بیوگرافی علامه حسنزاده آملی
علامه حسن زاده آملی از فیلسوفان متأله، فقیه، عارف، منجم و مدرس دروس حوزوی، روز گذشته بر اثر بیماری ریوی درگذشت. آیتاللّه بهاءالدینی درباره علامه حسن زاده آملی گفته که «بنده زمانی بود که به خاطر مسائلی که پیش آمده، از حوزه و طلاب ناامید شدم لیکن چشمم که به آقای حسنزاده آملی افتاد، به کلی از نظر خود برگشتم و امیدوار شدم.»
کد خبر :
۹۸۹۴۵
بازدید :
۷۸۷۴
فرادید | علامه حسن زاده آملی صبح روز شنبه سوم مهر به علت بیماری ریوی در بیمارستان امام رضا (ع) آمل بستری شده بود، اما واپسینی از شب نگذشته بود که او به لقاءالله پیوست. علامه از فیلسوفان متأله، فقیه، عارف، منجم و مدرس دروس حوزوی بوده است.
به گزارش فرادید؛ علامه حسن حسن زاده آملی متولد سال ۱۳۰۷ در روستای ایرا بخش لاریجان شهرستان آمل است. به گفته او، برای اینکه شیطانی نکند خیلی زود و زمانی ۶ سال داشته او را به مکتب میفرستند. در راه یادگیری علم دو سه ملاباجی معلمهای اول علامه بوده اند.
زمانی که کلاس ششم را تمام میکند، به مدت ۱ سال و نیم به مدرسه نمیرود و در دکان پدرش مشغول میشود تا طبق گفته علامه یک بارقه الهی نصیبش میشود.فراگیری علوم دینی
آیت الله حسن زاده آملی در این باره گفته است: «در قرآن میدیدم نوشته (و لم یکن له کفوا احد)، ولی ما در نماز میخوانیم «و لم یکل له کفوا احد». این را از بنده خدای کشاورزی که قرائت قرآنش خوب بود پرسیدم. ایشان گفتند این حرف یرملون است. گفتم یرملون یعنی چه؟ ایشان قدری برای من صحبت کرد و سپس گفت الان وقتش هست، چرا شما معطلی؟ برو دنبال تحصیل علوم و معارف. ایشان به نجف اشاره کردند.»
حرفهای مرد کشاورز سبب میشود تا علامه به تحصیل معارف قرآنی علاقهمند شود و به دنبال یادگیری آن برود. پس با پدرش در این باره صحبت میکند و پدر هم بیدرنگ همراه با شعفی شدید اجازه میدهد.
او مهر سال ۱۳۲۳ زمانی که ۱۶ سال دارد، تحصیل علوم دینی را در پیش میگیرد و برای فراگیری این علم وارد مسجد جامع آمل میشود. تحصیل او در مسجدجامع ۶ سال طول میکشد.
طبق گفته علامه، از ابتدای ورود به درس، یکی از بزرگان به نام مرحوم آقا عبداللّه اشراقی، روزانه میآمده و برای آنها از رساله مرحوم آقای اصفهانی را که مرجع عصر بوده میگفته است.
سپس بعد از شش سال به لمعه و قوانین که رسیده نزد آقایان آمل امتحان شده، اما به او اجازه نداده اند تا لباس روحانیت بپوشد. اما پس از امتحان، به دستور مرحوم آیتالله غروی آملی لباس روحانیت میپوشد.
آیتالله حسن زاده آملی تحصیلات کتب ابتدائیه را که در میان طلّاب علوم دین معمول و متداول بوده را از نصاب الصبیان و رساله عملیه فارسی آیه الله سید ابوالحسن اصفهانی و کلیات سعدی، گلستان سعدی و جامع المقدمات و شرح الفیه سیوطی و حاشیه ملأ عبدالله بر تهذیب منطق و شرح جامی بر کافیه نحو و شمسیه در منطق و شرح نظام در صرف، مطوّل در معانی و بیان و بدیع و معالم در اصول.
همچنین تبصره در فقه و قوانین در اصول تا مبحث عام و خاص را در آمل که همواره از قدیم الدهر واجد رجال علم بوده، از محضر روحانیون آن شهر آیات عظام و حجج اسلام محمد آقا غروی و آقا عزیزالله طبرسی و آقا شیخ احمد اعتمادی و آقا عبدالله اشراقی و آقا ابوالقاسم رجایی یاد میگیرد و از حضرت آیه الله عزیزالله طبرسی تعلیم خط میگیرد و مدتی را هم در آمل چند کتاب مقدماتی را تدریس میکند.
حرفهای مرد کشاورز سبب میشود تا علامه به تحصیل معارف قرآنی علاقهمند شود و به دنبال یادگیری آن برود. پس با پدرش در این باره صحبت میکند و پدر هم بیدرنگ همراه با شعفی شدید اجازه میدهد.
او مهر سال ۱۳۲۳ زمانی که ۱۶ سال دارد، تحصیل علوم دینی را در پیش میگیرد و برای فراگیری این علم وارد مسجد جامع آمل میشود. تحصیل او در مسجدجامع ۶ سال طول میکشد.
طبق گفته علامه، از ابتدای ورود به درس، یکی از بزرگان به نام مرحوم آقا عبداللّه اشراقی، روزانه میآمده و برای آنها از رساله مرحوم آقای اصفهانی را که مرجع عصر بوده میگفته است.
سپس بعد از شش سال به لمعه و قوانین که رسیده نزد آقایان آمل امتحان شده، اما به او اجازه نداده اند تا لباس روحانیت بپوشد. اما پس از امتحان، به دستور مرحوم آیتالله غروی آملی لباس روحانیت میپوشد.
آیتالله حسن زاده آملی تحصیلات کتب ابتدائیه را که در میان طلّاب علوم دین معمول و متداول بوده را از نصاب الصبیان و رساله عملیه فارسی آیه الله سید ابوالحسن اصفهانی و کلیات سعدی، گلستان سعدی و جامع المقدمات و شرح الفیه سیوطی و حاشیه ملأ عبدالله بر تهذیب منطق و شرح جامی بر کافیه نحو و شمسیه در منطق و شرح نظام در صرف، مطوّل در معانی و بیان و بدیع و معالم در اصول.
همچنین تبصره در فقه و قوانین در اصول تا مبحث عام و خاص را در آمل که همواره از قدیم الدهر واجد رجال علم بوده، از محضر روحانیون آن شهر آیات عظام و حجج اسلام محمد آقا غروی و آقا عزیزالله طبرسی و آقا شیخ احمد اعتمادی و آقا عبدالله اشراقی و آقا ابوالقاسم رجایی یاد میگیرد و از حضرت آیه الله عزیزالله طبرسی تعلیم خط میگیرد و مدتی را هم در آمل چند کتاب مقدماتی را تدریس میکند.
مهاجرت علامه حسنزاده آملی به تهران
زمانی که از از آمادگی خود برای رفتن مقاطع بالاتر آگاهی یافت تصمیم گرفت تا به تهران برود؛ بنابراین در روز چهارشنبه اول شهریور ۱۳۲۹، مطابق نهم ذیقعده ۱۳۶۹ ه. ق به تهران مهاجرت کرد.
در سن ۲۲ سالگی به مدرسه حاج ابوالفتح در انتهای خیابان ری میرود.
حدود ۱۴ سال نزد افرادی، چون سیداحمد لواسانی، میرزا ابوالحسن شعرانی، آیتاللّه حاج میرزا محمدمهدی محیالدین الهی قمشهای، آیتاللّه شیخ محمدحسین فاضل تونی، آیتاللّه رفیعی قزوینی، آیتاللّه شیخ محمدتقی آملی، آیتاللّه میرزا احمد آشتیانی و مرحوم حاج شیخ محمدعلی جولستانی آموزش میبیند.
سپس ۲۲ مهر سال ۱۳۴۲ به قم میرود و در آنجا میماند.
علامه در مدت اقامتش در تهران همراه با اشتغال به تحصیل علوم از آن محاضر عالیه طبق روش معهود و سیره جاریه بین علمای روحانی به تعلیم و تدریس در مدارس (حوزه علمیه) روحانی نیز اشتغال داشته است.
تدریس علوم
دروسی که حضرت علامه حسن زاده آملی تدریس کرده عبارتند از:
تدریس چهار دوره اشارات با شرح خواجه که در هر دورهای با تصحیح دقیق و تعلیقات وشرحی محققانه همراه بوده است.
تدریس مصباح الانس به مدت هشت سال در حوزه علمیه قم برای چندین نفر از عزیزان به خصوص جناب عارف واصل حضرت حجت الاسلام سمندری نجف آبادی و جناب عارف واصل حضرت آقای دکتر امامی نجف آبادی و دوره دوم تدریس آن نیز در تاریخ ۲۴/۰۷/۱۳۷۰ آغاز شد که تا صفحه ۴۹ این کتاب به طبع انتشارات فجر در طی ۱۸۴ جلسه ادامه یافت و در تاریخ ۲۶/۱۱/۱۳۷۱ با کسالت وی تعطیل شد.
تدریس شرح فصوص الحکم قیصری چهار دوره که برای شاگردان املاء میفرمود و آنان مینوشت.
تدریس یک دوره کامل شفا شیخ رئیس که در ضمن تدریس از روی چندین نسخه تصحیح شده و تعلیقات و حواشی نمود.
تدریس چهار دوره تمهید القواعد در حوزه علمیه قم که هر دورهاش حدود چهار سال به طول انجامید.
تدریس «اُکَر مانالاؤس» که مدت سه سال در حوزه علمیه قم بطول انجامید.
تدریس دو کتاب «اُکَر ثاوذوسیوس و مساکن» به تحریر خوجه طوسی.
تدریس اصول اقلیدس.
تدریس دروس هیئت و دیگر رشتههای ریاضی.
تدریس چهار دوره اشارات با شرح خواجه که در هر دورهای با تصحیح دقیق و تعلیقات وشرحی محققانه همراه بوده است.
تدریس مصباح الانس به مدت هشت سال در حوزه علمیه قم برای چندین نفر از عزیزان به خصوص جناب عارف واصل حضرت حجت الاسلام سمندری نجف آبادی و جناب عارف واصل حضرت آقای دکتر امامی نجف آبادی و دوره دوم تدریس آن نیز در تاریخ ۲۴/۰۷/۱۳۷۰ آغاز شد که تا صفحه ۴۹ این کتاب به طبع انتشارات فجر در طی ۱۸۴ جلسه ادامه یافت و در تاریخ ۲۶/۱۱/۱۳۷۱ با کسالت وی تعطیل شد.
تدریس شرح فصوص الحکم قیصری چهار دوره که برای شاگردان املاء میفرمود و آنان مینوشت.
تدریس یک دوره کامل شفا شیخ رئیس که در ضمن تدریس از روی چندین نسخه تصحیح شده و تعلیقات و حواشی نمود.
تدریس چهار دوره تمهید القواعد در حوزه علمیه قم که هر دورهاش حدود چهار سال به طول انجامید.
تدریس «اُکَر مانالاؤس» که مدت سه سال در حوزه علمیه قم بطول انجامید.
تدریس دو کتاب «اُکَر ثاوذوسیوس و مساکن» به تحریر خوجه طوسی.
تدریس اصول اقلیدس.
تدریس دروس هیئت و دیگر رشتههای ریاضی.
مهاجرت از تهران به قم
علامه در زمان اقامت در قم در درسهای خارج فقه آیتاللّه اراکی، آیتاللّه گلپایگانی و آیتاللّه میرداماد هم شرکت کرده و همزمان در درسهای علامه طباطبایی هم حضور داشته است.
همچنین حدود ۱۷ سال شاگرد علامه طباطبایی و برادر او بوده و در همین دوران، به تدریس هم میپرداخته است.
همشهریاش یعنی آیتالله جوادی آملی به او لقب «ذوفنون» داده است.
همچنین حدود ۱۷ سال شاگرد علامه طباطبایی و برادر او بوده و در همین دوران، به تدریس هم میپرداخته است.
همشهریاش یعنی آیتالله جوادی آملی به او لقب «ذوفنون» داده است.
علامه حسنزاده آملی در طب، ادبیات، هیئت و نجوم صاحبنظر بوده و ریاضی، کتابشناسی، خوشنویسی و تصحیح متون هم جزء حوزههایی بوده که علامه در آنها نظر و اثر داشته است.
بااینکه علامه بیش از ۱۹۰ اثر علمی در فلسفه، عرفان، کلام، فقه، تفسیر، حدیث، رجال، ریاضیات، هیئت، نجوم، طب، ادبیات و علوم غریبه داشته، اما زمان معرفی آثارش گفته است: «برای اینکه نفس را مشغول باید داشت که حکما فرمودهاند نفس را مشغول بدار، وگرنه او تو را مشغول میکند، تعلیقات و حواشی بر کتب درسی از معقول و منقول، وسایل و جزوات در موضوعات و فنون گوناگون نوشتهام.»
زمانی هم که درباره خود مینویسد، این چنین است که «این کمترین درباره خود چه بنگارد که نه تألیفی شایان تعریف دارد و نه تصنیفی سزاوار تحسین. نه عقدهای را به دنبال خود گشوده است و نه مشکلی را به بیان خود حل کرده. نه اهل حل و عقد است و نه مرد رتق و فتق. نه به مقامی واصل شده است و نه بهرهای از او حاصل. گویی درباره وی گفته آمد: نه شکوفهای نه برگی، نه ثمر نه سایه دارم / همه حیرتم که دهقان به چه کار کشت ما را.»
علامه طباطبایی هم در وصف او گفته است: «راهی که حسنزاده در پیش گرفته است، خاک آن توتیای چشم من است ... شخصیت آقای حسنزاده را جز امام زمان (عج) کسی به آن پی نبرده است.»
آیتاللّه بهاءالدینی هم درباره علامه حسن زاده آملی گفته که «بنده زمانی بود که به خاطر مسائلی که پیش آمده، از حوزه و طلاب ناامید شدم لیکن چشمم که به آقای حسنزاده آملی افتاد، به کلی از نظر خود برگشتم و امیدوار شدم.»
سفر
علامه، رفتنش از دنیا را «سفر» میدانست، طوری که در این باره گفته است: «آقایان داریم خداحافظی میکنیم.ای بسا که خبر به شما رسیده حسنزاده مسافرت کرد. آه و نالهای ندارد که. هست. نظام عالم است و ما هم از پس پرده خبر نداریم. خدا نکند ندارد که. چرا نکند؟ اینجا باشیم برای چه؟ دار خلود نیست. دار حرکت است.»
آثار علامه حسن زاده آملی
علامه حسنزاده آملی در زمینههای مخلفی، چون فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان، حکمت دینی، کلام، حدیث و رجال، تفسیر قرآن، ریاضیات و نجوم، ادبیات عربی و فارسی، علوم طبیعی، طب قدیم، علوم غریبه و باطنی آثار دارد.
این آثار به صورت تفکیک موضوعی ارائه شده اند:
این آثار به صورت تفکیک موضوعی ارائه شده اند:
عرفانی
الهی نامه
تصحیح رساله مکاتبات
تصحیح و تعلیق تمهید القواعد
تصحیح و تعلیق رساله تحفه الملوک
تصحیح و تعلیق شرح فصوص خوارزمی
تصحیح و تعلیق شرح فصوص قیصری
رساله انّه الحق
رسالهای در سیر و سلوک
رساله لقاءالله
رساله مفاتیح المخازن
رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور
شرح طائفهای از اشعار و غزلیات حافظ
شرح فصوص الحکم
عرفان و حکمت متعالیه
قرآن و عرفان و برهان از هم جدایی ندارد
کلمه علیا در توقیفیت اسماً
مشکات القدس علی مصباح الأنس
منشئات
وحدت از دیدگاه عارف و حکیم
ولایت تکوینی
تصحیح رساله مکاتبات
تصحیح و تعلیق تمهید القواعد
تصحیح و تعلیق رساله تحفه الملوک
تصحیح و تعلیق شرح فصوص خوارزمی
تصحیح و تعلیق شرح فصوص قیصری
رساله انّه الحق
رسالهای در سیر و سلوک
رساله لقاءالله
رساله مفاتیح المخازن
رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور
شرح طائفهای از اشعار و غزلیات حافظ
شرح فصوص الحکم
عرفان و حکمت متعالیه
قرآن و عرفان و برهان از هم جدایی ندارد
کلمه علیا در توقیفیت اسماً
مشکات القدس علی مصباح الأنس
منشئات
وحدت از دیدگاه عارف و حکیم
ولایت تکوینی
فلسفی
الاصول الحکمیه
الحجج البالغه علی تجرد النفس الناطقه
النور المتجلّی فی الظّهور الظّلّی
ترجمه و تعلیق الجمع بین الرّأیین
ترجمه و شرح سه نمط آخر اشارات
تصحیح و تعلیق شفا
تصحیح و تعلیق اشارات
تقدیم و تصحیح و تعلیق آغاز و انجام
تقدیم و تعلیق راسله اتحاد عاقل به معقول
دررالقلائد علی غررالفرائد
دروس اتحاد عاقل به معقول
رساله اعتقادات
رساله العمل الضابط فی الرّابطی و الرابط
رسالهای در اثبات عالم مثال
رساله جعل
رساله رؤیا
رساله مثل
رساله نفس الأمر
رساله نهج الولایه
رساله فی التضّادّ
صد کلمه
عیون مسائل نفس و سرح العیون فی شرح العیون
گشتی در حرکت
گنجینه گوهر روان
معرفت نفس
مفاتیح الأسرار لسلّاک الاسفار
من کیستم
نثرالدّراری علی نظم اللئالی
نصوص الحکم بر فصوص الحکم
الحجج البالغه علی تجرد النفس الناطقه
النور المتجلّی فی الظّهور الظّلّی
ترجمه و تعلیق الجمع بین الرّأیین
ترجمه و شرح سه نمط آخر اشارات
تصحیح و تعلیق شفا
تصحیح و تعلیق اشارات
تقدیم و تصحیح و تعلیق آغاز و انجام
تقدیم و تعلیق راسله اتحاد عاقل به معقول
دررالقلائد علی غررالفرائد
دروس اتحاد عاقل به معقول
رساله اعتقادات
رساله العمل الضابط فی الرّابطی و الرابط
رسالهای در اثبات عالم مثال
رساله جعل
رساله رؤیا
رساله مثل
رساله نفس الأمر
رساله نهج الولایه
رساله فی التضّادّ
صد کلمه
عیون مسائل نفس و سرح العیون فی شرح العیون
گشتی در حرکت
گنجینه گوهر روان
معرفت نفس
مفاتیح الأسرار لسلّاک الاسفار
من کیستم
نثرالدّراری علی نظم اللئالی
نصوص الحکم بر فصوص الحکم
کلامی
تقدیم و تصحیح و تعلیق رساله قضا و قدر محمد دهدار
تقدیم و تصحیح و تعلیق کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد
رساله حول الرؤیه
رساله خیر الاثر در رد جبر و قدر
رساله فی الامامه
فصل الخطاب فی عدم تحریف الکتاب ربّالارباب
تقدیم و تصحیح و تعلیق کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد
رساله حول الرؤیه
رساله خیر الاثر در رد جبر و قدر
رساله فی الامامه
فصل الخطاب فی عدم تحریف الکتاب ربّالارباب
تفسیری
انسان و قرآن
تصحیح خلاصه تفسیر المنهج الصادقین
تصحیح خلاصه تفسیر المنهج الصادقین
روایی
انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه
تصحیح سه کتاب ابی الجعد، نثراللئالی، طبّ الائمه
تصحیح نهج البلاغه
تکمله منهاج البراعه
رسالهای در اربعین
شرح چهل حدیث در معرفت نفس
مصادر و مآخذ نهج البلاغه
تصحیح سه کتاب ابی الجعد، نثراللئالی، طبّ الائمه
تصحیح نهج البلاغه
تکمله منهاج البراعه
رسالهای در اربعین
شرح چهل حدیث در معرفت نفس
مصادر و مآخذ نهج البلاغه
رجالی
اضبط المقال فی ضبط اسماً الرجال
وجیزهای در ترجمه و شرح زندگی علامه طباطبایی قدس سرّه
وجیزهای در ترجمه و شرح زندگی علامه طباطبایی قدس سرّه
فقهی
تعلیقات علی العروه الوثقی
مجیزهای در مناسک حج
مجیزهای در مناسک حج
ریاضی و هیوی
استخراج جداول تقویم
تصحیح و تعلیق اکر مانالاوس
تصحیح و تعلیق الدّر المکنون و الجوهر المصون
تصحیح و تعلیق تحریر اقلیدس
تصحیح و تعلیق تحریر اکر ثاوذوسیوس
تصحیح و تعلیق تحریر مجسطی
تصحیح و تعلیق تحریر مساکن ثاوذوسیوس
تصحیح و تعلیق شرح بیرجندی بر بیست باب
تصحیح و تعلیق شرح بیرجندی بر زیج الغ بیک
تصحیح و تعلیق شرح چغمینی
تعلیقه بر رساله قبله مولی مظفر
دروس معرفت اوفاق
دروس معرفه الوقت و القبله
دروس هیئت و دیگر رشتههای ریاضی
رسالهای پیرامون فنون ریاضی
رسالهای در مطالب ریاضی
رساله ظلّ
رساله میل کلی
رساله تعیین سمت قبله مدینه
رساله تکسیر دایره
رساله فی الصبح و الشفق
رساله فی تعیین البعد بین المرکزین و الاوج
شرح زیج بهادری
شرح قصیده کنوزالاسماء
سی فصل در دایره هندیه
تصحیح و تعلیق اکر مانالاوس
تصحیح و تعلیق الدّر المکنون و الجوهر المصون
تصحیح و تعلیق تحریر اقلیدس
تصحیح و تعلیق تحریر اکر ثاوذوسیوس
تصحیح و تعلیق تحریر مجسطی
تصحیح و تعلیق تحریر مساکن ثاوذوسیوس
تصحیح و تعلیق شرح بیرجندی بر بیست باب
تصحیح و تعلیق شرح بیرجندی بر زیج الغ بیک
تصحیح و تعلیق شرح چغمینی
تعلیقه بر رساله قبله مولی مظفر
دروس معرفت اوفاق
دروس معرفه الوقت و القبله
دروس هیئت و دیگر رشتههای ریاضی
رسالهای پیرامون فنون ریاضی
رسالهای در مطالب ریاضی
رساله ظلّ
رساله میل کلی
رساله تعیین سمت قبله مدینه
رساله تکسیر دایره
رساله فی الصبح و الشفق
رساله فی تعیین البعد بین المرکزین و الاوج
شرح زیج بهادری
شرح قصیده کنوزالاسماء
سی فصل در دایره هندیه
ادبی
امثال طبری
تصحیح کلیله و دمنه
تصحیح گلستان سعدی
تصحیح و اعراب اصول کافی
تعلیقه بر باب توحید حدیقه الحقیقه
تعلیقه بر قسمت معانی مطوّل
دیوان اشعار کتاب «تنظیم و تصحیح دیوان اشعار علامه حسنزاده آملی» مجموعهای است از اشعار وی که توسط سید سعید هاشمی جمعآوری شده و انتشارات «الف. لام. میم» آن را منتشر کردهاست.
قصیده ینبوع الحیات
مصادر اشعار منسوب به امیرالمؤمنین علیه السّلام
تقدیم و تصحیح و تعلیق نصاب الصبیان
تصحیح کلیله و دمنه
تصحیح گلستان سعدی
تصحیح و اعراب اصول کافی
تعلیقه بر باب توحید حدیقه الحقیقه
تعلیقه بر قسمت معانی مطوّل
دیوان اشعار کتاب «تنظیم و تصحیح دیوان اشعار علامه حسنزاده آملی» مجموعهای است از اشعار وی که توسط سید سعید هاشمی جمعآوری شده و انتشارات «الف. لام. میم» آن را منتشر کردهاست.
قصیده ینبوع الحیات
مصادر اشعار منسوب به امیرالمؤمنین علیه السّلام
تقدیم و تصحیح و تعلیق نصاب الصبیان
آثار متفرقه
تقدیم و تصحیح و تعلیف خزائن
ده رساله فارسی
کشکول
مجموعه مقالات
مصاحبات
هزار و یک نکته
هزار و یک کلمه
رساله رموز کنوز
دروس معرفت نفس
ده رساله فارسی
کشکول
مجموعه مقالات
مصاحبات
هزار و یک نکته
هزار و یک کلمه
رساله رموز کنوز
دروس معرفت نفس
اشعار
علامه حدود پنج هزار بیت دارد که در قالبهای غزل، رباعی، قصیده و ترجیع بند سروده شده، اما بیشتر اشعار در قالب غزل و در خصوص سیر و سلوک عرفانی است. دیوان اشعار او به سبک شاعران گذشته همچون حافظ، مولوی و محمود شبستری سروده شده است.
۰