کارگران فضای سبز زیر سایه ناامنی

۵ کارگر کشته شده شهرداری در حادثه اخیر، اولین کارگرانی نیستند که جانشان را در تصادفات این‌چنینی از دست می‌دهند، به گفته ابوالفضل اشرف‌منصوری ریس کانون انجمن‌های صنفی حفاظت ایمنی و بهداشت کار سراسر کشور، گزارش‌های خبری از وضعیت شغلی کارگران خدمات شهری نشان می‌دهد آن‌ها در شرایط ناایمنی کار می‌کنند و حوادثی از این دست بازهم در خصوص کارگران این بخش رخ داده، اما بعضا ابعاد خبری پیدا نکرده است.

لیلارزاقی | اصلا چه فرقی می‌کند، اهل کجا هستند، نامشان چیست، چند ساله‌اند و نان آور چند خانوار. برای کارگرانی که در حاشیه بزرگراه‌ها و خیابان‌ها، ناگهان سرخی خونشان زمین را رنگین می‌کند و به قول «سابیر هاکا» شاعر کورد «شاه توت می‌شوند»، کار تنها یک معنی دارد: از جان گذشتن برای تنها لحظه‌ای بیشتر نفس کشیدن. آن‌وقت دیگر فرقی نمی‌کند چند ساله باشی، چند نفر منتظرت باشند و چه اندازه رنج کشیده باشی.

زندگی زیر سایه درآمد کم، ناامنی و نبود ایمنی بخشی از هویت و طبقه اجتماعی‌ات می‌شود. درست مثل همان ۵ کارگر فضای سبز که دیروز در حاشیه بزرگراه بابایی در پی تصادف خودرو، هستی‌شان دود شد و به هوا رفت. «نشسته بودن منتظر، تا سرویس بیاید و ببرتشان برای آبپاشی. مثل هر روز صبح.»

این جملات کوتاه، تنها حرف‌هایی است که از زبان یکی از همکاران کارگران کشته شده بیان می‌شود و چند لحظه بعد آنچه از زبان گزارشگر روی قاب تلویزیون ایران به عنوان مساله مطرح می‌شود نه «نبود امنیت جانی برای کارگران خدمات شهری و فضای سبز»، که رانندگی در حالت نامتعادل است و لزوم افزایش مجازات برای متخلفین.

بخوانید: چهره پایتخت از گداپروری پاک خواهد شد ۵ کارگر کشته شده شهرداری در حادثه اخیر، اولین کارگرانی نیستند که جانشان را در تصادفات این‌چنینی از دست می‌دهند، به گفته ابوالفضل اشرف‌منصوری ریس کانون انجمن‌های صنفی حفاظت ایمنی و بهداشت کار سراسر کشور، گزارش‌های خبری از وضعیت شغلی کارگران خدمات شهری نشان می‌دهد آن‌ها در شرایط ناایمنی کار می‌کنند و حوادثی از این دست بازهم در خصوص کارگران این بخش رخ داده، اما بعضا ابعاد خبری پیدا نکرده است.

خطر در کمین کارگران فضای سبز
حادثه‌ای که روز گذشته جان ۵ کارگر فضای سبز تهران را در حاشیه یکی از خطرسازترین اتوبان‌های شمال شرق تهران گرفت، از ابعاد مختلفی قابل بررسی است. یکی از مهمترین آن‌ها نه تخلفات ادامه‌دار رانندگی که مساله حفظ امنیت جانی کارگران فضای سبز در خیابان‌ها و مناطق مختلف شهری است.

در خبر‌ها آمده بود که کارگران کشته شده در انتظار سرویس بودند تا آن‌ها را به محل کارشان انتقال دهد. جدا از اینکه ظاهرا این کارگران در لحظه تصادف در حال کار نبودند، همین موضوع زمینه بحث در خصوص ایمنی کارگرانی را که همه روزه در حاشیه اتوبان‌ها و خیابان‌ها بدون کوچکترین حاشیه امنیتی در حال کار مشاهده می‌شوند را، فراهم کرد. نبود امکانات ایمنی از قبیل: لباس کار، تجهیزات ایمنی و محل فعالیت، کارگران زیادی را در معرض انواع حوادث قرار داده است.

از کارگرانی که گه‌گاه در حاشیه خیابان‌ها و جاده‌های خطرناک چندین متر دورتر از محل کارگاه، به عنوان نشانگر خطر ایستاده‌اند و در غیاب آدمک‌های مصنوعی و علائم هشداردهنده نقش سپر بلای دیگران را بازی می‌کنند، تا کارگران فضای سبز که برای جارو کشیدن کنار همان «میدان خطرناک منتهی به جاده‌های بیرون شهر» صبح‌های خیلی زود یا منتظر سرویس هستند یا بدون امکانات ایمنی مشغول به کارند.

حالا پرسش فعالین کارگری این است که به راستی چند کارگر دیگر باید قربانی شوند، تا نهاد‌های حوزه خدمات شهری و پیمانکاران آن‌ها بپذیرند حفظ امنیت جانی کارگران و نیروی انسانی در زمره تکالیف و وظایف اصلی کارفرماست.

حفظ جان نیروی انسانی، اهمیت ندارد
ابوالفضل اشرف منصوری، ریس کانون انجمن‌های صنفی حفاظت ایمنی و بهداشت کار سراسر کشور در گفتگو با خبرآنلاین درباره این حادثه و خطراتی که جان کارگران خدمات شهری و فضای سبز را در اتوبان‌ها و جاده‌ها تهدید می‌کند، می‌گوید: «چه رانندگی در حالت نامتعادل بوده باشد و چه در حالت عادی همه می‌دانیم که خودرو یک وسیله نقلیه است و هرلحظه ممکن است دچار مشکلی به لحاظ فنی یا خطای انسانی شود، مهم اتفاقی است که همه روزه در خیابان‌ها و جاده‌های کشور جان هزاران کارگر خدمات شهری و فضای سبز را تهدید می‌کند و اغلب نسبت به آن بی‌توجه‌ایم.»

این فعال صنفی ادامه می‌دهد: «گرچه کارگران در حال استراحت و بنابر آنچه در خبر‌ها منتشر شده در حال انتظار برای جابه‌جایی توسط سرویس بودند، اما حادثه‌ای که برای این ۶ کارگر اتفاق افتاد از جمله حوادث‌کاری است که مشابه آن را بار‌ها دیده یا شنیده‌ایم. کارگرانی که با کمترین حاشیه امنیت در خیابان‌ها، جاده‌ها یا اتوبان‌ها مشغول به کار هستند و کارفرما‌هایی که حفظ جان نیروی انسانی برای آن‌ها در پایین‌ترین سطح قرار دارد.

بخوانید: بنر‌های پرحاشیه شهرداری فرقی نمی‌کند کارگر فضای سبز باشند یا کارگر خدماتی، نکته‌ای که باعث می‌شود شاهد تکرار این حوادث باشیم، بی‌توجهی به استاندارد‌های کار و وجود پیمانکاران و کارفرمایانی است که بدون آنکه کمترین آگاهی از ایمنی و بهداشت کار به کارگران بدهند از آن‌ها به عنوان نیروی کار استفاده می‌کنند.»

آگاهی کارگران نسبت به ایمنی کار پایین است
او با اشاره به اینکه عدم دسترسی به امکانات ایمنی و بهداشت کار فقط مختص کارگران خدمات شهری و شهرداری‌ها نیست، بلکه بسیاری از کارگرانی که در بخش‌های مختلف کشور مشغول به فعالیت هستند از این امکانات بی بهره‌اند، می‌گوید: «چنانکه آمار و گزارش‌ها نشان میدهد، حوادث ناشی از کار مرتبا در کمین کارگران ساختمانی است.

همه این مواردی که گه‌گاه گزارش‌های آن نیز منتشر می‌شود نشان می‌دهد، پیمانکاران و کارفرمایانی که به صورت قراردادی یا پروژه‌ای کاری را به عهده می‌گیرند و می‌خواهند به سرعت هم آن را به پایان برسانند، کمترین اهمیتی برای بحث ایمنی قائل نیستند و کارگران نیز هرگز آگاهی لازم را برای دانستن شرایط ایمن کار کسب نمی‌کنند.»

این فعال صنفی ادامه می‌دهد: «در مورد کارگران فضای سبز نیز شاهد عدم رعایت استاندارد‌های ایمنی از کفش و لباس استاندارد برای کار به تناسب موقعیت، تا شرایط قرارگیری در محل مناسب برای انجام کار هستیم. گاهی در خبر‌ها خوانده‌ایم که کارگر شهرداری در تاریکی سپیده‌دم، در حال جارو زدن حاشیه میدانی منتهی به اتوبان در فلان شهرستان بوده که در اثر انحراف یک خودرو و بروز تصادف جانش را از دست داده است.

این موارد نشان می‌دهد که حاشیه ایمنی کار برای این کارگران چقدر پایین است. مثال دیگری که خودم بار‌ها شاهدش بودم، حضور کارگران فضای سبز در حاشیه جداول خیابان‌ها در ماه‌های پایانی هر سال است. در این حالت، کارگرانی را می‌بینیم که برای هرس کردن شاخه درختان داخل بلوار‌ها یا کار‌های دیگر نیمی از بدنشان داخل خیابان و در مسیر رفت و آمد ماشین‌ها قرار دارد و این یک جور تهدید جانی برای آنهاست. آنوقت کمی آنطرف‌تر می‌بینیم که یک کارگر دیگر با یک پرچم پاره و رنگ و رو رفته کمی جلوتر ایستاده که مثلا به مردم علامت بدهد که اینجا چند کارگر مشغول کار هستند.

در حالیکه در چنین شرایطی، طبق استاندارد‌ها باید از آدمک‌های مصنوعی یا علائم هشدار‌دهنده دیگر برای هشدار به رانندگان استفاده کرد، می‌بینیم که جان یک کارگر به عنوان سپر بلای سایرین در نظر گرفته می‌شود و متاسفانه کارگران هم به دلیل شرایط سخت کاری، نیاز‌های معیشتی و عدم آگاهی از استاندارد‌های کار به این وضعیت تن می‌دهند.»

آمار حوادث کار متفاوت است
اشرف منصوری با اشاره به اینکه تا رسیدن به استاندارد‌های ایمنی و بهداشت کار در سطح جهانی فاصله زیادی داریم، می‌گوید: «بی‌توجهی به امنیت جانی کارگران در کارگاه‌ها و موقعیت‌های مختلف شغلی به یک رویه تبدیل شده، به نحوی که انتشار اخبار در این خصوص را هم تحت الشعاع قرار داده است.» او با اشاره به اینکه با توجه به تعدد مراکز ارائه آمار نمی‌توان به آمار رسمی در خصوص تعداد حوادث کار رسید، می‌گوید: «در حال حاضر چند سازمان و وزارت خانه هستند که آمار خودشان را در خصوص حوادث کار اعلام می‌کنند.

از پزشکی قانونی تا وزارت کار و از تامین اجتماعی تا بیمه‌های خصوصی، هرکدام یک سری آمار و ارقام از حوادث کار اعلام می‌کنند که تازه این رقم‌ها با تعداد واقعی حوادث فاصله زیادی دارد و در برخی از مواقع حتی همین آمار‌ها هم بسیار با تاخیر ارائه می‌شوند.»

این فعال صنفی با نگاهی به ضعف ارائه آمار و اطلاعات در این حوزه، به عدم ارائه آمار حوادث کار از سوی پزشکی قانونی از سال ۹۵ اشاره می‌کند و می‌گوید: «آخرین آماری که در خصوص حوادث کار از سوی پزشکی قانونی ارائه شد به سال ۹۵ برمی‌گردد و از آن زمان تاکنون آمار دیگری از این سازمان ارائه نشده است. متاسفانه تعدد دستگاه‌های اجرایی در این بخش آنقدر زیاد است که من نمیتوانم آمار رسمی در این خصوص اعلام کنم.»

خبر‌هایی که به سرعت فراموش می‌شوند
ریس کانون انجمن‌های صنفی حفاظت ایمنی و بهداشت کار سراسر کشور معتقد است کاهش آمار حوادث کار باید در الویت سیاست‌گذاری‌های حوزه روابط کار قرار گیرد، با این حال می‌بینیم که این حوادث در حد انتشار در خبرگزاری‌ها و متاثر شدن کوتاه مدت افکار عمومی باقی می‌ماند و هرگز به یک مطالبه ملی و صنفی در جهت کاهش این حوادث تبدیل نمی‌شود.

این فعال صنفی می‌گوید: «همین حالا که این حادثه برای ۶ کارگر رخ داده، پیگیری ابعاد مختلف آن برای افکار عمومی جدی می‌شود در حالیکه واقعا باید برای از دست دادن حتی یک نیروی انسانی نیز متاثر شد. چرا که این کارگران سرمایه‌های یک کشور هستند و نمی‌توان نسبت به از دست رفتن جانشان تا این اندازه بی‌تفاوت بود.»

او اضافه می‌کند: «متاسفانه به لحاظ رسانه‌ای نیز خبر‌ها وقتی مهم می‌شوند که جامعه آماری گسترده‌ای را پوشش دهند در حالیکه بسیاری از حوادث کار در کارگاه‌های کوچک و برای یک یا دو نفر اتفاق می‌افتد و هرگز خبری از آن‌ها به بیرون درز نمی‌کند.

از سوی دیگر با وجود خبری شدن حوادثی با این میزان حادثه دیده و تلفات، جز یک رفتار جمعی هیجانی هیچ پیگیری دیگری از سوی رسانه‌ها برای حساس‌سازی جامعه نسبت به گسترش حوادث کار صورت نمی‌گیرد. همانطور که حادثه معدن یورت و کشته شدن ۴۰ کارگر معدنچی فراموش شد و همینطور حادثه پلاسکو. ما به سرعت تحت تاثیر موقعیت‌هایی از این دست قرار می‌گیریم، اما بعد از مدتی مطالبه اصلیمان که همان آموزش و آگاهی از ایمنی و بهداشت کار است را از یاد می‌بریم.»

لزوم رعایت استاندارد‌های کار
این فعال صنفی با اشاره به لزوم رعایت استاندارد‌های کار، یکی از راهکار‌های اصلی برای افزاش آگاهی واحد‌های صنفی و کارگران را واگذاری بحث آموزش ایمنی و بهداشت کار به انجمن‌های صنفی و کاهش دخالت دولت در این بخش می‌داند و می‌گوید: «تن‌ها در صورتی‌که راه برای فعالیت آزادانه نهاد‌ها و انجمن‌های صنفی ایمنی و بهداشت کار باز شود، قادر خواهیم بود که گزارش‌ها و مستندات لازم را در خصوص حوادث کار و راه‌های کاهش آن ارائه کنیم.»

اشرف منصوری اضافه کرد: «در حال حاضر بخشی از حوادثی که در حوزه کار رخ می‌دهد، ناشی از عدم آشنایی کارگر و کارفرما از استاندارد‌های ایمنی و یا بی‌توجهی کارفرما به این استاندارد‌های لازم‌الاجراست. به همین دلیل لازم است که دولت دایره دخالتش در این بخش را کاهش دهد و کار را به انجمن‌های صنفی بسپارد. در غیر این‌صورت با به خطر افتادن موقعیت شغلی نیروی انسانی، جان کارگران بسیاری در معرض تهدید قرار خواهد گرفت.»