"روز عقیم" از جشنواره جا ماند

فرادید | روز عقیم تازه‌ترین نمایش حسین کیانی، به وضعیت سه زنِ گریخته از چنگ هجوم‌آوران به محله قلعه زاهدی می‌پردازد.

این روایت ساده‌ای از نمایش "روز عقیم" است که بلیط آن برای اجرا در جشنواره فجر فروخته شده بود. اما به دلایلی روز قبل از اجرا ناگهان دستور توقیف آن صادر شد.

حسین کیانی کارگردان این اثر نمایشی اعلام کرد که شامگاه گذشته یکشنبه اول بهمن مهدی شفیعی مدیرکل هنر‌های نمایشی به او اعلام کرده است: «رویداد‌های نمایش «روز عقیم» و خط سیر شخصیت‌ها و چهارچوب روایی و تاریخی داستان، آنقدر تلخ و گزنده است که مناسب اجرا در جشنِ انقلاب و جشنواره تئاتر فجر نیست.»

این مطلب در حالی اعلام شد که روابط عمومی جشنواره تئاتر فجر این خبر را اعلام رسمی نکرده و نقل قول مدیرکل هنر‌های نمایشی نیز از سوی روابط عمومی نمایش اعلام شده است. این نمایش قرار بود دوشنبه دوم بهمن ماه در بخش مسابقه تئاتر ایران و در ۲ نوبت ۱۸ و ۲۰:۳۰ در تالار چهارسو مجموعه تئاتر شهر روی صحنه برود.

در واکنش به این اتفاق محمد عاقبتی کارگردان و داور بخش آف استیج جشنواره تئاتر فجر از شرکت در مقام داوری این جشنواره کناره گیری کرد. او در این رابطه در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «من محمد عاقبتی کارگردان تئاتر و داور بخش آف استیج جشنواره تئاتر فجر در اعتراض به حذف و توقیف نمایش "روز عقیم" به کارگردانی همکارم حسین کیانی از ادامه همراهی با جشنواره و داوری نمای‌های این بخش انصراف می‌دهم. قرار بود جشن بزرگداشت روز گفتگو روز آزادی بیان و اندیشه باشد.»

پیش از او محمد مساوات از شرکت در رقابت انصراف داده بود.

نویسنده، طراح و کارگردان: حسین کیانی

بازیگران: (به ترتیب حروف الفبا) فهیمه امن زاده، شایسته ایرانی، الهه شه پرست و رؤیا میرعلمی



در همین ارتباط، کیانی خطاب به فرهاد مهندس‌پور، دبیر سی و ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر نامه نوشت:

«جناب استاد، آقای فرهاد مهندس‌پور

دبیرِ محترم جشنواره سی و ششم تئاتر فجر

با سلام

اینجانب حسین کیانی نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر ایران از روزی که نمایش «روز عقیم» را برای حضور در جشنواره سی و ششم فجر به دبیرخانه پیشنهاد دادم تا شب پیش از اجرا که خبرِ تلخِ کنار گذاشته شدن نمایش را از مدیریت محترم مرکز هنر‌های نمایشی شنیدم، ذره‌ای از بابت اجرای این اثر اطمینان خاطر نداشتم. چرا که نشانه‌ها و اشاره‌ها و کنایه‌ها از همان ابتدا همه حاکی از این بود که قرار نیست اتفاق خوبی در جشنواره برای نمایش «روز عقیم» بیفتد و دیدیم که چنین هم شد.

حالا باید کسانی که نامه اول من به شما و پاسخ محبت‌آمیز شما را جدی نگرفتند و حتی آن را به طنز و شوخی برگزار کردند کمی به خود بیایند و بفهمند که ما با یکدیگر تعارف تکه‌پاره نمی‌کردیم. ما، من و شما دقیقا یک چنین وضعیت ناخوشایندی را متصور بودیم و کوشش کردیم زنگ هشداری را به صدا درآوریم که اعلام می‌کند آن که و آن‌چه به شکل بی‌سابقه‌ای از اجرای نمایش «روز عقیم» در جشنواره فجر آن هم درست یک شب پیش از اجرا جلوگیری کرد حالا دیگر می‌تواند خیلی بلا‌ها بر سر تئاترِ منتقد و متعهد و متفکر ما بیاورد.

شاید به گمان خیلی‌ها اتفاق مهمی نیفتاده باشد، اما باور دارم و خوب می‌دانم که شما نیز بر این باورید که اگر این اتفاق در هر فستیوال دیگری در هر جای دنیا می‌افتاد بدون شک هنرمندانِ آن جا واکنش مسئولانه و موثری نشان می‌دادند و از حیثیت و شرافت هنری و حرفه‌ای خودشان در قالب حمایت از همکارشان دفاع می‌کردند. همه تئاتری‌ها و ادبیاتی‌ها و حتی اهل سیاست آن خطابه معروف برتولد برشتِ بزرگ را می‌شناسند که می‌گوید (نقل به مضمون)؛ اگر از دیگران به وقتش حمایت نکنی وقتی نوبتِ زدنِ خودت می‌شود کسی نمانده که از تو حمایت کند.

استاد عزیزم، من از دلایل و چند و، چون کنار گذاشته شدن تئاتر «روز عقیم» از جشنواره سی و ششم تئاتر فجر اطلاع دقیق و پشت‌پرده‌ای ندارم. این را حتما باید مسئولان این اتفاق، مسئولانه پاسخ دهند، اما آن‌چه سربسته به من گفته شد این بود که رویداد‌های نمایش «روز عقیم» و خط سیر شخصیت‌ها و چهارچوب روایی و تاریخی داستان، آنقدر تلخ و گزنده است که مناسب اجرا در جشنِ انقلاب و جشنواره تئاتر فجر نیست.
آیا به راستی چنین است؟ آیا اگر چنین هم باشد اساسنامه یا دستورالعملی وجود دارد که به صورت موضوعی شرایط انتخاب آثار جشنواره فجر در آن درج شده باشد؟

تا جایی که بر همگان معلوم بوده و هست جشنواره تئاتر فجر، جشنواره‌ای با موضوعات آزاد و خلاقانه بوده است که اگر غیر از این بود تا ۳۶ سال دوام نمی‌آورد و همانند بیشتر جشنواره‌های موضوعیِ کم رونق پس از چند سال فعالیتِ محدود فراموش می‌شد و از میان می‌رفت. با این حال و اتفاق ناخوشایند و تکرار می‌کنم بی‌سابقه‌ای که برای نمایش «روز عقیم» رخ داد احساس می‌کنم تعریف تازه و البته پُرمخاطره‌ای برای جشنواره تئاتر فجر و نیز برای کلیت تئاتر ایران در حال شکل‌گیری است. تعریفی که بی‌شک با تعریف من و شما و دیگرانی که به اصالت ذاتی هنر تئاتر باور داریم کاملا متفاوت است و اصالتی برای تئاتر و وظایف ذاتی آن که تولید اندیشه و ایجاد زمینه‌های انتقادی تعهدآمیز است قائل نیست و تئاتر و در واقع هنر را به گونه‌ای خودتفسیرگر و محدود به زاویه فکر خود می‌بیند و می‌خواهد و در این راستا از هیچ کاری هم فروگذار نمی‌کند!‌

نمی‌دانم و امیدوارم که این‌ها همه خوابِ شوم و نحسِ پیش از صبح کاذب باشد. امیدوارم هیچ کسی، هیچ نهاد غیرمسئول و غیرپاسخگویی و هیچ بدخواه و بددل و بدتفسیرگری برای تئاتر نحیف، اما خلاق و رو به بالندگی ایران نقشه مصلحت‌جویانه و دلالت‌مآبانه‌ای نکشیده باشد.

امیدوارم تئاتر ما و جشنواره‌ای که شما با این همه سختی و انبوه مشکلات دبیرش هستید سر به سلامت برند و خدمتی درخور به کلیت فرهنگ ایران انجام دهند. امیدوارم شبیه اتفاقی که برای «روز عقیم» ما افتاد هرگز برای نمایش دیگری نیفتد، امیدوارم دیگرِ همکاران؛ نمایشنامه‌نویسان، کارگردانان، طراحان و بازیگران تئاتر ایران متوجه شوند که «روز عقیم» و توقیفِ تلخش از جشنواره می‌تواند خدای ناکرده روزی و قسمتِ نمایش‌های آن‌ها هم بشود و با آینده‌نگری و موقعیت‌سنجی و مسئولیت‌پذیری حرفه‌ای دست به کُنشی صنفی برنند تا دیگر این گونه اتفاقات تکرار نشود و در پایان امیدوار بودم خبرِ ناخوشایندِ کنار گذاشته شدنِ «روز عقیم» از جدولِ جشنواره در زمان دیگری به من داده می‌شد نه درست در شب تولدم، دوم بهمن ماه.
ولی این دیگر امیدی ناامید شده و بربادرفته است.

ارادتمند و مخلص

حسین کیانی. نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر ایران

دوم بهمن ماه ۱۳۹۶»