ارزان‌ترین و گران‌ترین شهر‌های جهان

«واحد اطلاعات اکونومیست»، بازوی تحقیقاتی نشریه انگلیسی «اکونومیست»، تازه ­ترین گزارش خود را با عنوان «هزینه زندگی جهان در ۲۰۲۰» منتشر کرد. در این گزارش، هزینه زندگی ۱۳۳ شهر از ۹۰ کشور جهان بر مبنای قیمت دلاری که مصرف‌­کنندگان برای ۱۶۰ قلم کالا و خدمات می‌­پردازند محاسبه و گران‌­ترین و ارزان‌­ترین شهر‌های جهان معرفی شده‌­اند.

در گزارش امسال، همانند سال گذشته و تنها برای دومین بار در تاریخ انتشار این گزارش‌­، سه شهر با نمره شاخص یکسان- ۱۰۲ واحد- در رده نخست گران‌­ترین شهر‌های جهان ایستاده‌­اند، سه شهری که تماما از منطقه شرق آسیا هستند: سنگاپور، هنگ‌­کنگ و اوزاکا.

سه شهر دمشق، تاشکند و آلماتی نیز به ترتیب به‌عنوان ارزان‌­ترین شهر‌های جهان در انتهای این رتبه‌­بندی قرار دارند. نسبت به گزارش سال گذشته، بیشترین افزایش هزینه زندگی جهان را استانبول ترکیه داشته که ۲۴ پله در جدول بالا آمده است.

نام تهران نیز در میان شهر‌هایی که سال گذشته با بیشترین افزایش هزینه زندگی مواجه بودند به چشم‌­ می‌­خورد: پایتخت ایران با ۱۴ پله جهش در جایگاه ۱۰۶ رتبه‌­بندی امسال قرار گرفته است، رتبه‌­ای که البته باز هم حکایت از ارزان بودن هزینه زندگی در تهران نسبت به سایر کلان‌­شهر‌های جهان دارد.

لیگ جهانی «هزینه زندگی»
سه شهر گران جهان همگی از منطقه شرق آسیا هستند: سنگاپور و هنگ‌­کنگ که بدون تغییر شاخص (۱۰۲ واحد) همچون سال گذشته به‌طور مشترک در رده نخست قرار دارند و اوزاکا ژاپن که با ۴ پله جهش در رده سوم قرار گرفته است. شهر نیویورک آمریکا نیز با ۳ پله صعود به چهارمین شهر گران دنیا تبدیل شده است.

پاریس، پایتخت فرانسه، که در رتبه‌­بندی سال گذشته به‌طور مشترک در رده نخست قرار داشت، امسال، اما با ۴ پله نزول در جایگاه پنجم جهان ایستاده است. در میان ۱۰ شهر گران جهان، دو شهر در ژاپن، دو شهر در آمریکا و دو شهر در سوئیس واقع هستند.

بر خلاف گزارش سال گذشته، در گزارش امسال شهر‌های اروپایی تغییرات یکنواختی داشتند. طی یک سال گذشته ملایمت تقاضای داخلی و کاهش قیمت‌های جهانی انرژی باعث اُفت فشار‌های تورمی در شهر‌های اروپایی شد. از ۳۷ شهر اروپایی که نظرسنجی در آن‌ها صورت گرفته، شاخص هزینه زندگی همه شهر‌ها روندی کاهشی داشته است (به غیر از چهار شهر استانبول، مسکو، سنت‌­پترزبورگ وکی‌یف) و ۳۱ شهر با تنزل جایگاه مواجه شدند.

علاوه بر پاریس و زوریخ (قطب مالی سوئیس) که با رتبه‌­های زیر ۱۰، ارزان‌­تر شده‌­اند، ژنو (دیگر شهر گران سوئیس) از رتبه ۵ به ۱۰ رسید و کپنهاگ (پایتخت دانمارک) از جمع۱۰ شهر گران جهان خارج شد. در مقابل روند نزولی شهر‌های اروپایی، در آمریکا، اما تقویت ارزش دلار منجر به افزایش هزینه زندگی شهر‌ها شد، جایی که از میان ۱۶ شهر مورد بررسی، رتبه ۱۵ شهر افزایش یافته است.

به گزارش «واحد اطلاعات اکونومیست»، در واقع عمده تغییر جایگاه شهر‌ها در گزارش امسال، ناشی از تحولات نرخ ارز بوده است. سئول (پایتخت کره‌­جنوبی) به خاطر کاهش ارزش پول ملی از میان ۱۰ شهر نخست بیرون آمده و به دلیل مشابه جایگاه ریکیاویک (پایتخت ایسلند) از ۱۵ به ۲۹ و کازابلانکا (مراکش) از ۹۲ به ۱۰۶ رسیده‌­ است.

با این حال در رده‌­های پایین‌­تر، کاهش ارزش پول ملی با ایجاد فشار‌های تورمی موجب افزایش هزینه‌­ زندگی شهر‌ها و جهش آن‌ها در رتبه‌­بندی شده است. به‌عنوان مثال در سال ۲۰۱۹ هزینه زندگی در کاراکاس (پایتخت ونزوئلا) ۱۴۰ درصد افزایش یافت.

تورم ناشی از کاهش ارزش پول ملی، هزینه‌­های زندگی را در پایتخت دو کشور همسایه یعنی ایران و ترکیه- تهران و استانبول- نیز بیش از ۱۳ درصد افزایش داد، افزایشی که منجر به جهش ۲۴ پله‌­ای استانبول و ۱۴ پله‌­ای تهران شد. در رتبه‌­بندی امسال تهران با شاخص ۵۲ در جایگاه ۱۰۶ جهان گرفته است.

در مجموع میانگین شاخص ۱۳۳ شهر مورد بررسی این گزارش حکایت از آن دارد که در سال گذشته (۲۰۱۹) هزینه زندگی شهر‌های جهان ۴ درصد کاهش یافت. این روند عمدتا به خاطر تاثیرپذیری ارزش پول‌های جهانی از عواملی همچون سیاست‌­های پولی تشویقی، تنش‌­های تجاری و تقویت نسبی اقتصاد آمریکا بود.

در نهایت تغییرات انتهای رتبه‌­بندی گزارش امسال محدود، اما در دو جهت اصلی واضح بود. اول، شهر‌های جنوب آسیا هنوز نیز بیشترین سهم را از ۱۰ شهر ارزان جهان دارند، شامل کراچی پاکستان در رتبه ۱۲۹ و سه شهر هندی چِنای در رتبه ۱۲۶، بنگلور در ۱۲۵ و دهلی‌­نو در ۱۲۲.

به‌­رغم رشد بالای جمعیت و رونق اقتصادی بالا، منطقه جنوب آسیا، اما همچنان ساختاری ارزان دارد. این امر عمدتا ناشی از دستمزد‌های پایین و نابرابری‌­های درآمدی بالا است که مخارج خانوار را محدود می‌سازد، و همچنین رقابت قدرتمند خرده‌فروشی‌­ها که مانع از افزایش قیمت‌ها می‌­شود.

با این حال صعود تدریجی رتبه شهر‌های ارزان هند امسال هم ادامه داشت. پنج سال قبل، چهار شهر از پنج شهر ارزان جهان در منطقه جنوب آسیا واقع بودند، در حالی که امسال تنها کراچی در میان این شهر‌ها قرار دارد. دوم، روند نسبی تشدید بی‌­ثباتی سیاسی و اقتصادی در شهر‌های انتهایی جدول است.

کاراکاس (پایتخت ونزوئلا) که از انتهای جدول تا رده ۱۲۸ بالا آمده، تحت‌­تاثیر سیاست‌­گذاری‌­های فاجعه‌­بار، تحریم اقتصادی و بی‌­ثباتی‌­های سیاسی - که اوج‌گیری تورم وکاهش ارزش پول ملی را در پی داشته‌­اند - بیشترین افزایش شاخص هزینه زندگی را در گزارش امسال داشت.

دمشق، پایتخت سوریه نیز که در سال‌­های اخیر به خاطر جنگ داخلی با تورم‌­های نجومی و کمبود کالا مواجه بوده، تحت‌­تاثیر تشدید فشار‌ها بر پول ملی جای کاراکاس را در آخرین رتبه جدول گرفته است. در سایر مناطق، تاشکند (پایتخت ازبکستان) به خاطر تداوم اثرات کاهش ارزش پول در ۲۰۱۷، یک پله ارزان‌­تر شد و در رده یکی مانده به آخر ۱۳۲ ایستاد.

کوچک‌­تر شدن اقتصاد و آسیب‌­های که بر تقاضا وارد شد نیز عواملی بودند که بوئنوس ­آیرس (پایتخت آرژانتین) را با ۴ رده نزول به جایگاه ۱۲۹ رساندند. به گزارش «واحد اطلاعات اکونومیست» در سال جاری تشدید روند بی‌­ثباتی سیاسی و کاهش ارزش پول ملی شهر‌های انتهایی جدول ادامه خواهد یافت.

گزارش «هزینه زندگی جهان»، نظرسنجی دوبار در سال (۶ ماهه) واحد اطلاعات اکونومیست است که در آن بیش از ۴۰۰ قیمت منحصربه‌­فرد از ۱۶۰ نوع کالا و خدمات در ۱۳۰ شهر از ۹۰ کشور جهان مقایسه و رتبه‌­بندی می‌­شود. این کالا‌ها و خدمات شامل غذا، نوشیدنی، البسه، لوازم منزل، محصولات بهداشت فردی، اجاره خانه، حمل‌­ونقل، قبوض خدماتی، مدارس خصوصی، خدمتکار منزل و هزینه‌­های تفریحی می‌­شوند.

در این گزارش که قیمتی نزدیک به هزار دلار در فروشگاه اینترنتی «اکونومیست» دارد، پس از جمع‌­آوری قیمت بیش از ۵۰ هزار نمونه کالا و خدمات (قیمتی که مصرف کنندگان می‌­پردازند)، به دلار آمریکا تبدیل و سپس شاخص هزینه زندگی شهر‌ها محاسبه می‌­شود. البته در رتبه‌­بندی این گزارش، همه شهر‌ها با یک شهر معیار یعنی نیویورک آمریکا که شاخص ۱۰۰ دارد مقایسه می‌­شوند.