چرا تولید داروهای ضد ویروس برای کرونا دشوار است؟

با توجه به شیوع گسترده کووید-۱۹، نیاز به ارائه داروهای ضد ویروس به شدت احساس می‌شود اما تولید دارویی که بتواند بر این بیماری غلبه کند، بسیار دشوار است.

همه‌گیری کووید-۱۹ ادامه دارد و تاکنون جان بسیاری از افراد را گرفته است. یافتن درمان برای چنین بیماری که اثرات مخربی بر زندگی مردم و اقتصاد جوامع داشته است، کار دشواری به شمار می‌رود.

طراحی و ارائه داروها همیشه روند آهسته‌ای داشته و به مراحل گسترده نظارتی نیاز دارد که کشف ابتدایی، بررسی‌های حیوانی و آزمایش‌های بالینی روی انسان را شامل می‌شوند. بسیاری از دانشمندان باور دارند که با توجه به ظهور ویروس‌های "سارس"(SARS) در سال ۲۰۰۳ و "مرس"(MERS) در سال ۲۰۱۳ باید داروهای ضد ویروس وجود داشته باشند که می‌توانند کروناویروس را هدف قرار دهند.

با وجود این، هنگامی که تهدید این دو بیماری فروکش کرد و فقط در تعداد محدودی از کشورها باقی ماند، علاقه به سرمایه‌گذاری در این زمینه پژوهشی کاهش یافت و به همین دلیل گزینه‌های دارویی بسیار کمی در همه‌گیری کنونی وجود دارند.

به جز داروی "رمدسیویر"(Remdesivir‎)، گزینه‌های ضد ویروسی کمی برای کووید-۱۹ وجود دارند. داروهایی مانند "هیدروکسی کلروکین"(Hydroxychloroquine) و "آیورمکتین"(Ivermectin‎)، به عنوان درمان شناخته شده‌اند اما داده‌های کمی برای پشتیبانی از این ادعاها وجود دارند.

در هر حال، باید دید که چرا یافتن داروهای ضد ویروس برای کووید-۱۹ دشوار است.

دهه‌هاست که پژوهش‌ها بر یافتن عوامل جدید ضد ویروس متمرکز بوده‌اند تا عفونت‌های ناشی از بیماری‌های گوناگون از سرماخوردگی گرفته تا ابولا را درمان کنند. اگرچه موفقیت‌هایی در این زمینه وجود داشته است اما شکست‌ها به صورت قابل توجهی بیشتر بوده‌اند.

ویروس‌ها در مقایسه با آنتی‌بیوتیک‌ها که بر طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها اثر می‌گذارند، بسیار متنوع هستند و آنقدر سریع تکامل می‌یابند که ارائه درمان موثر برای آنها، یک کار دشوار به شمار می‌رود. باکتری‌ها ارگانیسم‌هایی با شباهت‌های بسیار هستند که برای دانشمندان قابل درک است.

برای نمونه، پنیسیلین موثر است زیرا به ساختار دیواره سلولی باکتری وارد می‌شود که از پلیمر "پپتیدوگلیکان"(Peptidoglycan) ساخته شده است. سلول‌های انسان، این دیواره یا پلیمر را ندارند و به همین دلیل، آنتی‌بیوتیک‌هایی که از تشکیل آن پیشگیری می‌کنند، باکتری‌ها را بدون صدمه زدن به سلول‌های سالم انسان از بین خواهند برد.

از سوی دیگر، ویروس‌ها برای زنده ماندن به میزبان خود وابسته هستند. ویروس‌ها دستگاه‌های سلولی میزبان را در اختیار می‌گیرند تا رونوشت‌هایی از خود تهیه کنند و عفونت را گسترش دهند. هرچه ویروس بیشتر به میزبان وابسته باشد، عناصر سلولی کمتری دارد و اهداف کمتری را برای ضربه زدن با داروهای ضد ویروس به جا می‌گذارد.

به همین دلیل است که با توجه به شرایط اضطراری کنونی، واکسن‌ها به عنوان یک جایگزین مناسب‌تر ظاهر شده‌اند. واکسن‌ها به جای حمله مستقیم به ویروس، بدن را آموزش می‌دهند تا مهاجم بیگانه را به واسطه تولید پادتن‌هایی که به ویروس متصل می‌شوند و آن را پیش از تکثیر شدن غیرفعال می‌کنند، به سرعت تشخیص دهد و حذف کند.

اگرچه ساخت داروهای ضد ویروس، کاری چالش‌برانگیز است اما نمونه‌های موفقی نیز برای مقابله با "HIV"، "هرپس"(Herpes) و آنفلوانزا وجود دارد. مکانیسم‌های متداول، متوقف کردن ویروس پیش از ورود به سلول، هدف قرار دادن پوسته ویروس و یا ایجاد اختلال در چرخه تکثیر را شامل می‌شود.

یکی از داروهای ضد ویروس که برای هرپس به کار می‌رود، "اسیکلوویر"(Acyclovir) است. ویروس به صورت ناخواسته، اسیکلوویر را در زنجیره DNA در حال رشد خود قرار می‌دهد و از آنجا که اسیکلوویر نمی‌تواند پیوندهای درستی را ایجاد کند، زنجیره DNA را پیش از تکمیل آن خاتمه می‌دهد.

"ریباویرین"(Ribavarin) که یک درمان موثر برای هپاتیت C به شمار می‌رود، روش مشابهی دارد و اشتباهاتی را به کد ژنتیکی ویروس وارد می‌کند تا ویروس ضعیف شود.

کروناویروس بسیار حیله‌گرتر از آن است که این مکانیسم ساده بتواند به طور کامل روی آن اثر کند. کروناویروس یکی از معدود ویروس‌هایی است که یک تصحیح‌کننده درونی دارد تا این اشتباهات را مورد بررسی قرار دهد و آنها را از بین ببرد.

رمدسیویر در اینجا یک مزیت کوچک دارد و آن یک بخش سازنده آران‌ای است که در رشته ویروس در حال رشد گنجانده می‌شود اما شکل آن با ساختار معمولی ویروس متفاوت است و به همین دلیل به طور کامل در آنزیم قرار نمی‌گیرد. بدین ترتیب امکان می‌یابد تا از بررسی فرار کند و روند تولید آران‌ای ویروس متوقف شود.

این مزیت روی کاغذ خوب به نظر می رسد اما رمدسیویر در آزمایش‌های بالینی، موفقیت کمی داشته است. شاید یکی از دلایل این باشد که دارو باید به صورت وریدی تزریق شود و این کار معمولا پس از بروز نشانه‌های بیماری و هنگامی صورت می‌گیرد که بروز نشانه‌ها در شخص بیداد می‌کند.

آزمایش‌های بالینی حاکی از این هستند که این دارو چندان به زنده ماندن کمک نمی‌کند. شاید تبدیل کردن این دارو به یک قرص خوراکی یا اسپری استنشاقی بتواند تغییری ایجاد کند. بسیاری از شرکت‌های دارویی در حال حاضر به صورت فعال روی این موضوع کار می‌کنند.

این موضوع بعید به نظر می‌رسد که نهایتا یک داروی معجزه‌آسا وجود داشته باشد تا بتواند یک بیماری همه‌گیر را در آینده خاتمه دهد یا حتی از آن پیشگیری کند زیرا مقاومت دارویی ویروس‌ها به سرعت گسترش می‌یابد اما دانشمندان امیدوارند که با سرمایه‌گذاری و پژوهش بیشتر، داروهای ضد ویروس در کنار روش‌های موثری مانند واکسن، فاصله‌گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک بتوانند موقعیت بهتری را برای مهار شیوع کروناویروس فراهم کنند.

هنوز سوالات بسیاری برای پاسخ دادن و موانع بسیاری برای غلبه کردن وجود دارند اما شیوع کووید-۱۹، یک زنگ خطر برای بسیاری از دولت‌ها و شرکت‌هایی است که اکتشاف و سرمایه‌گذاری در این زمینه را اولویت قرار داده‌اند.