بازار سهام روی خط فرسایش

حرکت بازارسهام در مدار نزولی موج جدیدی از نگرانی‌ها را به‌دنبال داشته است. فروش‌های پی‌در پی از سوی سهامداران که به ضعف جدی تقاضا در این بازار منجر شده، جریان دادوستد‌های بورسی را وارد فاز جدیدی از فرسایش کرده است.

این روند که با عقبگرد تقاضا در بازار‌های جهانی و جولان دلار آمریکا با قدرت هرچه تمام در حال پیشروی است، به برخی گمانه‌زنی‌ها درخصوص پسرفت شاخص کل به سمت سطوح پایین‌تر طنین جدی‌تری انداخته است.

یک سناریو برای نجات بورس؟

نوسان منفی نماگر‌های بازار و ثبت زیان‌های پی‌درپی بورس تهران را در وضعیتی قرار داده که حتی اکثر صاحب‌نظران اقتصادی نیز با «استراتژی خروج» (که این روز‌ها از سوی سهامداران به کرات مورد‌استفاده قرار گرفته است) موافقند.

این شرایط نامطلوب در حالی است که روزگذشته جلسه‌ای با حضور وزیر اقتصاد، رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار و مدیران هلدینگ‌های بزرگ بازار سرمایه برای بررسی وضعیت بازار سهام در وزارت اقتصاد تشکیل شد. در این جلسه که گفتگو‌ها پیرامون بازار سرمایه بود، به موضوعات مختلفی پرداخته شد.

به‌نظر می‌رسد مسوولان اقتصادی کشور به وضعیت بحرانی بازارسهام واقفند و درصدد حل مشکلات به‌وجود آمده در این بازار هستند؛ از این‌رو در نشست روز گذشته بر موضوعاتی از جمله «مسائل بنیادین شرکت‌ها و اثرپذیری سودآوری صنایع از متغیر‌های بودجه» تاکید شد.

از قرار معلوم مقرر شده پیش از بررسی و تدوین لایحه بودجه سال‌۱۴۰۲، پیشنهاد شرکت‌ها به‌صورت مدون به ستاد اقتصادی دولت ارائه شود.

یکی دیگر از مباحث مطرح‌شده در نشست مذکور «اختصاص منابعی از سوی هلدینگ‌ها جهت حمایت از سهم‌های خود در قالب انتشار اوراق اختیار تبعی» بود که در همین راستا توافق شد طی روز‌های آتی این موضوع محقق شود. اصلاح شدید قیمت سهام در ماه‌های اخیر گرچه قیمت‌ها در این بازار را به سطوح حداقلی رسانده که در نوع خود می‌تواند برای سرمایه‌گذار جذاب باشد، اما با توجه به افزایش ریسک‌پذیری بازار و تاثیر‌پذیری آن از متغیر‌های بیرونی، سرمایه‌گذاران رغبتی برای واردکردن دارایی‌های ریالی خود به تالار شیشه‌ای ندارند، به‌همین‌دلیل به‌نظر می‌رسد متولیان امر برای پوشش ریسک‌های سرمایه گذاران دست به اقدامات جدیدی بزنند، با این‌حال باید دید با توجه به تجربه تلخ سهامداران از وعده‌های عملی‌نشده مسوولان، آیا گروه‌های مختلف مجددا می‌توانند به این بازار اعتماد کنند؟

تلاش برای خروج از بحران؟

کاهش کارآیی بازار سهام و سریال دنباله‌دار خروج پول حقیقی فضای رخوت‌انگیزی از بورس ترسیم کرده است، به همین دلیل سرمایه گذاران برای کسب بازدهی موردنظر قید بازار مذکور را زده اند. افزایش بی‌اعتمادی‌ها به وضعیت اقتصادی و مسائل مرتبط با بازارسهام، پیامد‌های منفی از جمله کاهش تقاضای قدرتمند سهام را برجای گذاشته است.

در چنین شرایطی سهامداران برای خروج از بازار اقدام می‌کنند. در همین راستا به‌نظر می‌رسد استراتژی متولیان بورسی نسبت به احیای اعتماد سهامداران این است که تا جایی‌که ممکن است مسائل بنیادین شرکت‌ها و اثرپذیری سودآوری صنایع از متغیر‌های بودجه۱۴۰۲ را برای ستاد اقتصادی دولت روشن کنند تا با درنظر گرفتن موارد مهم اثرگذار در بودجه سال‌آینده بر بازار سرمایه، رفتار بازیگران بازارسهام را از سمت فروش‌های تهاجمی و نزول قیمت سهام منحرف کنند.

در همین رابطه حسن رضایی‌پور، کارشناس بازارسرمایه ضمن اشاره به جلسه روزگذشته وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار گفت: معمولا همزمان با موج‌های ریزشی، سیاستگذاران اقتصادی برنامه‌هایی برای عبور از مشکلات مزبور ارائه می‌دهند.

هم‌اکنون نیز به‌نظر می‌رسد بازار شاهد برخی تلاش‌ها برای کاهش رخداد‌های منفی و اثرگذار بر بازار سهام باشد که ذاتا عملی مثبت محسوب می‌شود، اما نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد، آن است که وعده‌هایی که در این راستا داده می‌شود برای خالی‌نبودن عریضه نباشد.

قاعدتا انتظار می‌رود اگر وزیر اقتصاد برنامه مشخصی برای تقویت این بازار دارد، برای عملیاتی‌شدن آن برنامه‌ای شفاف ارائه دهد تا اعتماد سلب‌شده سرمایه‌گذاران به مرور بازگردد. حمایت‌هایی که قابلیت اجرایی ندارند تنها به خروج بیشتر سهامداران منجر می‌شود.

او با ابراز نگرانی از کسری‌بودجه دولت و ابهامات موجود در نحوه تامین آن توسط دولتمردان اظهارکرد: کسری بودجه دولت کماکان یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین دغدغه‌های فعالان بورسی به‌حساب می‌آید. با توجه به اینکه این مهم عامل رشد پایه‌پولی و نقدینگی به شمار می‌رود تبعات بسیاری بر روند بازار سهام دارد.

بر همین اساس به‌نظر می‌رسد شرکت‌های بورسی با مشکلات متعددی در این راستا مواجه باشند. با عنایت به این موضوع که تردیدی در کسری منابع دولتی وجود ندارد ارائه «پیشنهاد شرکت‌ها به‌صورت مدون به ستاد اقتصادی دولت» تاثیر چندانی در سیاستگذاری‌های مربوطه تیم اقتصادی دولت نخواهد داشت.

واقعیت امر آن است که دولت با توجه به محدودیت‌هایی که در تامین منابع خود دارد تصمیمات جدیدی درخصوص قیمت‌گذاری کالاها، نرخ خوراک، بهره مالکانه و... اتخاذ خواهد‌کرد. همین امر سبب تقویت فضای مبهم از سرمایه‌گذاری‌ها خواهد شد. با توجه به اینکه اثرگذاری این مساله در بازارسرمایه بیشتر مشخص است، سرمایه‌گذاران با افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در تالارشیشه‌ای مواجه خواهند شد.

به سمت تعادلی شدن

این کارشناس درباره یکی دیگر از موارد موردبحث در جلسه روزگذشته وزیر اقتصاد با رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار حول‌محور «انتشار اوراق اختیار تبعی» نیز عنوان کرد: اختصاص منابعی از سوی هلدینگ‌ها جهت حمایت از سهم‌های خود در قالب انتشار اوراق اختیار تبعی، موضوع مهمی است که می‌تواند نتایج مثبتی به‌بار آورد. یکی از سیاست‌هایی که رئیس جدید سازمان بورس دنبال می‌کند، دوطرفه کردن بازار است.

در حال‌حاضر که قیمت سهام در سطوح ارزنده‌ای قرار دارد، این ابزار (انتشار اوراق اختیار تبعی) بازار را با کمترین هزینه به سمت تعادلی‌شدن هدایت می‌کند، اما در بحث‌های بنیادی قضیه تا حدود زیادی متفاوت است.

به گفته این کارشناس در دو سال‌گذشته بار‌ها برنامه‌هایی برای بهبود وضعیت بورس مطرح‌شده که رنگ واقعیت به خود نگرفته است. او درهمین رابطه خاطرنشان کرد: به‌طور مثال ۱۰‌مصوبه برای بهبود وضعیت بازار تعیین شد، اما با توجه به اینکه مصوبات مذکور و وعده‌ها عملیاتی نشدند، سرمایه‌گذاران نتوانستند به بهبود وضعیت بورس امیدوار باشند، ضمن اینکه تا نهایی‌نشدن مباحث مربوط به لایحه بودجه در ماه‌های آینده سایه ابهامات از سر بازار برداشته نخواهد شد و نباید انتظارداشت سرمایه گذاران در چنین فضای غیرشفافی فعالیت کنند.

رضایی‌پور در پایان اظهار کرد: در دوسال گذشته سیاستگذاری‌های مداخله گرانه در بازارسرمایه زیان سهامدار را رقم زده است. همان‌طور که بار‌ها مشاهده کرده‌ایم مداخله مستقیم و غیرمستقیم دستوری در بازارسهام توسط سیاستگذاران کشور در این بازار اعمال شده و موجی از نارضایتی صاحبان بنگاه‌های اقتصادی و سهامداران آن‌ها را به‌دنبال داشته است؛ این در حالی است که چشم‌انداز بازار سرمایه برای آینده اقتصادی کشور بسیار مهم است.

کارشناسان بازارسرمایه در گفتگو با «دنیای‌اقتصاد» اذعان کردند که تقویت بازار سرمایه با ارائه اصول مشخص و شفاف به جذب نقدینگی بیشتر منجر می‌شود، اما تکرار برخی وعده‌های حمایتی از بازار بدون نقشه‌راه مشخص که در طول سالیان گذشته بار‌ها تکرار شده، سناریوی نافرجام عبور از بحران را رقم خواهد زد.

در این سناریو از آنجا که بازار سهام نشان می‌دهد بورس‌بازان با دورنمایی مبهم مواجهند، بیشتر تمایل دارند در صف فروشنده‌ها باشند. بورس‌بازان با توجه به نوسان‌های منفی پی‌درپی در ماه‌های گذشته و افزایش قیمت دلار نگرانی‌های بسزایی نسبت به دورنمای بنگاه‌های اقتصادی دارند.

در چنین فضایی چشم‌انداز سرتا پا غبارآلود اقتصاد کلان کشور نیز بر بی‌اعتمادی شکل‌گرفته در بازار دامن زده است، به همین دلیل سرمایه‌گذاران محرک قوی برای ورود پول به بازار سهام ندارند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان مشکل فعلی بازارسهام کمبود پول و نبود تقاضای قوی است و در صورتی‌که روند خروج پول ادامه‌دار باشد، این مساله می‌تواند مشکلات بیشتری برای بازار سرمایه ایجاد کند.

همین امر سبب‌شده تا حتی آن دسته از سهامدارانی که به‌دنبال نوسان‌گیری هستند نیز در مقایسه با فصل بهار محتاطانه‌تر عمل کنند و ریسک سهامداری را به روز‌های دیگری موکول کنند.