واریس، از تشخیص تا درمان

ترومبوز ورید عمقی که در شکل کلی خود در سطح جامعه به عنوان واریس شناخته می‌شود، در واقع لخته خونی است که معمولا در سیاهرگ‌های ساق پا شکل می‌گیرد. سالانه تقریبا نهصد هزار مرد و زن آمریکایی به آن مبتلا می‌شوند و بیشتر از صد هزار نفر از آن‌ها در اثر این بیماری جان می‌سپارند.

شاید خطرناک بودن مشکلی در یک سیاهرگ در پا عجیب باشد، اما خطر آنجاست که قسمتی از این لخته می‌تواند جدا شود و در سیستم گردش خون حرکت کند و می‌تواند به ریه بچسبد یا مسیر گردش خون در رگ‌ها را مسدود کند و باعث بروز اختلال یا نقص عضو یا مرگ شود.

علائم

یکی از علائم این بیماری ورم کردن پا‌ها در قسمت زیر زانو است. همچنین محل لخته ممکن است قرمز و دردناک باشد. اما این علائم همیشگی نیست و تقریبا نیمی از افرادی که به ترومبوز ورید عمقی مبتلا می‌شوند هیچ علامت مشخص و هشداردهنده‌ای را مشاهده نمی‌کنند.

انسداد جریان خون در ریه

همانطور که گفته شد لخته خون می‌تواند به سمت ریه حرکت کند و باعث اشکال در عدم تامین خون در ریه شود. این مسئله می‌تواند باعث ایجاد اختلال در تنفس، افت فشار خون، غش کردن و سنکوپ، افزایش ضربان قلب، درد در قفسه سینه و سرفه‌های همراه با خون شود. اگر هر یک از این مشکلات برای شما به وجود آمد خیلی سریع با اورژانس تماس بگیرید.

علل

هر موردی که به دیواره داخلی رگ‌ها آسیب برساند می‌تواند باعث این عارضه شود، مانند عمل‌های جراحی، زخم یا ضعف در سیستم ایمنی. اگر خون غلیظ باشد و گردش خون کند شود، احتمال ایجاد لخته بیشتر است، مخصوصا در رگ‌هایی که از قبل آسیب دیده باشند. برخی از اختلالات ژنتیکی خاص یا بالا بودن استروژن خون نیز، می‌تواند احتمال تشکیل لخته خون را بالا ببرد.

چه افرادی در معرض ابتلا هستند؟

برخی از افرادی که بیشتر در معرض ابتلا قرار می‌گیرند عبارتند از:

بیماران سرطانی
افراد با سابقه جراحی
زخم بستر گسترده
افراد مسن
سابقه سیگار کشیدن
داشتن اضافه وزن یا چاقی
نشستن به مدت طولانی مثلا در یک سفر هوایی طولانی

دوران بارداری مهم است

در دوران بارداری و حدود ۴ تا ۶ هفته پس از زایمان، زنان بیشتر در معرض ابتلا به ترومبوز ورید عمقی قرار می‌گیرند. در این زمان سطح استروژن خون آن‌ها بالاتر است و احتمال تشکیل لخته افزایش می‌یابد. افزایش حجم رحم نیز می‌تواند باعث کند شدن جریان خون شود. در ضمن برخی بیماری‌های خونی خاص نیز احتمال ابتلا به این مشکل را بیشتر می‌کند.

هورمون درمانی

قرص‌های جلوگیری از بارداری و برخی از درمان‌های مورد استفاده برای پیشگیری از یائسگی زودرس نیز مانند بارداری می‌توانند سطح استروژن خون در زنان و در نتیجه احتمال ابتلا به ترومبوز ورید عمقی را افزایش دهند.

نشستن به مدت طولانی سفر به مکان‌های جدید و دوردست بسیار هیجان انگیز است! اما نشستن طولانی مدت روی صندلی در پرواز‌های طولانی و بین المللی چندان جالب و سالم به نظر نمی‌رسد. تحقیقات نشان می‌دهد که در سفر‌هایی که بیشتر از چهار ساعت در مسیر باشید، خطر ابتلا به این عارضه تا دو برابر افزایش می‌یابد.

فرقی نمی‌کند که با هواپیما، قطار، اتوبوس یا ماشین سفر کنید، نشستن طولانی مدت می‌تواند باعث کند شدن جریان خون شود. حتی در مورد کارمندانی که ساعت‌ها پشت میزشان می‌نشینند هم احتمال ابتلا چند برابر دیگران است.

تشخیص

برای تشخیص علائم این بیماری باید حتما به پزشک مراجعه کرد. پزشک راجع به سابقه دارویی و روش‌های درمانی شما، سوابق بیماری‌های خانوادگی و مسائلی که ممکن است احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش دهند سؤال می‌پرسد.

استفاده از امواج فراصوتی و مثلا گونه‌ای از سونوگرافی روش رایج برای تایید ابتلا به ترومبوز است. در این روش از امواج فراصوتی برای دیدن جریان خون و تشخیص لخته در آن استفاده می‌شود. ممکن است به آزمایش‌ها و شیوه‌های دیگری مانند d. dimer نیاز شود.

دارو‌های رقیق کننده خون

دارو‌های معروف به ضدانعقاد خون رایج‌ترین روش درمان ترومبوز ورید‌های عمقی هستند. با وجودی که این دارو‌ها مشهور به رقیق کننده خون هستند، اما واقعا خون را رقیق نمی‌کنند، بلکه باعث می‌شوند خون کمتر چسبنده باشد تا از تشکیل لخته خون جلوگیری کند. این دارو‌ها نمی‌توانند لخته‌هایی که قبلا نشکیل شده را از بین ببرند، ولی می‌توانند باعث شوند که بدن به مرور زمان آن‌ها را حل کند. این دارو‌ها می‌توانند به صورت قرص یا فرم تزریقی تجویز شود.

عوارض جانبی دارو‌های رقیق کننده

افرادی که از این دارو‌ها استفاده می‌کنند ممکن است دچار لکه‌های کبودی در مناطق مختلف بدن شوند یا راحت‌تر از معمول شروع خونریزی داشته باشند. هنگام استفاده از این داروها، بدن نیاز به مراقبت‌های تغذیه‌ای خاص دارد و ممکن است نیاز باشد که به صورت منظم آزمایش خون انجام شود. دارو‌های جدیدتر باعث می‌شود تا در صورت بروز سانحه، خونریزی شما به سختی قطع شود، بنابراین اگر از یک زخم کوچک دچار خونریزی زیاد می‌شوید به پزشک خود اطلاع دهید.

خونریزی داخلی

رقیق کننده‌های خون همچنین می‌توانند احتمال خونریزی داخلی را نیز افزایش دهند، یعنی در جایی که شما نمی‌توانید آن را ببینید. خونریزی معده می‌تواند باعث درد، استفراغی که قرمز یا شبیه دانه‌های قهوه است و مدفوع به رنگ قرمز یا سیاه شود. خونریزی مغزی نیز می‌تواند باعث بروز سردرد‌های بسیار شدید، اختلال در دید، حرکات غیرطبیعی و عدم هشیاری و گیجی شود. اگر هر کدام از این علائم را مشاهده کردید با اورژانس تماس بگیرید.

جوراب‌های آنتی ترومبوز

این جوراب‌های مخصوص با وارد کردن فشار ملایم به ساق پا به حرکت خون در رگ‌ها کمک می‌کنند. همچنین از تشکیل لخته جلوگیری می‌کنند و باعث کاهش درد در محل لخته‌های قبلی می‌شوند. از این جوراب‌ها می‌توان بدون نیاز به نسخه پزشک استفاده کرد، اما برای تهیه نوعی از آن‌ها که فشار بیشتری به ساق پا وارد می‌کنند، نسخه پزشک لازم است. برای تأثیر مناسب باید همیشه حتی هنگامی که در خانه هستید آن‌ها را بپوشید.

توصیه‌ها

فیلتر وناکاوا

اگر به هر دلیلی نمی‌توانید از دارو‌های رقیق کننده خون استفاده کنید یا اینکه این دارو‌ها برای شما مؤثر واقع نمی‌شوند، احتمالا پزشک شما به شما پیشنهاد می‌دهد که در بزرگترین سیاهرگ خود فیلتری به نام وناکاوا کار بگذارید. این فیلتر جلوی لخته‌های خون را می‌گیرد و از ورود آن‌ها به قلب و ریه‌های شما جلوگیری می‌کند. این فیلتر از تشکیل لخته‌های جدید جلوگیری نمی‌کند و باعث درمان آن‌ها نیز نمی‌شود، اما می‌تواند مانعی برای آمبولی ریه باشد.

لخته‌ها

روش‌های درمانی که باعث از بین رفتن لخته‌ها می‌شوند به روش‌های ترومبولتیک (خردکننده لخته) معروفند. این روش‌ها ممکن است باعث خونریزی ناگهانی و شدید شوند، بنابراین فقط در مواقع اورژانسی از این روش‌ها استفاده می‌شود. به طور مثال هنگامی که لخته‌ای در ریه خطر مرگ را به همراه داشته باشد، این درمان در بیمارستان و به صورت تزریق وریدی انجام می‌شود.

بالا نگه داشتن پا‌ها

در صورت امکان، هنگامی که در حالت نشسته قرار دارید پا‌ها را بالاتر از سطح زمین و در حالت استراحت قرار دهید. این کار به آسان شدن حرکت خون در رگ به سمت قلب کمک می‌کند. همچنین از تورم و ایجاد ناراحتی در ساق مبتلا به ترومبوز پیشگیری می‌کند.

عوارض طولانی مدت

هنگامی که لخته خون از بین می‌رود، ممکن است هنوز عوارضی از ترومبوز مانند تورم یا تغییر رنگ پوست در مکان لخته شما را آزار دهد. این علائم که به سندروم پست ترومبیک معروف است، گاهی تا یک سال پس از درمان نیز می‌تواند ادامه داشته باشد.

ورزش

کار خیلی خوبی است که از ماهیچه‌های خود برای کمک به گردش خون استفاده کنید. به عضلات پایین ساق پا به خصوص هنگامی که تحرک کمی دارید، تمرین دهید. به طور مثال هنگامی که پشت میز نشسته اید به خود استراحتی بدهید و حرکات کششی پا را انجام دهید، یا از جای خود بلند شوید و کمی قدم بزنید. ورزش منظم باعث حفظ وزن مناسب و سلامت کلی بدن می‌شود و احتمال ابتلا به ترومبوز را کاهش می‌دهد.

نکته‌های مسافرتی

هنگامی که در یک مسافرت بیشتر از ۴ ساعت در مسیر هستید بهتر است لباس‌های تنگ نپوشید و زیاد آب بنوشید. سعی کنید هر ساعت یک بار از جای خود بلند شوید و کمی قدم بزنید. اگر مجبورید که صندلی خود را ترک نکنید، حرکات کششی پا را انجام دهید. برای این هدف زانو‌های خود را باز و بسته کنید یا به پنجه و پاشنه خود نرمش دهید. سعی کنید تا زمان رسیدن به مقصد پای خود را مرتب حرکت دهید.

منبع: برترینها

ترجمه: ترجمه سارا احمدپور