ستایشِ بیش‌از‌اندازه کودک مضر است؛ چگونه فرزندنمان را تحسین کنیم؟

فرادید | هر والدی مستعد آن است که بعد از هر موفقیتی که فرزندش کسب می‌کند او را غرق تعریف و تمجید و ستایش کند. اما نتایج یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که ستایشِ بیش‌از‌اندازه فرزندان می‌تواند برای رشد و پیشرفت آن‌ها مضر باشد.

به گزارش فرادید، محققان هشدار می‌دهند که تعریف و تمجید از فرزندان در حدِ مشخصی برای پیشرفت و رشد آن‌ها مفید و سالم است، اما اگر به شکلِ افراطی از آن‌ها تعریف کنیم، ممکن است کودک دست از سخت‌تلاش‌کردن بردارد.

لی الیوت میجر، استاد تحرک اجتماعی در دانشگاه اکسِتِر، می‌گوید: «بیشتر والدین نمی‌توانند میل و اشتیاق‌شان را برای تمجید از کوچک‌ترین موفقیت‌های فرزندان‌شان کنترل کنند. به‌هر‌حال، موفقیت‌های فرزندان‌مان برای خودِ ما هم حکمِ نوعی تأیید را دارد. این عقیده که غرق کردنِ فرزندان در تمجید و تحسین به آن‌ها کمک خواهد کرد، عقیده وسوسه‌کننده‌ای است.

و یکی از سخت‌ترین درس‌ها برای والدینی که می‌خواهند فرزندان‌شان به بهترین موفقیت‌ها دست پیدا کنند، کم کردنِ شدتِ تحسین و تمجیدهاست.» مطالعه او که بروی تقریباً ۴۵۰۰ والد انجام شده است نشان می‌دهد که ۸۵ درصد از آن‌ها هیچ آگاهی‌ای از اینکه تعریفِ زیادی از فرزندان برای رشد و پیشرفت‌شان مضر است، نداشتند.»

او تأکید می‌کند: «وقتی برای کوچک‌ترین موفقیت‌های فرزندان‌تان آن‌ها را غرق در تحسین و تمجید می‌کنید این پیامِ زیرپوستی را به آن‌ها ارسال می‌کنید که انتظار و توقع‌تان از آن‌ها پایین است.»

او مثالی از تنیس‌باز بریتانیایی، اما رادوکانو، را می‌آورد و می‌گوید در مصاحبه‌ای که با مطبوعات داشته گفته است که «والدینم سخت‌گیرانه‌ترین منتقدانِ من بودند، اما این‌بار توانستم نظرشان را جلب کنم.»

میجر می‌گوید این مثالی از پرورشِ درست فرزندان است که نشان می‌دهد والدین برای موفقیت‌های کوچک فرزندان‌شان را غرق در تحسین و ستایش نکرده‌اند.

حکمتِ رایجِ فرزندپروری می‌گوید هر بار که فرزندان‌مان کار خوبی انجام دادند باید آن‌ها را غرق در تعریف و تمجید کنیم، زیرا این پیش‌فرض مطرح است که تعریف کردن از فرزندان باعث می‌شود که آن‌ها احساس خوبی داشته باشند و وقتی احساس خوبی پیدا می‌کنند، رفتار بهتری هم از آن‌ها سر می‌زند.

قسمت دومِ این نظریه بدونِ شک درست است و رفتار تا حد زیادی وابسته به احساسات ماست. اما متأسفانه هر تعریف و تمجیدی نمی‌تواند احساس خوبی در فرزندان ایجاد کند یا مشوقِ آن‌ها باشد.

روان‌شناس فقید، هایم گینوت، می‌گوید: «تعریف کردن از فرزندان، درست مانند داروی پنیسیلین می‌ماند و نباید به شکلی خطرناک از آن استفاده کرد. دارو‌ها را باید بر اساس قوانین و احتیاط‌های خاص مصرف کرد، دارو‌ها زمان مصرف و دُز مشخص دارند و باید نسبت به واکنش‌های حساسیت‌زای آن‌ها محتاط بود. در موردِ دارو‌های عاطفی و احساسی نیز چنین قواعدی وجود دارد.»

بسیاری از جملات تحسین‌کننده‌ای که امروز در قبال فرزندان‌مان استفاده می‌کنیم، بیشتر از آنکه انگیزه آن‌ها را افزایش دهند، باعث کاهش انگیزه‌های آن‌ها می‌شوند و بیشتر از آنکه باعث شوند آن‌ها رفتار‌های خوب را تکرار کنند، باعث می‌شوند که آن‌ها فقط در قبال دریافت پاداش به تکرار رفتار خوب‌شان بپردازند. از طرفی بسیاری از عباراتِ رایجی که والدین برای تحسین فرزندان‌شان استفاده می‌کنند، نتیجه معکوس دارد و اتفاقاً این احساس را در آن‌ها ایجاد می‌کند که نادیده گرفته شده‌اند.

این یعنی کلاً نباید از عبارات تحسین‌کننده استفاده کنیم؟ پاسخ نه است. شما فقط باید با احتیاط از این عبارات استفاده کنید.

در ادامه ما به شما ۱۰‌عبارت را معرفی می‌کنیم که بهتر است آن‌ها را جایگزینِ عباراتِ متدوال کنید:

«متشکرم که به من در تمیز کردنِ خانه کمک کردی. خصوصاً از اینکه کفش‌ها را جفت‌کردی سپاس‌گزارم. این کارت خیلی مهم بود، چون باعث می‌شه صبح‌ها دنبال کفش‌هامون نگردیم.»

یک عبارتِ تحسین‌کننده برای آنکه مؤثر باشد، باید دقیق باشد. «آفرین»، عبارتِ دقیقی نیست. این عبارت به فرزندان ما نمی‌گوید دقیقاً به چه علتی این آفرین را گرفته‌اند و چه چیزی دقیقاً باعثِ خوشحالی شما شده است. این عبارت هیچ بازخوردِ سازنده‌ای ندارد و به آن‌ها هیچ سرنخی درباره رفتاری که آن‌ها در آینده باید تکرار کنند، نمی‌دهد.

باید دقیقاً و با جزئیات به آن‌ها بگویید که چه کاری باعث شده که به آن‌ها افتخار کنید. به چیزی که باعث خوشحالی‌تان شده است، اشاره کنید تا آن‌ها دفعه بعدی همان کار را تکرار کنند و از همه مهم‌تر احساس کنند که ارزشمند هستند.

«تلاش‌ات را هنگامی که داشتی بند کفش‌ات را می‌بستی دیدم. کار سختیه مگه نه؟ بهت افتخار می‌کنم که دست از تلاش کردن برنداشتی و بی‌خیال نشدی. مطمئن‌ام با تلاش و صبوری‌ای که به خرج می‌دهی، خیلی زود می‌توانی انجامش بدهی.»

از تلاشِ فرزندان‌تان قدردانی کنید نه از نتیجه‌ای که به دست آورده‌اند. تمرکز کردن روی دستاورد‌ها خیلی زود باعث می‌شود که بچه‌ها دلزده و دلسرد شوند. هیچ ایرادی ندارد که دستاورد‌ها را هم تحسین کنید، اما خیلی مهم‌تر است که تلاشی که منجر به آن موفقیت شده است را ببنید. وقتی از تلاش و کوششِ فرزندان‌تان قدردانی می‌کنید درواقع به آن‌ها این پیام را ارسال می‌کنید که باورشان دارید.

«من از حیوونای روی پیراهنت خیلی خوشم میاد، خودت کدومشون را بیشتر دوست داری؟ چرا اونو؟»

استفاده از عباراتی که زیبایی ظاهری فرزندان، به‌خصوص دختران، را تحسین می‌کند، باعث می‌شود که اعتماد به نفسِ آن‌ها کاهش پیدا کند. ممکن است باعث شود آن‌ها فکر کنند، دیگران فقط به دلیلِ ظاهرشان آن‌ها را دوست دارند که ممکن است باعث شود وقتی بزرگ‌تر می‌شوند فشار زیادی را روی خودشان احساس کنند تا بتوانند تحسین و توجه دیگران را جلب کنند.

تحسین کودکان به خاطر ظاهرشان باعث می‌شود که ناخواسته احساسِ خود-ارزشمندی‌شان به چهره‌شان گره بخورد. اگر می‌خواهید درباره ظاهر بچه‌ها نظر بدهید، تمرکز را روی بخش‌هایی از ظاهر بگذارید که آن‌ها می‌توانند تغییرش دهند. برای مثال روی لباس‌شان تمرکز کنید و گفتگو را طوری پیش ببرید که به آن‌ها نشان دهد شما به طرز فکر و احساسِ آن‌ها علاقه‌مند هستید.

«رنگ‌هایی که برای کشیدن این گل‌ها استفاده کردی را دوست دارم. چرا از این رنگ‌ها در نقاشی‌ات استفاده کردی؟»

ممکن است صد‌ها اثر هنریِ یکسان طی یکسال از فرزندتان دریافت کنید، اما هر کدام از آن‌ها از نظر فرزندتان با دیگری تفاوت دارد. خیلی ساده است که به گفتنِ «نقاشی‌ات عالیه» اکتفا کنید، بدونِ اینکه وقت بگذارید و نقاشی او را با دقت نگاه و بررسی کنید. اما آنچه فرزندِ شما از شما می‌خواهد نگاهی دقیق انداختن به نقاشی‌اش است.

به جزئیات نقاشی او نگاه کنید و از او بخواهید برای‌تان توضیح دهد که چرا هر قسمت را به این شکل نقاشی کرده است. این کار شما در زبانِ کودکان به معنیِ تحسین کردن و توجه نشان دادن به آن‌هاست.

«واقعاً تلاش زیادی برای خلق این اثر کرده‌ای. خیلی خوشحالم که معلم‌ات متوجه این تلاش شده است. واقعاً استحقاق این نمره را داری. آیا وقتی این اثر را خلق می‌کردی چیز تازه‌ای یاد گرفتی که کمک‌ات کنه دفعه بعدی کارت را بهبود بدهی؟»

متوجه سخت تلاش کردنِ فرزندتان باشید. به آن‌ها بگویید که کار کردنِ آن‌ها را دیده‌اید و تلاش کردن‌شان برای‌تان ارزشمند است. وقتی نمره خوبی از شما می‌گیرند فقط روی نتیجه تمرکز نکنید بلکه درباره روندی که منجر به گرفتنِ این نمره شده است، هم تمرکز کنید. اگر به فرزندتان این پیام را بدهید که به اقدامات و فرایند‌ها توجه کرده‌اید، به او کمک می‌کنید که در آینده در مدرسه نمرات بهتری کسب کند.

«واقعاً برای حل آن مسئله ریاضی تلاش کردی. می‌دانستم اگر تمرکز کنی بالاخره می‌توانی حلش کنی!»

تمرکز روی ویژگی‌های ثابت - مثل هوش یا استعداد و... - می‌تواند نتیجه عکس بدهد. اگر بچه‌ها احساس کنند که به صورت طبیعی در کاری خوب هستند، نه تنها تمایلی به تلاش کردن ندارند بلکه دفعه بعدی هم تلاش زیادی نمی‌کنند و حتی اگر زمانی به موفقیت دست پیدا نکنند ممکن است این تصور در آن‌ها ایجاد شود که شاید اصلاً باهوش نیستند.

«دیدم که چطور به اون پسر کوچولویی که افتاد زمین کمک کردی. خیلی ناراحت بود مگه نه؟ فکر می‌کنم وقتی بغلش کردی بهش کمک کردی که حالش بهتر بشه. کمک کردن به دیگران به آدم حس خوبی می‌ده، مگه نه؟»

یکبار دیگر این کار شما به کودک‌تان می‌فهماند که شما متوجه کاری که انجام داده، شده‌اید و باعث می‌شود بفهمد که شما او را دیده‌اید. اینکه جزئیاتِ رفتار او را توصیف می‌کنید، از نظرِ او نوعی تحسین کردن است. اینکه از فرزندتان می‌خواهید بعد از انجام یک کار خوب درباره احساسش با شما صحبت کند، احتمال تکرار آن رفتار و کار خوب را در آینده زیاد می‌کند.

۸. «به جای آفرین که یاد گرفتی بری دستشویی» بگویید...

«خودت رفتی دستشویی! می‌دونم که از صبح چندبار تلاش کردی که این کار رو انجام بدی، اما بالاخره موفق شدی درسته؟ الان دیگه خودت تنهایی می‌تونی انجامش بدی!»

آموزش دستشویی رفتن و تحسین کردن با هم مرتبط هستند، اما اگر در این مورد بابتِ کاری که بچه‌ها انجام می‌دهند، آن‌ها را تحسین کنید، ممکن است نتیجه معکوس بگیرید.

نخست، ممکن است آن‌ها تشویق به انجام کاری شوند که نیازی به انجامش ندارند. ممکن است تحسین کردنِ آن‌ها به دلیلِ موفقیت در دستشویی رفتن، باعث شود که آن‌ها به نشانه‌های بدن‌شان بی‌توجه باشند و برای آنکه تحسین شما را جلب کنند، پرتکرار و بی‌دلیل دستشویی بروند. این چیزی نیست که در دوران آموزش دستشویی بخواهید به آن‌ها بیاموزید.

دوم، اگر از نتیجه کاری که آن‌ها انجام داده‌اند، تقدیر کنید، باعث می‌شوید که تلاش‌شان برای انجام این کار نادیده گرفته شود؛ بنابراین حتی در مورد دستشویی کردن هم باید روی تلاشی که کودک برای این کار انجام می‌دهد، تمرکز کنید.

«حدس می‌زنم که الان گرسنه‌ات نیست، ایرادی نداره. من غذا را داخل مایکروویو می‌گذارم، اگر گرسنه‌ات شد به من بگو که برایت گرمش کنم.»

اگر به دلیل غذا خوردن کودک را تشویق و تحسین کنید، بدترین نتیجه ممکن را خواهید گرفت. شما با این کار باعث می‌شوید که کودک دیگر به علائم بدنش توجه نکند. او یاد می‌گیرد برای خوشایند دیگران باید غذا بخورد و غذایی را بخورد که دوست ندارد. این برخورد‌ها با کودک در گذر زمان می‌تواند منجر به پرخوری، خوردن برای احساس آرامش و خوردن به دلایلِ نوسانات احساس شود. بهتر است هیچ تحسینی را به میز شام و غذا مرتبط نکنید.

۱۰.«به جای آفرین که خونسرد بودی!» بگویید...

«واقعاً عصبانی بودی نه؟ ایرادی ندارد که آدم بعضی وقت‌ها عصبانی باشد. همین‌طور که بزرگ می‌شوی راه‌های مدیریتِ خشم‌ات را یاد می‌گیری. اما تا آن‌وقت خیلی خوشحال می‌شوم که بتوانم در کنترل خشم‌ات بهت کمک کنم!»

تحسین بچه‌ها زمانی که «خوب هستند» و نادیده گرفتن آن‌ها هنگامی که «بد هستند» بدترین نتایج را برای شما به همراه خواهد آورد. کودکان بی‌دلیل عصبانی نمی‌شوند. آن‌ها عصبانی می‌شوند، چون احساس خوبی ندارند و نمی‌دانند چطور احساس‌شان را کنترل کنند. اگر زمانیکه خونسرد و آرام هستند آن‌ها را تحسین کنید به آن‌ها این پیام را مخابره می‌کنید که «من فقط زمانی شما را دوست دارم که خوشحال هستی!»

اگر با هر احساسی که دارند حامی و پشتیبان آن‌ها باشید، به آن‌ها کمک می‌کنید که احساس ارزشمندی بکنند و با شما ارتباط برقرار کنند که باعث می‌شود در آینده هم خیلی راحت احساس‌شان را با شما به اشتراک بگذارند. اما وقتی که ما کودک را در زمان خوشحال بودن تحسین می‌کنیم، ناخواسته باعث می‌شویم که او احساسش را از ما پنهان کند و این کار به طرز شگفت‌آوری مشکلاتی را در آینده ایجاد می‌کند.

تحسینِ آگاهانه و مؤثر کودکان زمان‌بر است. اغلبِ ما با تحسین‌های مصنوعی و از سرِ وظیفه بزرگ شدیم و خیلی راحت است همان چیز‌هایی که والدین‌مان در ناخودآگاه ما کاشته‌اند را در موردِ فرزندانِ خودمان تکرار کنیم.

ایرادی ندارد که گاهی به فرزندتان بگویید «آفرین». فقط تلاش کنید که کم‌کم آگاهانه‌تر از او تمجید کنید. با گذشتِ زمان این شیوه تحسین کردن به امری طبیعی تبدیل می‌شود، به‌خصوص اینکه خودتان متوجه نتایجِ شگفت‌انگیزِ آن می‌شوید.


منبع: The Daily Mail & Motherly
ترجمه: سایت فرادید