پاشنه آشیل اقتصاد ۹۷ کجاست؟
سال گذشته را میتوان سال سکوت و انتظار برای اقتصاد ایران نامید؛ اقتصادی که سال هاست حل مشکلات بغرنجش را از سالی به سال دیگر موکول میکند، حالا امیدوارم است در شرایط سخت امسال بتواند باری از مشکلات گذشته را از دوش خود بردارد.
کد خبر :
۵۳۶۴۸
بازدید :
۱۷۱۶
زهرا علیاکبری l اقتصاد ایران در حالی گذشتِ سالیان را به نظاره نشسته است که بار سنگین مشکلاتش را همراه خود از سالی به سال دیگر بر دوش میکشد و هنوز از پس دههها صحبت در خصوص بحرانهای اساسی نتوانسته است تحولی چشمگیر را در این عرصه شاهد باشد.
برنامههای اصلاحی نظیر افزایش نرخ حاملهای انرژی و ... نیز با مخالفت نمایندگان مجلس شورای اسلامی از دستور کار خارج شد تا ساماندهی مصرف بنزین در اقتصاد پرمصرف ایران که حالا تهدیدی جدی برای محیط زیست نیز محسوب میشود همچنان بلاتکلیف در گروکشیهای سیاسی باقی بماند.
سال گذشته سال برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بود و از این رو به سنت سالیان برگزاری انتخابات، اقتصاد در کنجی خزیده، روزها را به انتظار نشست با این حال سه ماهه پایانی سال، دوره نمود اتفاقات تلخ اقتصادی بود. اتفاقاتی که تاثیرات آن بی تردید در سال جاری کام بسیاری از فعالان اقتصادی را تلخ خواهد کرد.
سال گذشته سال برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بود و از این رو به سنت سالیان برگزاری انتخابات، اقتصاد در کنجی خزیده، روزها را به انتظار نشست با این حال سه ماهه پایانی سال، دوره نمود اتفاقات تلخ اقتصادی بود. اتفاقاتی که تاثیرات آن بی تردید در سال جاری کام بسیاری از فعالان اقتصادی را تلخ خواهد کرد.
در سالی که گذشت اخبار مرتبط با سوء استفادههای مالی و اختلاس نتوانست حساسیتی برای افکار عمومی ایجاد کند چرا که اعداد و ارقام در این حوزه چنان در سالهای پیشین بزرگ بودند که خود به مانعی برای تحریک دوباره جامعه بدل شدند. هنوز نام بابک زنجانی بر سر زبان هاست و ماجرای پیچیده پولهای گمشده اش به فیلمهای هیجانی هالیوودی طعنه میزند.
پرونده باز اشتغال، حمایت از بخش مولد، اصلاح نظام بانکی، اصلاح ساختار یارانههای نقدی و غیرنقدی و همچنین حل بحران صندوقهای بازنشستگی، در سال جاری نیز پروندههایی قابل بررسی است. سالی که گذشت سال حوادث تلخی بود که وزارتخانههای اقتصادی را درگیر خود کرد.
پرونده باز اشتغال، حمایت از بخش مولد، اصلاح نظام بانکی، اصلاح ساختار یارانههای نقدی و غیرنقدی و همچنین حل بحران صندوقهای بازنشستگی، در سال جاری نیز پروندههایی قابل بررسی است. سالی که گذشت سال حوادث تلخی بود که وزارتخانههای اقتصادی را درگیر خود کرد.
سانحه کشتی سانچی و سقوط هواپیمای مسفربری یاسوج، هر دو کام ایرانیها را تا مدتهای مدید تلخ نگاه خواهد داشت. داستان اقتصاد ایران سال هاست با تلخیهای ناتمام آمیخته است. تلخیهای بی پایان که تحت تاثیر باج خواهی سیاست از اقتصاد رقم خورده است.
کاهش نرخ سود بانکی
نرخ سود بانکی در شهریور ماه اجرایی شد. این اتفاق مهمترین اتفاق اقتصادی سال گذشته بود. مصوبه تعیین نرخ ۱۵ درصد برای سپردههای یک ساله و ۱۰ درصد برای سپردههای کوتاه مدت پیش از این از سوی شورای پول و اعتبار صادر شده بود. آنچه رخ داد، اما الزام نظام بانکی به رعایت بخشنامه پیشین شورای پول و اعتبار بود.
بر این اساس بانک مرکزی، بانکها را مکلف به رعایت نرخ سود کرد تا بنا بر قول مقامات این بانک، اصلاح ساختار بانکها از این نقطه آغاز شود. صفهای طویل در مقابل شعب بانکهایی که حتی روز تعطیل به کار خود ادامه میداند خود گواهی بود بر انتظار دریافت سود بیش از این رقم از سوی سپرده گذاران. هر چند در سه ماه پایانی سال، بانک مرکزی با هدف کنترل نرخ ارز خود دو هفتهای مجوز فروش اوراق سپرده با سود بیست درصد را صادر کرد، اما با این حال نرخ سود سپردهها در بانکها همچنان نرخهایی است که شهریور ماه بانکها به رعایت آن فراخوانده شدند.
در این موعد بسیاری پیش بینی کرده بودند که کاهش سود سپردهها به رونق بازارهای دلالی ارز و سکه دامن بزند.
تورم
تورم بحران دیرپای اقتصاد ایران است. تورم دیرپا در چند دهه گذشته ساختارهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده است. هر چند هنوز نرخ تورم سال گذشته از سوی بانک مرکزی اعلام نشده است، اما آخرین گزارش بانک مرکزی نشان میدهد نرخ تورم ۱۲ ماهه بهمن ماه سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال قبل ۹.۹ درصد افزایش نشان میدهد.
ایران از پس بیش از دو دهه در سال ۱۳۹۴، طعم تورم تک رقمی را چشید و سال ۱۳۹۵ نیز توانست این دستاورد را حفظ کند. بررسیها نشان میدهد نرخ تورم در سال گذشته نیز چندان تغییر محسوسی را نسبت به دو سال پیش از این تجربه نکرده است، اما با این حال حراست از دستاورد مذکور بارها و بارها از سوی مقامات اقتصادی و شخص رییس جمهوری مورد تاکید قرار گرفته است.
آنچه در ماههای پایانی سال رخ داد، اما نشانههایی از بازگشت تورم دو رقمی به اقتصاد ایران را آشکار کرده است و از این رو به نظر میرسد در صورت تداوم وضعیت کنونی سال جاری، سال بازگشت دوباره تورم دو رقمی به عرصه اقتصاد باشد.
ارز
وقتی پای ارز به میان میآید، شرایط تغییری جدی را تجربه میکند. سه ماه پایانی سال، دوره قدرت نمایی نرخ ارز در اقتصاد ایران تلقی میشود. نرخ دلار و سایر ارزهای معتبر از میانه دی ماه بنای افزایش را گذاشت و تمام اقداماتی که در این دوره زمانی در دستور کار قرار گرفت نیز نتوانست مانعی در برابر این میل به فزون خواهی ایجاد کند.
در اولین روزهای سال نرخ هر دلار آمریکا از ۵ هزار و ۱۰۰ تومان نیز عبور کرده است تا بار دیگر ارز به مساله اصلی اقتصاد ایران تبدیل شود. برنامه بانک مرکزی برای اجرای سیاست یکسان سازی نرخ ارز نیز همچنان اجرایی نشد تا بحث درباره امکان پذیری یا امکان ناپذیری اجرای برنامه یکسان سازی نرخ ارز همچنان تداوم یابد.
وضعیت بازار ارز چنان بود که امکان صحبت از مهمترین اتفاقات اقتصادی در سال ۱۳۹۶ بدون توجه به آنچه در سبزه میدان و فردوسی گذشت، امکان پذیر نیست. با افزایش قیمت ارز در بازار، نرخ کالاهای مرتبط با ارز نیز رو به افزایش گذاشت
بازار سکه سکه شد
با رشد قیمت ارز در بازار قیمت سکه بهار آزادی، خودروهای وارداتی و دیگر اقلامی که قیمتشان ارتباط مستقیمی با نرخ ارز دارند، رو به افزایش گذاشت. سکه سد مقاومتی یک میلیون و پانصد و یک میلیون و ششصد هزار تومان را شکست تا در سال جاری حتی روی یک میلیون و هفتصد هزار تومان را نیز ببیند. این رکود شکنیها در بازار طلا نیز رخ داد.
قیمت خودروهای خارجی رو به افزایش گذاشت و برخی خودروها حتی افزایش قیمتی در حدود ۶۰ میلیون تومان در چند روز را نیز تجربه کردند هر چند رکودهای رشد قیمت برای برخی دیگر در بازه زمانی دو ماهه و سه ماهه بسیار بیش از این ارقام است.
پرداخت سود سهام عدالت
سود سهام عدالت سال ۱۳۹۶ به حساب دارندگان سهام عدالت واریز شد. با اینکه رقم این سود دستمایه طنزهای کلامی در شبکههای اجتماعی بود، اما به هر روی دولت نشان داد قصد دارد پروندههای بازمانده از سالهای قبل را سامانی داده و تعهداتی که بر عهده دولت گذاشته شده است را اجرایی کند. هر چند سود سهام عدالت پرداخت شده است، اما هنوز بحثها بر سر اجرای دقیق این برنامه ادامه دارد.
و، اما اشتغال
هر چند میزان اشتغال ایجاد شده از سال ۱۳۹۴ به این سو افزایشی محسوس را تجربه کرده است، اما نرخ بیکاری همچنان دو رقمی است. این دور قمی ماندن نرخ بیکاری تحت تاثیر افزایش مشارکت اقتصادی است و آن گونه که آمارها نشان میدهد بحران اشتغال فارغ التحصیلان و جوانان به وقت خود باقی مانده است. پیش بینی شده است در سال جاری میزان اشتغال ایجاد شده تحت تاثیر برنامههای اشتغال زایی از یک میلیون فراتر رود.
سه استیضاح، سه رای اعتماد
روزهای پایانی سال با استیضاح سه وزیر اقتصادی کابینه دوازدهم همراه بود. دو وزیر برای اولین بار استیضاح شدند و دیگری سه سال متوالی است که برنامه استیضاح را لابلای برنامههای عادی خود دارد. هم آخوندی، هم ربیعی و هم حجتی، هر سه با رای اعتماد دوباره نمایندگان وزیر ماندند تا علامت سئوال بزرگی مقابل طرحهای استیضاح ارائه شده از سوی مجلس خودنمایی کند.
کاهش نرخ سود بانکی
نرخ سود بانکی در شهریور ماه اجرایی شد. این اتفاق مهمترین اتفاق اقتصادی سال گذشته بود. مصوبه تعیین نرخ ۱۵ درصد برای سپردههای یک ساله و ۱۰ درصد برای سپردههای کوتاه مدت پیش از این از سوی شورای پول و اعتبار صادر شده بود. آنچه رخ داد، اما الزام نظام بانکی به رعایت بخشنامه پیشین شورای پول و اعتبار بود.
بر این اساس بانک مرکزی، بانکها را مکلف به رعایت نرخ سود کرد تا بنا بر قول مقامات این بانک، اصلاح ساختار بانکها از این نقطه آغاز شود. صفهای طویل در مقابل شعب بانکهایی که حتی روز تعطیل به کار خود ادامه میداند خود گواهی بود بر انتظار دریافت سود بیش از این رقم از سوی سپرده گذاران. هر چند در سه ماه پایانی سال، بانک مرکزی با هدف کنترل نرخ ارز خود دو هفتهای مجوز فروش اوراق سپرده با سود بیست درصد را صادر کرد، اما با این حال نرخ سود سپردهها در بانکها همچنان نرخهایی است که شهریور ماه بانکها به رعایت آن فراخوانده شدند.
در این موعد بسیاری پیش بینی کرده بودند که کاهش سود سپردهها به رونق بازارهای دلالی ارز و سکه دامن بزند.
تورم
تورم بحران دیرپای اقتصاد ایران است. تورم دیرپا در چند دهه گذشته ساختارهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده است. هر چند هنوز نرخ تورم سال گذشته از سوی بانک مرکزی اعلام نشده است، اما آخرین گزارش بانک مرکزی نشان میدهد نرخ تورم ۱۲ ماهه بهمن ماه سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال قبل ۹.۹ درصد افزایش نشان میدهد.
ایران از پس بیش از دو دهه در سال ۱۳۹۴، طعم تورم تک رقمی را چشید و سال ۱۳۹۵ نیز توانست این دستاورد را حفظ کند. بررسیها نشان میدهد نرخ تورم در سال گذشته نیز چندان تغییر محسوسی را نسبت به دو سال پیش از این تجربه نکرده است، اما با این حال حراست از دستاورد مذکور بارها و بارها از سوی مقامات اقتصادی و شخص رییس جمهوری مورد تاکید قرار گرفته است.
آنچه در ماههای پایانی سال رخ داد، اما نشانههایی از بازگشت تورم دو رقمی به اقتصاد ایران را آشکار کرده است و از این رو به نظر میرسد در صورت تداوم وضعیت کنونی سال جاری، سال بازگشت دوباره تورم دو رقمی به عرصه اقتصاد باشد.
ارز
وقتی پای ارز به میان میآید، شرایط تغییری جدی را تجربه میکند. سه ماه پایانی سال، دوره قدرت نمایی نرخ ارز در اقتصاد ایران تلقی میشود. نرخ دلار و سایر ارزهای معتبر از میانه دی ماه بنای افزایش را گذاشت و تمام اقداماتی که در این دوره زمانی در دستور کار قرار گرفت نیز نتوانست مانعی در برابر این میل به فزون خواهی ایجاد کند.
در اولین روزهای سال نرخ هر دلار آمریکا از ۵ هزار و ۱۰۰ تومان نیز عبور کرده است تا بار دیگر ارز به مساله اصلی اقتصاد ایران تبدیل شود. برنامه بانک مرکزی برای اجرای سیاست یکسان سازی نرخ ارز نیز همچنان اجرایی نشد تا بحث درباره امکان پذیری یا امکان ناپذیری اجرای برنامه یکسان سازی نرخ ارز همچنان تداوم یابد.
وضعیت بازار ارز چنان بود که امکان صحبت از مهمترین اتفاقات اقتصادی در سال ۱۳۹۶ بدون توجه به آنچه در سبزه میدان و فردوسی گذشت، امکان پذیر نیست. با افزایش قیمت ارز در بازار، نرخ کالاهای مرتبط با ارز نیز رو به افزایش گذاشت
بازار سکه سکه شد
با رشد قیمت ارز در بازار قیمت سکه بهار آزادی، خودروهای وارداتی و دیگر اقلامی که قیمتشان ارتباط مستقیمی با نرخ ارز دارند، رو به افزایش گذاشت. سکه سد مقاومتی یک میلیون و پانصد و یک میلیون و ششصد هزار تومان را شکست تا در سال جاری حتی روی یک میلیون و هفتصد هزار تومان را نیز ببیند. این رکود شکنیها در بازار طلا نیز رخ داد.
قیمت خودروهای خارجی رو به افزایش گذاشت و برخی خودروها حتی افزایش قیمتی در حدود ۶۰ میلیون تومان در چند روز را نیز تجربه کردند هر چند رکودهای رشد قیمت برای برخی دیگر در بازه زمانی دو ماهه و سه ماهه بسیار بیش از این ارقام است.
پرداخت سود سهام عدالت
سود سهام عدالت سال ۱۳۹۶ به حساب دارندگان سهام عدالت واریز شد. با اینکه رقم این سود دستمایه طنزهای کلامی در شبکههای اجتماعی بود، اما به هر روی دولت نشان داد قصد دارد پروندههای بازمانده از سالهای قبل را سامانی داده و تعهداتی که بر عهده دولت گذاشته شده است را اجرایی کند. هر چند سود سهام عدالت پرداخت شده است، اما هنوز بحثها بر سر اجرای دقیق این برنامه ادامه دارد.
و، اما اشتغال
هر چند میزان اشتغال ایجاد شده از سال ۱۳۹۴ به این سو افزایشی محسوس را تجربه کرده است، اما نرخ بیکاری همچنان دو رقمی است. این دور قمی ماندن نرخ بیکاری تحت تاثیر افزایش مشارکت اقتصادی است و آن گونه که آمارها نشان میدهد بحران اشتغال فارغ التحصیلان و جوانان به وقت خود باقی مانده است. پیش بینی شده است در سال جاری میزان اشتغال ایجاد شده تحت تاثیر برنامههای اشتغال زایی از یک میلیون فراتر رود.
سه استیضاح، سه رای اعتماد
روزهای پایانی سال با استیضاح سه وزیر اقتصادی کابینه دوازدهم همراه بود. دو وزیر برای اولین بار استیضاح شدند و دیگری سه سال متوالی است که برنامه استیضاح را لابلای برنامههای عادی خود دارد. هم آخوندی، هم ربیعی و هم حجتی، هر سه با رای اعتماد دوباره نمایندگان وزیر ماندند تا علامت سئوال بزرگی مقابل طرحهای استیضاح ارائه شده از سوی مجلس خودنمایی کند.
۰