تصاویر/ چهل‌ستون در گذر زمان

فرادید l بسیاری دلیل نام گذاری چهل ستون را به خاطر وجود ۲۰ ستون در ایوان شرقی عمارت می‌دانند که هنگامی که آفتاب بر حوض مقابل می‌تابد تصویر آن‌ها در مجموع ۴۰ ستون ایجاد می‌کند. این ایده، چندان عقلانی نیست، زیرا پیش از این، کوشکی با نام چهل ستون در قزوین وجود داشت که فاقد ویژگی یاد شده بود؛ بنابراین باید عدد ۴۰ نشانه‌ای از کمال و پختگی یا تعدد دانسته شود.

بر اساس نوشته‌های متون تاریخی، شاه اسماعیل دوم، برای اولین بار، عمارتی را در میان باغ نقش جهان ایجاد کرد. ولی درباره عمارت معروف چهل‌ستون، معروف است که شاه عباس اول بنایی ساده اولیه را ساخت که دارای یک تالار و اتاق‌های گوشواره‌ای در چهار سوی آن بود. شاه عباس توانست در بیست و سه سالگی سلطنت خود جشنی در این باغ و عمارت زیبا بر پا کند.

در زمان شاه عباس دوم، تغییراتی در ساختار و تزیینات این بنا صورت گرفته که از جمله الحاق تالاری ستون‌دار به جانب اصلی بنا و اجرای تزیینات نفیس از شمار این تغییرات است.

این کاخ به دلیل شکوه و زیبایی‌اش معمولا مکان تشریفات و جشت‌ها بوده است. در زمان شاه سلطان حسین در یکی از جشن‌ها مشعلی، روی یکی از پرده‌ها می‌افتد و آن را به آتش می‌کشد.

شاه سلطان حسین که از این موضوع مطلع می‌شود اجازه خاموش کردن آتش را نمی‌دهد و می‌گوید: "این بلاییست که باید رفع شود! " این آتش‌سوزی آسیب زیادی به این بنا زد. پس از بازسازی، نوسازی و آرایش جدید، از این عمارت و باغ پیرامون آن، تا هنگامه هجوم افغان‌ها استفاده می‌شد.

در زمان هجوم افغان‌ها این بنا نیز مانند کاخ‌ها و عمارت‌ها مورد حمله مهاجمان قرار گرفت و اشیای نفیس آن غارت شد.

نقاشی ژان شاردن از کاخ جهلستون و پل خواجو

امروز بازدیدکنندگان این اثر قادر به دیدن تمام زیبایی آن نیستند. ظل السلطان، پسر ناصرالدین شاه بسیاری از نگاره‌های این عمارت را با ضربه‌های تیشه مخدوش و با لایه‌ای از گچ پوشاندند. آیینه‌های ستون‌های ایوان‌ها و دیواره‌ها خراب شد و در‌ها و پنجره‌های نفیس منبت کاری، گره‌چینی و خاتم‌کاری که با شیشه‌های رنگی آراسته شده بود، برای استفاده در کاخ شخصی حاکم به عمارت مسعودیه در تهران انتقال یافت.

نمای امروز عمارت چهل‌‌ستون