جهش یک باکتری در شامپانزه‌ها، احتمال سرایت به انسان

ساختار ژنتیکی شامپانزه ۹۸/۸ درصد با انسان مشترک است

یک بیماری که در مرکز حمایت حیوانات سیرالئون موجب مرگ ده‌ها شامپانزه شده، ممکن است برای انسان خطرناک باشد. خبر شیوع این باکتری مرگبار که اخیرا شناسایی شده، در شماره هفته گذشته نشریه «نِیچِر کامیونکِیشِنز» منتشر شده است.

از سال ۲۰۰۵ تاکنون، ۵۶ شامپانزه نژاد «وسترن»، که به شدت در معرض انقراض است، از یک بیماری ناشناخته در مرکز حمایت حیوانات «تاکوگاما» مرده‌اند. شگفت اینجا است که این بیماری و عواقب آن، تنها در این مرکز دیده شده است.

عوارض بیماری با اختلالات عصبی، استفراغ و اسهال شروع می‌شود. شامپانزه‌های سالم تعادل خود را از دست می‌دهند، شکم‌هایشان متورم می‌شود و سرانجام به‌رغم مداوای پزشکی جان می‌سپارند. یک تیم تحقیقات بین‌المللی، این بیماری را «سندروم جهازهاضمه و سلسله اعصاب در جانوران» (ای‌اوچی‌اس) توصیف کرده است.

اکنون پس از پنج سال پژوهش، این بیماری به یک نوع جدید باکتری موسوم به «سارسینا تروُگلوُ دایتی» نسبت داده شده که متعلق به خانواده باکتری‌های «سارسینا جنوس» است. (این عنوان از نام علمی شامپانزه «پَن تروگلودایتیس»، گرفته شده است)

تاکنون تنها دو نوع از این باکتری شناخته شده بودند: یک نوع در سطح بذر‌های غلات در خاک و دیگری در جهاز هاضمه حیوانات و انسان که علایمی شبیه به عوارض مشاهده شده در شامپانزه‌ها داشته است.

بنا به گزارشی که در سال ۲۰۱۳ در این نشریه به چاپ رسید، این باکتری به «ایجاد زخم دستگاه گوارش و آمفیزماتیک جهاز هاضمه می‌انجامد که یک بیماری نادر و بالقوه مرگبار است و در آن، کیسه‌های هوا در مخاط جهاز هاضمه زخم و التهاب ایجاد می‌کند».

هرچند رد پای این باکتری در انسان یافت نشده، اما با توجه به این که ساختار ژنتیکی شامپانزه ۹۸/۸ درصد با انسان مشترک است، احتمال آن که این ارگانیزم به انسان سرایت کند هم وجود دارد.

پژوهشگران به «پلاسمودیوم فالسیپاروُم، عامل بیماری مالاریا در انسان» به‌عنوان یک نمونه دیگر نیز اشاره می‌کنند که «زمانی تصور می‌شد با انسان، تکامل یافته، اما اخیرا روشن شده است که این ارگانیزم از گوریل‌های وسترن به انسان منتقل شدند.» عفونت‌های دیگر از جمله «ابولا» و «اچ‌آی‌وی» نیز از تیره میمون‌ها به انسان جهش یافتند.

تونی گلدبرگ، استاد اپیدمیولوژی در دانشگاه ویسکانسین-مدیسون و یکی از نویسندگان این گزارش که از ابتدا بر این تحقیقات نظارت داشته، به نشریه «میلواکی جورنال سِنتینِل» گفته است: «تن‌ها تعداد کمی پاتوژن وجود دارد که به شامپانزه‌ها محدود می‌شود و انسان را بیمار نمی‌کند. به همین گونه، پاتوژن‌های اندکی وجود دارند که محدود به انسان‌ها است و در شامپانزه‌ها بیماری ایجاد نمی‌کند.»

در این پژوهش آمده است که پاسخ بسیاری پرسش‌ها در موارد ابتلا به «ای‌ان‌جی‌اس»، در هاله ابهام است. برای نمونه، چرا موارد این بیماری همه ساله، بدون دلیل مشخصی، در ماه مارس اوج می‌گیرد. اما دکتر گلدبرگ می‌افزاید که برخلاف ویروس کووید-۱۹، این باکتری موجب یک همه‌گیری نخواهد شد و واگیر هم ندارد.

منبع: ایندیپندنت