آنفولانزا در کودکان چگونه بروز می‌کند و چه علائم و درمان‌هایی دارد؟

آنفولانزا یک بیماری جدی است که منجر به بستری شدن هزاران نفر در بیمارستان می‌شود. بیشتر این افراد، کودکان زیر ۵ سال هستند. تخمین زده می‌شود که سالانه به طور متوسط ​​۲۰هزار کودک زیر ۵ سال به دلیل عوارض آنفولانزا در بیمارستان بستری می‌شوند. هر ساله تعدادی از کودکان بر اثر آنفولانزا جان خود را از دست می‌دهند. بیشتر مرگ و میرها در کودکانی است که واکسینه نشده‌اند و یا در کودکان سالمی است که هیچ بیماری زمینه‌ای نداشته‌اند.

آنفولانزا را نباید با سرماخوردگی و یا آنفولانزای معده (گاستروانتریت) اشتباه گرفت. آنفولانزا یک عفونت ویروسی مسری بینی و گلو بوده که بسیار جدی‌تر از سرماخوردگی است. در موارد خفیف، آنفولانزا در کودکان باعث تب بالا، سردرد و بدن‌درد، سرفه طولانی مدت و خستگی شدید تا دو هفته یا بیشتر می‌شود.

هر کسی ممکن است به آنفولانزا مبتلا شود، اما نرخ عفونت در میان کودکان بالاتر است (حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد در سال). برخی از افراد ممکن است در معرض افزایش خطر ابتلا به عوارض مرتبط با آنفولانزا باشند، از جمله زنان باردار و نوزادان کوچک‌تر از ۶ ماه که برای واکسینه شدن بسیار کوچک هستند. برای ایجاد ایمنی در نوزادان واکسینه نشده، والدین باید خواهر و برادرهای بزرگ‌تر نوزاد، خودشان و سایرینی را که در تماس نزدیک با نوزاد هستند واکسینه کنند.

کودکان ۸ سال و کوچک‌تر که قبلاً واکسینه نشده‌اند، ممکن است برای محافظت کامل به دو دوز واکسن آنفولانزا نیاز داشته باشند. والدین و مراقبان کودک باید با پزشک اطفال یا سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی در مورد اینکه فرزندشان در هر فصل به چند دوز واکسن نیاز دارد صحبت کنند. در این مقاله به این موضوع یعنی آنفولانزا در کودکان و راه‌های پیش‌گیری و سریعترین راه درمان آنفولانزا در خانه با کمک پزشک می‌پردازیم.

آنفولانزا چیست؟

آنفولانزا (Influenza) یک عفونت ویروسی بسیار مسری است که راه‌های هوایی ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری باعث تب بالا، بدن درد، سرفه و علائم دیگر می‌شود. آنفولانزا یکی از شدیدترین و شایع‌ترین بیماری‌های ویروسی در فصل زمستان است. در بیشتر کودکان، ابتلا به آنفولانزا کمتر از یک هفته طول می‌کشد اما در برخی از کودکان، بیماری جدی‌تر می‌شود و ممکن است نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشند. آنفولانزا همچنین ممکن است منجر به عفونت ریه (pneumonia) یا حتی مرگ شود.

طبق توصیه‌ی وزارت بهداشت، به دلیل شیوع سایر بیماری‌ها مانند COVID-19 و ویروس تنفسی RSV، در حال حاضر دریافت واکسن آنفولانزا برای محافظت از خود و اطرافیانتان در برابر آنفولانزا مهم‌تر از همیشه است. واکسن آنفولانزا و سایر واکسن‌ها را می‌توان هم‌زمان تزریق کرد. در مورد واکسن‌ها، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

بیماری آنفولانزا توسط ویروس‌های آنفولانزا ایجاد می‌شود. ویروس‌های آنفولانزا به ۳ نوع تقسیم می‌شوند.

آنفولانزای نوع A وB

این دو نوع ویروس تقریباً هر زمستان باعث بیماری (اپیدمی) گسترده می‌شوند. این دو نوع ویروس اغلب موجب می‌شوند که افراد بیشتری به بیمارستان مراجعه کنند. همچنین انواع A و B علت بیشتر مرگ و میر‌‌ها بر اثر آنفولانزا هستند. معمولاً مقامات بهداشت عمومی بر جلوگیری از گسترش انواع A و B تمرکز می‌کنند. یکی از دلایلی که با وجود پیشرفت تکنولوژی و ظهور و بروز انواع اقدامات ایمنی، آنفولانزا همچنان یک مشکل باقی مانده، این است که ویروس‌ها اغلب تغییر می‌کنند (جهش می‌یابند). این بدان معناست که افراد هر ساله در معرض انواع جدیدی از ویروس‌ها قرار می‌گیرند.

آنفولانزای نوع C

این نوع ویروس باعث بیماری تنفسی بسیار خفیف شده و به ندرت باعث اپیدمی می‌شود. آنفولانزای نوع C برخلاف آنفولانزای نوع A و B، تاثیر شدیدی بر سلامت عمومی جامعه ندارد.

علائم انفولانزا در کودکان

ممکن است آنفولانزا در کودکان باعث ایجاد بیماری خفیف یا شدید شده و حتی در برخی مواقع منجر به مرگ شود. علائم آنفولانزا معمولاً به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند. افرادی که آنفولانزا دارند اغلب برخی یا همه‌ی این علائم و نشانه‌ها را احساس می‌کنند. علائم انفولانزا در کودکان به این ترتیب هستند:

• تب یا احساس تب و لرز
• سرفه
• گلو درد
• آبریزش یا گرفتگی بینی
• دردهای عضلانی یا بدن‌درد
• سردرد
• خستگی و بی‌حوصلگی

برخی از افراد ممکن است استفراغ و اسهال نیز داشته باشند که این امر در کودکان بیشتر از بزرگسالان است. توجه به این نکته مهم است که همه مبتلایان به آنفولانزا تب نخواهند داشت.

تفاوت سرماخوردگی و آنفولانزا در کودکان

سرماخوردگی و آنفولانزا دو بیماری متفاوت هستند. سرماخوردگی نسبتاً بی‌ضرر است و معمولاً پس از مدتی خود به خود برطرف می‌شود. گاهی اوقات سرماخوردگی ممکن است تنها منجر به عفونت ثانویه‌ای مانند عفونت گوش شود اما آنفولانزا می‌تواند منجر به عوارضی مانند ذات‌الریه و حتی مرگ شود. چیزی که ممکن است سرماخوردگی به نظر برسد ممکن است آنفولانزا باشد. میزان تفاوت در علائم این دو بیماری در جدول زیر نشان داده شده است.

علائم	سرماخوردگی	آنفولانزا
شروع علائم	به تدریج	ناگهانی
درد	خفیف	متداول و اغلب شدید
تب	کم	متداول و به مدت ۳ تا ۴ روز
لرز	غیر متداول	نسبتاً متداول
خستگی و ضعف	گاهی اوقات	متداول
عطسه	متداول	گاهی اوقات
سرفه، ناراحتی قفسه سینه	سرفه خشک، خفیف تا متوسط	گاهی شدید، متداول
گرفتگی بینی	متداول	گاهی اوقات
گلودرد	متداول	گاهی اوقات
سردرد	کم	متداول

عوارض ابتلا به آنفولانزا در کودکان

اکثر کودکانی که بیماری زمینه‌ای ندارند، بدون هیچ مشکل جدی از آنفولانزا بهبود می‌یابند. تب و درد عضلانی معمولاً فقط ۲ تا ۴ روز طول می‌کشد اما سرفه و خستگی ممکن است ۱ تا ۲ هفته یا بیشتر ادامه یابد.

این بیماری ممکن است باعث ایجاد مشکلات شدید تنفسی در کودک شود. یک کودک با این علائم شدید ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. آنفولانزا در کودکان خردسال می‌تواند باعث ایجاد خروسک (عفونت گلو و تارهای صوتی که باعث گرفتگی صدا، سرفه با صدای بلند، تنفس پر سر و صدا می‌شود)، ذات‌الریه (سینه پهلو یا عفونت ریه) و برونشیولیت (عفونت نای و نایژه‌ها که منجر به خس‌خس سینه در ریه‌ها می‌شود و مشکل در تنفس را به دنبال دارد) شود.

همچنین آنفولانزا می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و منجر به عفونت‌های باکتریایی گوش (otitis)، ریه (pneumonia) یا سینوس‌ها (سینوزیت) شود.

آنفولانزا در کودکان زیر ۲ سال و در کودکان مبتلا به بیماری‌های مزمن خاص مانند مشکلات قلبی، ریوی یا عصبی شدیدتر است. در موارد نادر، آنفولانزا می‌تواند بر مغز یا قلب تأثیر گذاشته و حتی منجر به مرگ شود. کودکان مبتلا به سایر بیماری‌های تأثیرگذار بر دستگاه تنفس (مانند آسم)، در معرض خطر بیشتری از عوارض آنفولانزا هستند. حتی آسم یا سایر بیماری‌های ریوی می‌تواند توسط آنفولانزا ایجاد شود.

راه‌های انتقال ویروس آنفولانزا در کودکان

افراد ۲۴ ساعت قبل از شروع علائم، نسبت به وقتی که علائم فعال هستند، آنفولانزا را بیشتر به دیگران انتقال می‌دهند. خطر انتقال به دیگران اغلب حدود روز پنجم تا هفتم بیماری پایان می‌یابد. از آن‌جایی که بیماری آنفولانزا می‌تواند قبل از شروع علائم، بین افراد انتقال پیدا کند، گسترش ویروس آنفولانزا آسان است.

این امر به ویژه در مورد کودکانی که اغلب سطوح زیادی را لمس کرده و سپس دهان، بینی یا چشمان خود را لمس می‌کنند، صادق است. ویروس آنفولانزا اغلب از طریق عطسه یا سرفه از کودکی به کودک دیگر منتقل می‌شود. این ویروس همچنین می‌تواند برای مدت کوتاهی روی سطوح به زندگی خود ادامه دهد. این سطوح شامل دستگیره‌ی در، اسباب بازی، خودکار یا مداد، صفحه کلید کامپیوتر، تلفن و تبلت و میز می‌شوند.

همچنین ممکن است این ویروس از طریق ظروف غذاخوری و نوشیدنی مشترک منتقل شود. ممکن است کودک شما با لمس چیزی که توسط یک فرد آلوده لمس شده و سپس دست زدن به دهان، بینی یا چشم او به ویروس آنفولانزا مبتلا شود.

ویروس‌های آنفلوانزا در بینی و گلو یافت می‌شوند. کودکان ممکن است آنفولانزا را از خواهر و برادر، والدین، سایر اعضای خانواده، هم‌بازی‌ها یا مراقبان خود بگیرند.

میکروب‌ها (از جمله ویروس آنفولانزا) معمولاً با یکی از این ۳ راه پخش می‌شوند:

• تماس مستقیم: مانند بوسیدن، لمس کردن یا گرفتن دست یک فرد آلوده. اگر ویروس داشته باشید، میکروب‌هایی در بینی، دهان، چشم‌ها یا روی پوست خود خواهید داشت. با لمس افراد دیگر می‌توانید این ویروس را به آن‌ها منتقل کنید.

• تماس غیرمستقیم: که به معنای دست زدن به اشیایی(اسباب بازی، دستگیره‌ی در یا دستمال استفاده شده) است که توسط یک فرد آلوده لمس شده و اکنون میکروب روی آن وجود دارد. برخی از میکروب‌ها، مانند میکروب‌هایی که باعث سرماخوردگی و اسهال می‌شوند، می‌توانند ساعت‌ها روی سطوح باقی بمانند.

• تنفس در هوا: هنگامی که فرد مبتلا سرفه یا عطسه می‌کند، قطرات ناشی از این سرفه یا عطسه ممکن است به بینی یا دهان فرد دیگری رسیده و او را آلوده کند.

درمان سریع آنفولانزا در کودکان

درمان سریع آنفولانزا در کودکان به علائم، سن و سلامت عمومی آن‌ها بستگی دارد. همچنین شدت این بیماری نیز در روند درمان تأثیرگذار است. هدف از درمان آنفولانزا در کودکان، کمک به پیشگیری یا کاهش علائم است.

درمان آنفولانزا در کودکان ممکن است شامل داروهایی مانند موارد زیر باشد.

استامینوفن یا ایبوپروفن

این قرص‌ها برای کمک به کاهش درد بدن و تب است. استامینوفن یا ایبوپروفن در دوزهای توصیه شده توسط پزشک اطفال برای سن و وزن کودک تجویز می‌شود. ایبوپروفن برای استفاده در کودکان ۶ ماهه و بالاتر تایید شده است. با‌این‌حال، هرگز نباید به کودکانی که آب بدنشان کم شده یا به طور مداوم استفراغ می‌کنند، داده شود.

داروهای ضد ویروسی

این داروها ممکن است به کاهش علائم و کوتاه کردن طول بیماری کمک کند. همچنین می‌تواند احتمال ابتلا به عفونت گوش ناشی از آنفولانزا را کاهش دهد. همچنین ممکن است به کاهش سایر عوارض از جمله نیاز به بستری شدن کمک کند. این دارو در صورتی مفید است که مصرف آن ظرف ۲ روز پس از شروع علائم شروع شود اما اگر کودک عوارضی داشته باشد یا در معرض خطر بالایی برای ابتلا به عوارض باشد، ممکن است مصرف آن دیرتر شروع شود.

توجه به این نکته مهم است که هرگز به کودکی که آنفولانزا دارد یا مشکوک به آنفولانزا است، آسپرین ندهید. مصرف آسپرین در طول حملات آنفولانزا با افزایش خطر ابتلا به سندرم ری (Reye syndrome) مرتبط است.

همچنین آنتی بیوتیک‌ها در برابر عفونت‌های ویروسی موثر نیستند، بنابراین تجویز نمی‌شوند. اگر فرزند شما به ذات‌الریه باکتریایی مبتلا شده باشد، ممکن است پزشک، استفاده از آنتی‌بیوتیک را توصیه کند. در غیر این صورت، روند درمان بر کاهش علائم کودک شما تا زمانی که بیماری از بین برود، متمرکز است.

مراقب داروهای سرفه و سرماخوردگی نیز باشید و این داروها را به کودکان کمتر از ۶ سال ندهید زیرا مصرف آن‌ها در این سنین برای کودک مؤثر نبوده و حتی می‌تواند مضر باشد. با پزشک در مورد خطرات، مزایا و عوارض جانبی احتمالی همه داروها صحبت کنید.

رعایت نکات مهم برای درمان آنفولانزا

علاوه بر آنچه توضیح دادیم، رعایت موارد زیر در تسریع روند بهبود آنفولانزا در کودکان مؤثر است:

• استراحت فراوان داشته باشد.
• اگر کودک بزرگتر از ۶ ماه دارد، مقدار زیادی مایعات گرم به او بدهید. مایعات گرم مانند چای بدون کافئین، آبگوشت یا آب داغ با لیمو می‌تواند به شل شدن مخاط و تسکین گلودرد کمک کند. این کار، می‌تواند سریع‌ترین راه درمان آنفولانزا در خانه باشد
• برای کودکان بزرگ‌تر از ۱ سال، شب‌ها قبل از مسواک زدن، یک قاشق چای‌خوری عسل به آن‌ها بدهید تا سرفه‌های شبانه برطرف شود. اگر عسل ساده دوست ندارند، می‌توانید آن را در آب گرم مخلوط کنید. ترکیب آب لیمو و عسل نیز یک دمنوش عالی برای درمان سرماخوردگی و آنفولانزا است.
• مصرف دمنوش عالی برای درمان سرماخوردگی و آنفولانزا و پرهیز از مواد غذایی در در زمان سرماخوردگی و آنفولانزا نیز به درمان این بیماری کمک می‌کند.
• برای تسکین گلودرد، از یک دستگاه بخور و رطوبت‌ساز استفاده کنید. این دستگاه را نزدیک تخت کودک خود قرار دهید.
• لباس‌هایی را بپوشد که به راحتی جدا می‌شوند. زیرا بچه‌ها ممکن است یک دقیقه احساس سرما کنند و دقیقه بعد گرمشان شود.
• کودکان مبتلا به آنفولانزا نباید به مدرسه و مهدکودک بروند و تا زمانی که احساس بهتری داشته باشند، باید در خانه بمانند. این احساس بهتر، زمانی است که حداقل ۲۴ ساعت بدون استفاده از داروی تب بر، تب نداشته باشند. برخی از بچه‌ها باید بیش‌تر در خانه بمانند. از پزشک بپرسید که چه چیزی برای کودک شما بهتر است.

اگر کودک شما بدتر شد یا علائم کم آبی نشان داد یا در تنفس مشکل داشت، باید فوراً به پزشک عمومی مراجعه کنید. برخی از کودکان ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند.

پیشگیری از آنفولانزا در کودکان

بعد از شناسایی علل، علائم و راه‌های درمان آنفولانزا، باید بدانیم که چگونه در فصل سرد آنفولانزا نگیریم؟ می‌توانید با شستن دست‌ها، توصیه به افراد بیمار برای پوشاندن دهان هنگام سرفه و عطسه، تمیز کردن سطوح و دوری از افراد آلوده به بیماری، خطر ابتلا به آنفولانزا را کاهش دهید. در ادامه، با این راه‌های پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا بیشتر آشنا می‌شوید.

شستن دست‌ها

اطمینان حاصل کنید که همه افراد حاضر در خانه، دست‌های خود را به طور منظم و کامل، مخصوصاً قبل از تهیه و خوردن غذا می‌شویند. همچنین مطمئن شوید که سپس دست‌ها را به خوبی خشک می‌کنند. استفاده از آب و صابون به مدت ۲۰ ثانیه و سپس ۲۰ ثانیه خشک کردن پس از آن توصیه می‌شود. می‌توانید از ضدعفونی کننده دست نیز استفاده کنید.

پوشاندن دهان هنگام سرفه و عطسه

افراد آلوده، مخصوصاً کسانی که در ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم با کودک هستند، در آرنج خود سرفه یا عطسه کنند یا دهان و بینی خود را با دستمال بپوشانند. هر دستمال کاغذی کثیف را نیز در اسرع وقت دور بیندازید.

نظافت سطوح

سطوح حمام و آشپزخانه را که دیگران ممکن است لمس کنند، به طور مرتب تمیز کنید.

دوری از افراد آلوده

کودک را تا حد امکان از افرادی که بیمار هستند دور نگه دارید.

واکسن آنفولانزا برای کودکان

واکسن آنفولانزا ۱۴۰۳ موثرترین راه برای پیشگیری و کاهش احتمال ابتلای کودک شما به آنفولانزا است. این واکسن سیستم ایمنی بدن کودک شما را تقویت می‌کند تا از او در برابر ویروس محافظت کند. ایجاد ایمنی، حدود ۲ هفته پس از واکسینه شدن طول می‌کشد. واکسن آنفولانزا به صورت سالانه برای تمام افراد ۶ ماهه و بالاتر توصیه می‌شود.

واکسن آنفولانزا اغلب به صورت تزریقی به عضله و برای نوزادان و کودکان خردسال، به صورت تزریق در عضله ران تزریق می‌شود. در کودکان بزرگتر، به صورت تزریق در عضله بازو تزریق می‌شود. همچنین به عنوان اسپری بینی برای کودکان سالم بالای ۲ سال، از جمله نوجوانانی که باردار نیستند، موجود است. با پزشک فرزندتان مشورت کنید تا ببینید کدام گزینه برای کودک شما بهترین است.

نوزادان و کودکان ۶ ماهه تا ۹ ساله که هرگز واکسن آنفولانزا تزریق نکرده‌اند، به دو دوز از واکسن نیاز دارند که حداقل با فاصله ۴ هفته تزریق شود.

کسانی که در گذشته یک یا چند دوز از واکسن معمولی آنفولانزای فصلی را تزریق کرده‌اند، یا کودکان ۹ سال و بالاتر، تنها به یک دوز در سال نیاز دارند. همه کودکان به مدت ۱۵ دقیقه پس از واکسیناسیون تحت نظر خواهند بود.

این واکسن به ویژه برای کودکان و جوانانی که در معرض خطر بالای عوارض ناشی از آنفولانزا هستند، از جمله موارد زیر، ضروری است:

• بین ۶ ماه تا ۵ سال سن دارند.
• اختلالات مزمن قلبی یا ریوی (مانند دیسپلازی برونکوپولمونری، فیبروز کیستیک، آسم) آن‌ها به اندازه کافی جدی است که نیاز به پیگیری منظم پزشکی دارند.
• شرایط مزمنی دارند که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند، مانند نقص ایمنی، سرطان، اچ آی وی یا درمانی که باعث سرکوب سیستم ایمنی می‌شود.
• دیابت یا سایر بیماری‌های متابولیک دارند.
• بیماری مزمن کلیه دارند.
• کم خونی مزمن یا اختلال خونی دارند.
• اختلال عصبی مزمن یا اختلالات عصبی رشدی دارند.
• به شدت چاق هستند (شاخص توده بدنی ≥۴۰).
• باید به طور روزانه اسید استیل سالیسیلیک (ASA یا آسپرین) مصرف کنند.
• در یک مرکز مراقبت از بیماری‌های خاص زندگی می‌کنند.
• با کودک یا بزرگسال دیگری که در معرض خطر عوارض آنفولانزا است زندگی می‌کنند.

کودکان زیر ۵ سال بیشتر در معرض خطر عوارض ناشی از آنفولانزا مانند تب بالا، تشنج و ذات‌الریه هستند. اگر فرزندان کمتر از ۵ سال دارید یا دارای عوارض سلامتی هستند، همه ساکنان خانه باید واکسن آنفولانزا بزنند. این امر به ویژه در صورتی که بچه‌های زیر ۶ ماه دارید یا یکی از اعضای خانواده شما باردار است مهم است. مراقبانی که از کودکان کوچک‌تر از ۵ سال مراقبت می‌کنند نیز باید واکسینه شوند.

عوارض واکسن آنفولانزا در کودکان

واکسن آنفولانزا در کودکان عوارض جانبی کمی دارد. برخی از علائم واکسن آنفولانزا در کودکان ممکن است شبیه علائم خفیف آنفولانزا به نظر برسد اما خود واکسن باعث آنفولانزا نمی‌شود. با مصرف داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن می‌توان از بروز عوارض جانبی جلوگیری کرد. هرگز بدون صحبت با پزشک به کودک خود آسپرین ندهید. شایع‌ترین عوارض جانبی واکسن آنفولانزا تب و قرمزی، درد یا تورم در محل تزریق است که به نحوه تزریق واکسن آنفولانزا در کودکان مربوط می‌شود. شایع‌ترین عوارض جانبی واکسن اسپری بینی نیز آبریزش و گرفتگی بینی و گلودرد است.

کودکان مبتلا به آلرژی به تخم مرغ نیز می‌توانند واکسن آنفولانزا را دریافت کنند و مقدار کم پروتئین تخم مرغ موجود در واکسن، برای آن‌ها ضرری ندارد. کودکان مبتلا به واکنش آلرژیک قبلی پس از دوز واکسن آنفولانزا باید توسط متخصص آلرژی ویزیت شوند. متخصص آلرژی به والدین مشورت می‌دهد تا تصمیم بگیرند که فرزندانشان سالانه واکسن آنفولانزا برای کودکان دریافت کنند یا خیر و با عوارض واکسن آنفولانزا در کودکان چگونه مقابله کنند.

سخن پایانی

کودکانی که این علائم هشدار دهنده را تجربه می‌کنند باید فورا مراقبت‌های پزشکی دریافت کنند:

• تنفس سریع یا مشکل در تنفس
• کبودی لب‌ها یا صورت
• کشیده شدن دنده‌ها به داخل با هر مرتبه نفس کشیدن
• درد قفسه سینه
• درد شدید عضلانی (کودک از راه رفتن امتناع می‌کند)
• کم‌آبی بدن (عدم دفع ادرار به مدت ۸ ساعت، خشکی دهان، عدم وجود اشک در هنگام گریه)
• عدم هوشیاری در هنگام بیداری
• تشنج
• تب بالای ۴۰ درجه سانتیگراد که با داروی تب‌بر کنترل نمی‌شود
• هر گونه تب در کودکان با سن کمتر از ۱۲ هفته
• تب یا سرفه‌ای که بهبود می‌یابند اما پس از آن برمی‌گردد یا بدتر می‌شود
• بدتر شدن شرایط مزمن پزشکی

در مجموع، مسئولیت‌پذیری والدین، نقشی اساسی در شناسایی زودهنگام علائم آنفولانزا در کودکان و پیروی از بهترین شیوه‌های مراقبت و حفاظت از سلامت کودک دارد.

منبع: خبرآنلاین