پول‌ خارج شده از بورس کجا رفت؟

آنگونه که آمار نشان می‌دهد، کاهش شدید شاخص کل بورس در این هفته با انتقال بسیار زیاد مالکیت سهام کدهای حقیقی به حقوقی همراه بوده است؛ انتقال مالکیتی که ارزش آن در حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود و به گفته کارشناسان بازار، کدهای حقیقی در حدود همین عدد را از معاملات سهام خارج کرده‌اند، آماری که به گفته مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار نشان‌دهنده رقم پول خارج‌شده از مجموع تالارهای معاملاتی بازار سرمایه نیست و می‌تواند در سایر بخش‌های بازار به جریان افتاده باشد. همچنین وی در مصاحبه‌ای که روز سه‌شنبه با سنا داشت، آمار منتشر شده در خصوص ورود و خروج پول از بازار سرمایه را تکذیب کرد و آن‌ها را قابل اتکا ندانست.

با این حال در این مصاحبه از انتشار آمار ورود و خروج پول به بازار سرمایه در هفته منتهی به ۲۱ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ خودداری شده است؛ رفتاری که فعالان بازار را در خصوص نحوه رصد شکل‌گیری جریان پول بین تالارهای مختلف بازار سرمایه حساس‌تر کرده است و این سؤال مهم را در ذهن ایجاد می‌کند که پول‌های خارج شده از معاملات سهام کجا می‌رود؟ سؤالی که پیگیری آن نشان می‌دهد بازار سرمایه آنگونه که ادعا می‌شود شفاف نیست و تقارن اطلاعاتی در آن وجود ندارد.

آیا جریان پول شفاف است؟

در مجموع معاملات این هفته، کدهای حقیقی فعال در معاملات سهام، معادل ارزش ۱۱ هزار میلیارد تومان از سهام تحت مالکیت خود را به حقوقی‌ها واگذار کرده و این مبلغ را از معاملات سهام خارج کرده‌اند.

باید توجه داشت پول‌های خارج شده از جریان معاملات سهام می‌تواند مسیرهای مختلفی را در بستر بازار سرمایه یا خارج از آن طی کند.

یکی از مقاصد محتمل برای پول‌های خارج شده از معاملات سهام، تسویه اعتبارات دریافت شده از کارگزاری‌ها است، اما از آنجایی که سهم معاملات اعتباری از کل معاملات توسط کارگزاری‌ها یا سازمان بورس اطلاع‌رسانی نمی‌شود، جز افرادی خاص، کسی به این اطلاعات دسترسی ندارد و محاسبه مبلغی از معاملات که به صورت اعتباری صورت می‌پذیرد برای عموم افراد امکان‌پذیر نیست. مقصد دیگری که می‌توان برای پول‌های خارج شده از معاملات متصور شد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت است.

این صندوق‌ها به طور سنتی به‌عنوان بازار موازی و مقابل معاملات سهام شناخته می‌شوند و هنگامی که سرمایه‌گذاران تشخیص دهند منفعت معاملات سهام نسبت به ریسک آن افزایش یافته است، پول خود را از سهام خارج و به صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت (به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک) وارد می‌کنند.

طی یک هفته گذشته حدود ۵۸۸ میلیارد تومان از طرف کدهای حقیقی به صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت وارد شده است.

دیگر مقصد پول‌های حقیقی خارج شده از جریان معاملات بازار سهام، صندوق‌های کالایی، صندوق‌های طلا و اوراق مشتقه آن‌ها خواهد بود.

صندوق‌های کالایی، سلف استاندارد، اوراق گواهی سپرده و انواع ابزار مشتقه مانند اختیار معامله و قراردادهای آتی، از جمله دیگر مقاصدی است که پول‌های حقیقی خارج شده از معاملات سهام می‌تواند به آنجا انتقال یابد.

بخش عمده این معاملات در بستر بورس کالا انجام می‌پذیرد و در بسیاری از معاملات، کدهای حقیقی نیز می‌توانند حضور داشته باشند.

وقتی به آمار معاملات بورس کالا مراجعه می‌کنیم، با کمال تعجب متوجه می‌شویم با وجود تفکیک معاملات صورت گرفته توسط کدهای حقیقی و حقوقی، در برخی ابزار مانند بازار قراردادهای آتی؛ در بازارهای مالی که بخش عمده معاملات را به خود اختصاص می‌دهند، معاملات براساس فعالان حقیقی و حقوقی تفکیک نشده و آمار این معاملات نیز در دسترس عموم قرار نگرفته است؛ موضوعی که مدیران بورس کالا در مورد آن پاسخگو نبودند و مشخص نیست چرا انتشار این آمار از طرف بورس کالا صورت نمی‌پذیرد.

در کنار این موارد، بخشی از پول‌های خارج شده از معاملات سهام که توسط حقیقی‌ها صورت پذیرفت، می‌تواند در حساب کارگزاری‌ها باقی مانده باشد و ممکن است معامله‌گران بازار در آینده برای ورود مجدد آن به معاملات، ورود به سایر تالارهای بازار سرمایه یا خروج کامل از بازار سرمایه (انتقال به حساب بانکی) تصمیم‌گیری کنند.

اینکه پول‌های خارج شده از معاملات سهام در کارگزاری‌ها مانده باشد یا معامله‌گران برای انتقال این پول‌ها به حساب بانکی ثبت درخواست کرده باشند، می‌تواند نشانه‌های مختلفی داشته باشد و براساس آن می‌توان پیش‌بینی کرد آیا پول بزودی به معاملات بازمی‌گردد یا در حال ترک بازار سرمایه به مقصد سایر بازارها است. از این‌رو کسانی که به این اطلاعات دسترسی داشته باشند می‌توانند در مورد سرمایه‌گذاری‌های آتی خود تحلیل دقیق‌تری داشته باشند و قبل از اینکه سایر فعالان بازار مطلع شوند، با ضریب اطمینان بیشتری آینده بازار را پیش‌بینی کنند.

با این حال این آمار نیز توسط کارگزاری‌ها، شرکت‌های بورس، فرابورس، بورس کالا و سازمان بورس در اختیار عموم قرار نمی‌گیرد.

این موضوع از طرف فعالان بازار به‌عنوان یکی از عوامل تشدیدکننده عدم تقارن اطلاعاتی مورد نقد قرار می‌گیرد. بنا بر موارد گفته شده، از مجموع ۶ مسیری که پول‌های خارج شده از معاملات سهام می‌تواند در پیش داشته باشد، تنها آمار محدودی از معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت مخابره می‌شود که این موضوع نشان می‌دهد جریان نقدینگی در بازار سرمایه آنگونه که ادعا می‌شود شفاف نیست و اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری در خصوص معاملات در دسترس عموم قرار نمی‌گیرد.

منبع: اقتصاد 24