح رفتار سرمایه گذاران نیست.
جنبه دیگر انتقادات مالی رفتاری به مالی کلاسیک که مستقیماً مربوط به فرضیه کارایی بازار فاما است، عمدتاً با تاکید روی بیقاعده بودن بازار سهام (به مالی کلاسیک) وارد شده است.
️مدل فاما-فرنچ
اگر نگاهی به تاریخچه مدلهای قیمتگذاری بیندازیم، مشاهده میشود اولین و قدیمی ترین مدل برآورد بازدهی مورد انتظار، مدل قیمتگذاری دارایی سرمایهای (CAPM) مربوط به دهه ۶۰ است که به قابلفهمترین مدل قیمتگذاری معروف است.
️مدل فاما-فرنچ
اگر نگاهی به تاریخچه مدلهای قیمتگذاری بیندازیم، مشاهده میشود اولین و قدیمی ترین مدل برآورد بازدهی مورد انتظار، مدل قیمتگذاری دارایی سرمایهای (CAPM) مربوط به دهه ۶۰ است که به قابلفهمترین مدل قیمتگذاری معروف است.
سپس نظریه قیمتگذاری آربیتراژ استفان راس در دهه ۷۰ وارد شد و در ادامه تحول مدلهای قیمتگذاری، مدلهای چندعاملی که حاوی فاکتورهای اقتصادی مثل نرخ تورم بودند، اوج گرفت. سپس مدلهای شاخصی که بارزترین آنها، مدل فاما-فرنچ در دهه ۹۰ بود، ورود یافت.
این نظریه بیان میدارد بازده مورد انتظار شرکت به سه عامل اندازه شرکت، بازده بازار و نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار (BtM) وابسته است. مجموع سه عامل فوق، بازدهی مورد انتظار را تشکیل میدهد؛ که بازدهی مورد انتظار هم پیچیده ترین متغیر مربوط به مدلهای قیمتگذاری دارایی هاست.
البته این مدل نیز بعدها مورد تغییر قرار گرفت که معروفترین آنها مدل چهارعاملی کارهارت است. در این مدل، عامل نقدینگی نیز به سه عامل مدل فاما-فرنچ افزوده شده است. او اعتقاد داشت با افزودن این عامل، قدرت توضیحدهندگی مدل بالاتر میرود.
با این حال شواهد تجربی این موضوع را تایید نکرد. روش مرسوم قیمتگذاری داراییها که بهعنوان قیمتگذاری داراییهای سرمایهای (CAPM) شناخته شده است، تنها از یک متغیر جهت بیان بازدهی سبد دارایی یا سهام در قیاس با بازدهی بازار استفاده میکند. اما مدل فاما-فرنچ از سه متغیر استفاده میکند.
فاما و فرنچ در مشاهدات خود دریافتند سهام سایز کوچک و سهام با نسبت بالای ارزش دفتری به ارزش بازار (که معمولاً سهام ارزشی نامیده میشوند و در مقابل سهام رشدی هستند) نسبت به بازار بهتر عمل میکنند. مدل سه عاملی بیش از ۹۰ درصد بازدهی پورتفوهای متنوع را توضیح میدهد، درحالیکه مدل CAPM تنها حدود ۷۰ درصد را توضیح میدهد.
جوایز و افتخارات
فاما در طول سالهای فعالیتش جوایز و افتخارات بسیاری، در اقتصاد و بهویژه فاینانس کسب کرده است. پدر علم فاینانس جدید موفق به کسب جوایز معتبر جهانی، چون جایزه «دویچه بانک آلمان» در سال ۲۰۰۵ میلادی شد.
جوایز و افتخارات
فاما در طول سالهای فعالیتش جوایز و افتخارات بسیاری، در اقتصاد و بهویژه فاینانس کسب کرده است. پدر علم فاینانس جدید موفق به کسب جوایز معتبر جهانی، چون جایزه «دویچه بانک آلمان» در سال ۲۰۰۵ میلادی شد.
دومین جایزه او در سال ۲۰۰۷ میلادی بود که جایزه «اتحادیه مالیه مورگان استنلی آمریکا برای برتری در حوزه فاینانس» نام داشت. سومین جایزه هم در سال ۲۰۰۹ میلادی نصیبش شد که جایزه «اوناسیس در فاینانس» نام داشت.
فاما در سال ۲۰۰۷ میلادی جایزه خلاقیت فرد اردیتی را که توسط مرکز نوآوری CME تخصیص داده شده بود به دست آورد. در مراسم اهداء جایزه او، مایرون اسکولس، یکی از اقتصاددانان برجسته آمریکایی و نوبلیست اقتصاد گفت: «فاما افق تازهای را در تحلیل عملکرد بازار سرمایه، نظریه قیمتگذاری دارایی، مالیه شرکتی و بازارهای منتفع از آن در سطح جهان گشود.
فاما در سال ۲۰۰۷ میلادی جایزه خلاقیت فرد اردیتی را که توسط مرکز نوآوری CME تخصیص داده شده بود به دست آورد. در مراسم اهداء جایزه او، مایرون اسکولس، یکی از اقتصاددانان برجسته آمریکایی و نوبلیست اقتصاد گفت: «فاما افق تازهای را در تحلیل عملکرد بازار سرمایه، نظریه قیمتگذاری دارایی، مالیه شرکتی و بازارهای منتفع از آن در سطح جهان گشود.
او مقالات زیادی در زمینه کارایی بازارها تالیف کرده است که به تحلیل نحوه انتقال ریسکهای مالی در قراردادهای آتی میپردازد. مطالعات نوآورانه او منجر به مشارکتش در توسعه محصولات مالی جدید و معرفی قراردادهای آتی تازه برای صندوقهای سرمایه گذاری و بازارهای دیگر شد.»
از دیگر جوایز و افتخارات فاما باید به جایزه علوم ملی بلژیک در سال ۱۹۸۲ میلادی و جایزه نیکولاس مولودوفسکی از موسسه شناخته شده CFA برای کار در زمینه نظریه قیمتگذاری بازار سرمایه و نظریه پورتفولیو اشاره کرد که در سال ۲۰۰۶ میلادی دریافت کرده است.
از دیگر جوایز و افتخارات فاما باید به جایزه علوم ملی بلژیک در سال ۱۹۸۲ میلادی و جایزه نیکولاس مولودوفسکی از موسسه شناخته شده CFA برای کار در زمینه نظریه قیمتگذاری بازار سرمایه و نظریه پورتفولیو اشاره کرد که در سال ۲۰۰۶ میلادی دریافت کرده است.
او که ریاست مرکز مطالعات در زمینه قیمت اوراق قرضه در دانشگاه شیکاگو را بر عهده داشته است، توانسته بهترین ابزار برای ارزیابی و اندازه گیری دادههای مربوط به بازار اوراق قرضه را ایجاد کند. این مرکز که بیش از ۴۰ سال در دانشگاه شیکاگو قدمت دارد، از مهمترین مراکز مطالعات اقتصادی در این کشور محسوب میشود.
او که یکی از برجسته ترین و موفقترین استادان اقتصاد در دنیاست، زندگی خانوادگی موفقی را هم تجربه میکند. فاما پدر چهار فرزند است و هماکنون ۱۰ نوه دارد که به گفته خودش بخش زیادی از روزهای تعطیلش را در کنار خانواده و نوه هایش میگذراند.
او که یکی از برجسته ترین و موفقترین استادان اقتصاد در دنیاست، زندگی خانوادگی موفقی را هم تجربه میکند. فاما پدر چهار فرزند است و هماکنون ۱۰ نوه دارد که به گفته خودش بخش زیادی از روزهای تعطیلش را در کنار خانواده و نوه هایش میگذراند.
منبع: روزنامه سازندگی
۰