سفره هفت‌سین و فلسفه ماهی عید

در هر کشور و دین و مذهبی، فرارسیدن سال نو، آیین خاص خودش را دارد؛ برای مثال در دین مسیحی، قبل از آغاز سال نو میلادی، تولد حضرت مسیح را جشن می گیرند و سپس در زمستان به تعطیلات سال نو می روند؛ در سال نو میلادی، افراد خانواده به یکدیگر هدیه می دهند بابانوئل یک رسم قدیمی است، به منزل افراد فقیر شهر رفته و به آن ها شکلات، شیرینی و هدیه می دهد تا آن ها هم در سال نو خوشحال بوده و این روز مهم را جشن بگیرند.

بخش عمده ای از مردم جهان، سال نو را به شکل دین مسیحی جشن می گیرند؛ اما در کشور ایران، همه چیز فرق می کند و جشن سال نو، آداب و رسوم و حتی تقویم سالانه ایران با تمام کشور های سراسر جهان متفاوت است.

آیین عید نوروز
نوروز، یکی از زیباترین و ماندگارترین آیین ایرانی است که ایرانیان سراسر جهان این رسم سالانه را برگزار می کنند. آیین نوروز از مجموعه حاجی فیروز، چهارشنبه سوری، خانه تکانی، سفره هفت سین، دید و بازدید و سیزده به در تشکیل شده است. از هزاران سال قبل تا به امروز، این رسم بزرگ با تفاوت های اندکی در سراسر کشور برگزار می شود.

در هر کشور و دین و مذهبی، فرارسیدن سال نو، آیین خاص خودش را دارد؛ برای مثال در دین مسیحی، قبل از آغاز سال نو میلادی، تولد حضرت مسیح را جشن می گیرند و سپس در زمستان به تعطیلات سال نو می روند؛ بخش عمده ای از مردم جهان، سال نو را به شکل دین مسیحی جشن می گیرند؛ اما در کشور ایران، همه چیز فرق می کند و جشن سال نو، آداب و رسوم و حتی تقویم سالانه ایران با تمام کشور های سراسر جهان متفاوت است.

حاجی فیروز افرادی هستند که پوست خود را به رنگ سیاه در آورده و در خیابان ها به رقص و شادی می پردازند و مردم هم به آن ها کمک های نقدی می کنند تا آنها هم بتوانند شب عید را در کنار خانواده خود جشن بگیرند. جشن چهار شنبه سوری، در اصل آتش بازی آخرین چهارشنبه سال (شب سه شنبه) است که مردم به جشن و پایکوبی برای نزدیک شدن سال نو می پردازند؛ در این شب مردم در کنار هم جمع شده و از روی آتش می پرند و یا در خانه ها جمع شده و آجیل مشکل گشا می خورند.

خانه تکانی از دیگر رسم های سال نو است که تمام افراد خانواده به کمک هم، خانه و تمامی وسایل داخل آن را تمیز کرده و در اصل یک شست و شوی کامل به کل خانه می دهند؛ در اصل با فرا رسیدن سال نو، خانه خود را هم نو می کنند. افراد خانواده، بعد از تحویل سال نو، به خانه یکدیگر رفته و دیداری تازه می کنند؛ به این رسم زیبا دید و بازدید عید می گویند که امروزه این رسم قدیمی، کم رنگ شده و افراد کمی از جامعه آن را به صورت دقیق برپا می کنند.

در روز سیزدهم عید، افراد به دل طبیعت رفته و در کنار جشن و شادی و استفاده از طبعیت، سبزه های خود را پس از آرزو کردن گره زده به داخل رودخانه می اندازند. این رسم هم در مقایسه با سال های گذشته، روز به روز کم رنگ تر شده و افراد کمی از جامعه آن را رعایت می کنند.

مهم ترین رسم سال نو یا همان عید نوروز، چیدن سفره هفت‌سین است که از گذشته تا به امروز، سینه به سینه و نسل به نسل بین مردم ایران منتقل شده و همچنان هم این رسم زیبا رعایت می شود؛ حتی ایرانی هایی که در کشور های خارجی زندگی می کنند، حتی در قالب کوچک، به هنگام فرارسیدن سال نو، برای خود سفره هفت‌سین چیده و در کنار آن می نشینند و برای سال نو، آرزو می کنند و سال جدید را تحویل می کنند.

از گذشته تا به امروز، سفره هفت‌سین، دستخوش تغییر های زیادی شده است؛ اما چیزی که امروزه همه گیر شده و بیشتر ایرانیان از آن استفاده می کنند، سفره ای متشکل از هفت المان که با حرف فارسی "س" شروع می شود است که هر یک از این المان ها، به دلیل و هدف خاصی در این سفره سنتی و قدیمی قرار گرفته اند. در سفره هفت سین، سیر نمادی از اهورا مزدا، سبزه یا سبزی نمادی از پیوند انسان و طبیعت و همچنین نمادی از فصل رویشی و نو، سیب نمادی از پاکی و فرشته، سنجد نمادی از دلبستگی، سرکه نمادی از جاودانگی، سمنو نمادی از خواروبار، و سماق نمادی از باران دارد. همچنین عده ای در سفره هفت سین از سکه به عنوان نماد برکت و رونق زندگی هم استفاده می کنند.

سفره هفت‌سین و فلسفه ماهی عید
در کنار المان های سفره هفت‌سین، ماهی قرمز یا همان ماهی عید یک عضو جدا نشدنی از این سفره است که نماد و تعریف خاص خودش را دارد؛ حتی عده ای بر این باورند که سفره هفت‌سین بدون ماهی قرمز یا همان ماهی عید زیبایی خاصی ندارد. به طور کلی مجسمه های ماهی قرمز به جای مانده از زمان هخامنشیان، نشان از حضور دیرینه این ماهی در آیین ایرانیان است.

آنطور که تاریخ نویسان می گویند، گونه هایی از ماهی قرمز در گذشته به کشور چین صادر می شده و عده ای دیگر بر خلاف نظر تاریخ نویسان، می گویند که در تابلوهای نقاشی قاجار، اثری از ماهی قرمز نبوده و در نتیجه حضور ماهی قرمز در سفره هفت­سین را امری تازه می دانند.

کسانی که به تاریخچه طولانی ماهی قرمز اعتقاد دارند بر این باورند که در گاه شمار شمسی، برجی به نام حوت قرار دارد که در دوران ساسانیان، ماهی قرمز، یکی از نشانه های این برج بوده است.

همچنین ایرانیان در آن زمان ماهی قرمز را بر سر سفره هفت‌سین گذاشته تا سال از برج حوت به برج حمل تغییر کند. از سوی دیگر یکی از دلایل انتخاب ماهی قرمز برای سفره هفت‌سین، تحمل بیشتر این ماهی در مقابل شرایط نامساعد محیط، نگهداری آسان تر و رنگ جذاب آن در مقایسه با دیگر ماهی ها بوده است.

منبع: وب سایت ریحون