عنکبوت، وحشت‌آفرین مرموز طبیعت

در میان حشرات شاید هیچ‌یک به اندازه عنکبوت‌ها موجب ترس آدمی نشده باشند. حشره‌ای کوچک که با تنیدن تار- به جهت تأمین غذای خود- برای دیگر حشرات دام می‌نهد، طبیعتا نباید تا این اندازه وحشت انسان‌ها را موجب شود، اما ترس بشر از عنکبوت حقیقتی است که حتی روانشناسان را به کند‌وکاو برای شناسایی ریشه‌های آن واداشته است. در ادامه این مطلب شما با واقعیت‌هایی درباره این حشره آشنا می‌شوید که شاید نگاهتان را اندکی نسبت به آن تلطیف کند.

١- ناتوانی در هضم غذای جامد: عنکبوت‌ها نمی‌توانند غذای جامد و سفت را هضم کنند. آن‌ها حین شکار، از بدن خودشان، مایعی به طعمه‌شان تزریق می‌کنند که این ماده، اندام‌های خارجی و بافت‌های داخلی شکار را نرم کرده و مناسب خوردن می‌کند! بعد از تکمیل این فرآیند، عنکبوت می‌تواند غذای چرب و نرمش را میل کند!

٢- همولنف نیلگون به جای خون: شاید عجیب به نظر برسد، اما عنکبوت‌ها خون ندارند. در واقع آنچه در بدن عنکبوت‌ها و سایر بندپایان وجود دارد، مایعی به نام «همولنف» است که از بافت‌های مختلف حیوان، عبور می‌کند. تفاوت خون انسان‌ها و بندپایان هم دقیقا همین‌جاست.

خون ما انسان‌ها از ملکول‌های هموگلوبین تشکیل شده، که حاوی آهن است، به همین دلیل خون انسان قرمز است. اما همولنف عنکبوت‌ها بر پایه پروتیین هموسیانین تشکیل شده که مقدار بسیار زیادی مس دارد. رنگ هموسیانین همیشه روشن است، مگر اینکه در معرض اکسیژن قرار بگیرد و به آبی تیره، تغییر رنگ بدهد!

٣- تأثیر فشارخون روی تحرک: از ترکیب فشار همولنف (خون بندپایان) پمپاژشده در سطح بدن و حرکت ماهیچه‌ها، عنکبوت‌ها می‌توانند راه بروند، یا که حتی بدوند و بالا بپرند! انقباض ماهیچه پا‌ها و دست‌های عنکبوت باعث می‌شود فشار همولنف در آن نواحی بیشتر شود و او بتواند با سرعت بدود!

٤- بی‌استخوان و ستون فقرات: عنکبوت‌ها در بدن‌شان هیچ استخوانی ندارند. تنها چیزی که در برابر ضربه از اندام و خون آن‌ها محافظت می‌کند، یک قشر اسکلتی خارجی ا‌ست که دور تا دور بدن‌شان را پوشانده است. همین ویژگی باعث شده تا آن‌ها در دسته بی‌مهره‌ها باشند. البته عنکبوت‌ها تنها نیستند و تقریبا وضع همه حشرات به همین منوال است.

اما داشتن اسکلت خارجی کار این موجودات را سخت‌تر کرده، زیرا هرکدام از آن‌ها به‌طور متوسط و دوره‌ای باید پوست بیندازند. در این مدت (تا رشدکردن دوباره و بازیابی استحکام مجدد) آسیب‌های زیادی این حشرات را تهدید می‌کند.

٥- تار‌های قدیمی در نقش غذا: اگر عنکبوت‌ها ببینند که تار یا لانه شان، دیگر جاذبه و چسبندگی همیشگی را ندارد، یا اینکه خیلی کثیف شده و قابل زندگی‌کردن نیست، آن را می‌خورند. یعنی در واقع با بازیافت تارشان، مواد مغذی و معدنی موجود در آن را جذب می‌کنند، تا بتوانند یک لانه جدید و مستحکم بسازند.

٦- زندگی در آب با کمک حباب: «عنکبوت آبی غواص»، گونه‌ای از عنکبوت است که در آب زندگی می‌کند. مو‌های ریز و درشتی که تمام سطح بدن این عنکبوت را پوشانده، حباب‌های هوا را در خود ذخیره می‌کند. عنکبوت غواص بعدها، از اکسیژن موجود در در این حباب‌ها برای تنیدن تار استفاده می‌کند!

٧- قطب جنوب، ورود ممنوع: هیچ‌کدام از گونه‌های عنکبوتی، در قطب جنوب زندگی نمی‌کنند، آن‌هم به یک دلیل ساده؛ یعنی دمای بسیار پایین قطب جنوب. این سرما به‌گونه‌ای است که تحمل‌کردن، دوام آوردن و زندگی را برای عنکبوت‌ها مشکل می‌کند.

٨- سالم‌خواری و نه به گوشت: «عنکبوت باگیرا کیپلینگ» که در ابتدای قرن ١٩ میلادی کشف شد، تاکنون تنها عنکبوت گیاهخوار دنیا شناسایی شده است. بخش عمده‌ای از رژیم غذایی این عنکبوت را گیاهان تشکیل می‌دهند. این‌گونه اغلب از جوانه گیاه اقاقیا تعذیه می‌کند، اما در بعضی موقعیت‌ها، دیده شده از لارو مورچه‌ها هم تغذیه کرده است.