بایدها و نبایدهای و شرایط ازدواج موقت از شروع تا پایان

فرادید | نکاح در ایران بر دو نوع است نکاح دائم و نکاح منقطع که آن را متعه و ازدواج موقت نیز می‌گویند. در عرف این نکاح را با لفظ صیغه نیز یاد می‌کنند. ازدواج موقت نوعی ازدواج پذیرفته شده در مذهب شیعه است که به معنای ازدواج برای مدتی محدود و با مهریه‌ای معین است و با اتمام زمان تعیین شده، رابطه زوجیت به خودی خود منقضی می‌گردد.

تعریف ازدواج موقت در قانون مدنی
به موجب ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد؛ بنابراین تفاوت ازدواج دائم با ازدواج موقت در این است که در ازدواج دائم برای ازدواج زمانی تعیین نمی‌شود؛ ولی ازدواج موقت باید برای مدت معلوم منعقد شود.

لازم به ذکر است که این مدت موقت از چند دقیقه تا چند سال می‌تواند باشد و در این باره محدودیتی وجود ندارد. اما به هر حال این مدت باید کاملاً روشن و معین باشد و ابهامی در آن وجود نداشته باشد.

نفقه در ازدواج موقت
در نکاح موقت برخلاف ازدواج دائم نفقه‌ای بر عهده شوهر نیست و از این باب نمی‌توان شوهر را ملزم به پرداخت نفقه نمود؛ مگر اینکه طبق توافق طرفین یا شرط ضمن عقد نفقه بر عهده مرد قرار گیرد. در صورت شرط نفقه ترک انفاق شوهر عمل مجرمانه نیست و زن تنها می‌تواند از دادگاه الزام شوهر به دادن نفقه را درخواست کند.

ارث در ازدواج موقت
مطابق ماده ۹۴۰ قانون مدنی زوجین که زوجیت آن‌ها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می‌برند؛ لذا مفهوم ماده آن است که در نکاح منقطع زوجین از هم ارث نمی‌برند.

همان طور که گفتیم در ازدواج موقت ارث وجود ندارد. بنابر این با فوت هر یک از طرفین، طرف مقابل از او ارثی نمی‌برد. البته اگر صیغه منجر به تولد فرزند شود آن فرزند از پدر و مادر خود ارث می‌برد.

ضرورت اذن پدر در ازدواج موقت
مطابق قانون مدنی در نکاح دختر باکره اعم از منقطع و دائم اجازه پدر یا جد پدری لازم است. در صورت امتناع غیر موجه پدر از دادن اجازه، عدم حضور پدر در محل و غیر ممکن بودن اخذ اجازه از وی دختر می‌تواند با معرفی مرد مورد نظر و شرایط نکاح از دادگاه خانواده درخواست اجازه ازدواج کند.

ثبت ازدواج موقت
ثبت ازدواج موقت در شناسنامه و دفاتر ثبت ازدواج اجباری نیست، اما این مسئله بعضاً باعث ایجاد مشکلاتی می‌گردید مخصوصاً در مواردی که زوجه باردار می‌شد و با عدم پذیرش فرزند از سوی زوج مواجه می‌شد در این موارد اثبات ازدواج برای زوجه بسیار سخت بود به همین جهت به موجب ماده ۲۱ قانون حمایت خانواده ثبت نکاح موقت در موارد زیر الزامی گردید:

۱- باردار شدن زوجه
۲- توافق طرفین
۳- شروط ضمن عقد

بنابراین ثبت ازدواج موقت برای زن و مرد الزامی نیست و فقط در صورتی که یکی از شرایط بالا محقق گردد ثبت آن الزامی می‌گردد.

حقوق فرزندان حاصل از ازدواج موقت
فرزندان حاصل از ازدواج موقت مشروط بر ثبت شدن قانونی و محضری ازدواج٬ حقوقی درست همانند فرزندان حاصل از ازدواج دائم دارند یعنی فرزندان مشروع پدر شناخته می‌شوند پدر موظف به دادن نفقه و نگه داری آنان است و از پدر و مادر ارث می‌برند. بیشتر بخوانید

مهریه در ازدواج موقت
در ازدواج موقت نیز مثل ازدواج دائم باید مهریه تعیین گردد و مقدار آن بسته به توافق طرفین است، اما برخلاف ازدواج دائم که تعیین مهریه را می‌توان به بعد از ازدواج موکول کرد یا اصولاً توافقی بر آن نکرد در ازدواج موقت عدم تعیین مهریه در زمان عقد موجب باطل شدن قرارداد می‌شود؛ بنابراین در نکاح دائم عدم وجود مهر یا ذکر نشدن مهر جایز است، اما در نکاح منقطع عدم وجود مهر موجب بطلان عقد می‌شود. قانون بر وجود و مشخص بودن مهریه زن در ازدواج موقت تاکید فراوان کرده است.

زن پس از جاری شدن عقد مالک مهر می‌شود و اتفاقاتی، چون فوت زن در زمان ازدواج، عدم نزدیکی شوهر با وی تا اتمام مدت عقد و بخشیدن زمان عقد از طرف شوهر مهر را ساقط نمی‌کند. البته به موجب ماده ۱۰۹۷ قانون مدنی در نکاح منقطع هر گاه شوهر قبل از رابطه جنسی تمام مدت نکاح را ببخشد باید نصف مهر را بدهد.

نحوه مطالبه مهریه در ازدواج موقت
در صورتی که ازدواج موقت در دفتر رسمی ازدواج و طبق سند رسمی ثبت شده باشد، به راحتی می‌توان از طریق اجرای اسناد رسمی ثبت اسناد، به استناد سند رسمی نسبت به مطالبه مهریه اقدام نمود.

در این گونه موارد مطالبه مهریه در ازدواج موقت هیچ تفاوتی با مطالبه مهریه در ازدواج دائم ندارد. در این حالت ابتدا از دفتر ازدواج درخواست صدور اجرائیه و ابلاغ به شوهر می‌گردد و پس از ابلاغ در صورت عدم پرداخت مهریه ظرف مهلت مقرر در اجرائیه، مراتب از طریق اجرای اسناد رسمی ابلاغ می‌شود و امکان ممنوع الاخروجی شوهر و توقیف اموال وی وجود دارد.

همچنین در صورتی که مبلغ مهریه در ازدواج موقت تا بیست میلیون تومان باشد از طریق تقدیم دادخواست مطالبه مهریه به شورای حل اختلاف، و در صورتی که مبلغ بیش از بیست میلیون تومان باشد، از طریق دادگاه خانواده، مطالبه مهریه انجام خواهد شد. تمامی مراحل رسیدگی به دادخواست مطالبه مهریه در ازدواج موقت، مانند مطالبه مهریه در ازدواج دائم است.

مشکل مطالبه مهریه در ازدواج موقت در جایی قابل تصور است که ازدواج موقت به ثبت نرسیده باشد در این حالت شهادت دو شاهد مرد و یا یک مرد و دو زن می‌تواند به عنوان مدرک مورد استناد قرار گیرد همچنین اقرار طرفین از مهمترین مدارک اثبات مهریه و میزان آن در ازدواج موقت می‌باشد.

جدا شدن زن و شوهر در ازدواج موقت
در ازدواج موقت طلاق وجود ندارد بلکه طلاق مخصوص نکاح دائم است ازدواج موقت به فوت یکی از طرفین، فسخ نکاح٬ بذل (بخشیدن) مدت از طرف شوهر و انقضای مدت معین شده منحل می‌شود.

فسخ نکاح می‌تواند بر مبنای وجود عیوبی مشخص در زن یا مرد یا عدم وجود صفتی که ضمن عقد شرط شده یا عقد بر آن واقع شده انجام گیرد.

شوهر می‌تواند در هر زمانی از ازدواج موقت مدت باقی مانده را به زن ببخشد و عقد را منحل کند چه زن به این امر راضی باشد چه نباشد. همچنین با انقضای مدت تعیین شده ازدواج موقت عقد منحل می‌شود؛ بنابراین اگر زن و مردی بعد از عقد موقت می‌خواهند به این رابطه پایان دهند یک راهش این است که منتظر بمانند تا مدت عقد خود به خود تمام شود.

حال اگر مدت طولانی‌تر باشد منتظر ماندن برای تمام شدن مدت عقد احتمالاٌ مطلوب زوجین نیست همان طور که گفتیم امکان طلاق هم وجود ندارد در این مورد شوهر می‌تواند در هر زمان در طول مدت عقد موقت، برای پایان دادن به رابطه زوجیت از بذل مدت استفاده کند یعنی مدت باقی مانده را به زن ببخشد و به رابطه‌ای که بین آن‌ها وجود دارد خاتمه دهد.

زن در صورتی که در عقد موقت شرط شده باشد که زن از جانب مرد وکالت در بذل مدت دارد یا اینکه بعد از عقد یک وکالت نامه تنظیم شود که به موجب آن به زن حق بذل مدت بدهد می‌تواند به این رابطه پایان دهد.

اما اگر چنین شرطی نشده باشد و وکالت نامه هم نداشته باشد در صورتی که ادامه زندگی مشترک برای زوجه با مشقت همراه باشد می‌تواند به موجب ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی به دادگاه خانواده مراجعه کند و از دادگاه بخواهد که به دلیل وجود عسر و حرج شوهر را ملزم به بذل مدت نماید.

دادگاه در صورت احراز عسر و حرج زن جهت ادامه زندگی مشترک حکم به الزام زوج به بذل مدت باقی مانده را صادر می‌کند و در صورت امتناع زوج نماینده دادگاه نسبت به اجرای حکم اقدام می‌کند.

عِدّه در ازدواج موقت
عده‌ی فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد نکاح منقطع در زن غیر باردار دو طهر (دو عادت ماهانه) است مگر اینکه زن با اقتضای سن، عادت زنانگی نبیند که در این صورت ۴۵ روز است.

عده فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد زن حامله تا زمان وضع حمل است. زن یائسه و زنی که با همسر خود نزدیکی نداشته نیازی به نگاه داشتن عده‌ی انقضاء یا بذل مدت و فسخ نکاح ندارد، اما عده‌ی وفات در همه‌ی موارد باید رعایت شود.

عده وفات چه در دائم و چه در منقطع‌٬ در هر حال چهار ماه و ده روز است مگر اینکه زن حامل باشد که در این صورت عده وفات تا موقع وضع حمل است مشروط بر اینکه فاصله بین فوت شوهر و وضع حمل از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد و الا مدت عده همان چهار ماه و ده روز خواهد بود.

تمدید صیغه موقت
اگر کسی بخواهد عقد موقت همسرش را تمدید کند پیش از تمدید باید عقد قبلی تمام شده باشد یا مدت باقی مانده توسط شوهر بخشیده شده باشد.

به عنوان مثال اگر برای یک ماه عقد کرده باشند و بعد از مدتی بخواهند مدت را بیشتر کنند باید یک ماه از تاریخ آن گذشته باشد یا در صورتی که یک ماه نگذشته مدّت باقیمانده از طرف شوهر بخشیده شود و اگر مدت تمام شده و زن با کس دیگری عقد نکرده است جایز است بدون گذراندن دوران عدّه با همان شوهر سابق خود عقد موقت جدید داشته باشد.