بازار سهام به کدام سو می‌رود؟

دیروز شاخص سهام با افت دسته‌جمعی قیمت‌ها تن به اصلاح بیش از ۲ درصدی داد. به این ترتیب، میزان رشد شاخص کل از ابتدای سال به ۷۶ درصد محدود شد. صف‌آرایی سراسیمه فروشندگان و تلاش اهالی تازه‌وارد بورسی و سرمایه‌گذاران عمدتا کوچک‌مقیاس برای شناسایی سود کسب‌شده، خالص تغییر مالکیت روزانه سهام را پس از ۱۳ روز کاری به سمت سهامداران حقوقی تغییر داد.

طبق آرای ۱۰ کارشناس سهام نیز موج اصلاحی اخیر برای ادامه حرکت متعادل شاخص طبیعی است و همچنان بخش‌هایی از شرکت‌های بنیادی در مقابل رقبا ظرفیت رشد دارند.

بورس تهران طی معاملات روز گذشته صحنه هجوم بی‌امان فروشندگان و مقاومت‌های شکننده خریدارانی بود که توان جلوگیری از روند نزولی قیمت‌ها را نداشتند. بازیگران خرد و اهالی تازه‌وارد تالار سهام که در روز‌های قبل عمدتا در نقش خریدار حضور فعالی داشتند، دیروز را عمدتا در صف‌های فروش سپری کردند.

شاخص کل در این روز تحت تاثیر افت قیمت سهام ۹۰ درصد از تعداد کل بنگاه‌های بورسی، تن به اصلاح بیش از ۲ درصدی داد و بار دیگر به کانال ۳۱۴ هزار واحدی تنزل یافت. صف‌آرایی فروشندگان در روز گذشته را باید ناشی از تکرار رفتار توده‌وار بازار و ترس از ریزش بیشتر قیمت‌ها در بین بازیگران خرد و بزرگ دانست.

رشد شتابان قیمت‌ها از ابتدای سال تاکنون و کسب سود‌های چشمگیر هم انگیزه‌ها را برای عرضه در پایین‌ترین حد قیمت روزانه بیشتر کرد تا بعد از ۱۳ روز کاری شاهد خالص تغییر مالکیت سهام به سوی سبد سهام فعالان بزرگ یا حقوقی باشیم.

ترس از اصلاح بیشتر قیمت چنان فشار فروشی ایجاد کرد که از بین ۳۱۹ نماد بورسی، قیمت پایانی ۲۸۴ نماد افت کرد و ۲۱۳ نماد نیز در صف فروشی به ارزش ۶۱۰ میلیارد تومانی به معاملات خود پایان دادند.

در هجوم فروشندگان تنها ۳۵ نماد از افت قیمت مصون ماندند. قدرت بالای فروشندگان در برابر خریداران در تعداد نابرابر کد‌های خریدار به فروشنده هم انعکاس یافت. دیروز اغلب فعالان سهام با مشاهده هجوم عرضه‌ها در پی چرایی این امر بودند.

اصلاح موقت
پیمان حدادی-کارشناس بازار سرمایه: رشد پیاپی شاخص کل بورس و رسیدن نماگر اصلی بازار به سطح ۳۲۰ هزار واحد، نوسانات زیادی را به دنبال داشت که بیشتر تحت تاثیر جو هیجانی و رفتار‌های توده‌وار خرید و فروش از سوی معامله‌گران قرار داشت.

بر این اساس پیش‌بینی می‌شد شاخص که برای عبور از این سطح قاعدتا ریزش‌های شدید و رشد‌های پرشتابی را تجربه کند و زمانی که طی یکی دو روز موفق به عبور از این سطح نشد، انتظار می‌رفت که ریزش شدیدتری را در آینده داشته باشد.

از سوی دیگر لیدرمحوری برخی صنایع در این روز‌ها نیز بر روند بازار تاثیرگذار بود. در این راستا بازگشایی نماد بانک ملت و فشار فروش از این ناحیه، به کل بازار سرایت کرد. بازار نیز در این میان به دنبال بهانه‌هایی برای شروع اصلاح بود. این افت را می‌توان اصلاح عنوان کرد که می‌تواند تا اوایل هفته آینده نیز ادامه‌دار باشد.

این موضوع یک هشدار خیلی مهم به‌خصوص برای تازه‌واردان به همراه داشت که هر رشدی یک ریزش به دنبال خواهد داشت. در این راستا باید از تبلیغات به‌ویژه برای ورود سهامداران جدید که اطلاعات زیادی از نحوه معامله در بازار ندارند، جلوگیری شود. در مقابل تشویق سرمایه‌گذاران به ورود غیرمستقیم به بازار سهام از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری انجام شود.

فصل جدایی سهام
محسن احمدی - کارشناس بازار سرمایه: به‌نظر می‌رسد با دسته‌بندی بنگاه‌های حاضر بر تابلو‌های سهام بتوان تصویر بهتری از وضعیت کنونی بازار ترسیم کرد. از یک منظر می‌توان سهام را بر حسب کوچکی و بزرگی شرکت‌ها دسته‌بندی کرد و از منظری دیگر می‌توان به عیار ارزندگی و وضع بنیادی سهام پرداخت. واقعیت این است که سهام بسیاری از شرکت‌های کوچک و متوسط طی ماه‌های اخیر با قیمت‌های بسیار بالاتر از ارزش ذاتی خود در بازار سهام معامله شده‌اند.

بی‌تردید ورود تقاضای جدید به بازار با چاشنی تجدید ارزیابی‌ها و اخبار مرتبط با فروش دارایی‌های متورم در رشد افسارگسیخته قیمت سهام این شرکت‌ها نقشی اساسی داشت. شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که برای مثال شرکتی با خالص ارزش دارایی‌های ۲۰ میلیارد تومانی با جهش‌های غیرمنتظره به ارزش بازار ۱۶۰ میلیارد تومانی رسید. با چنین رشد‌های شتابانی طبیعی بود که بازار به مسیر اصلاحی بازگردد و حرکت خود را با بادبان سود یا عایدی سهم (eps) تنظیم کند.

به همین دلیل اغلب تحلیلگران بنیادی از مدت‌ها قبل به تشکیل حباب در قیمت سهام بنگاه‌های کوچک‌مقیاس بازار تاکید داشتند و از لزوم اصلاح قیمت می‌گفتند. البته در بین این گروه‌ها، خبر تجدید ارزیابی دارایی‌ها از قیمت‌ها حمایت کرد و برخی دیگر از رشد دسته‌جمعی تقاضا بهره‌مند شدند. البته این روند باید جایی متوقف می‌شد و آن نقطه جایی بود که قیمت‌ها دیگر برای خرید جذابیت سابق را نداشت. این موضوع نه در سهم‌های کوچک که حتی در سهم‌های بنیادی نیز به‌گونه‌ای بود که تقاضای جدید انگیزه زیادی برای خرید در آن سطوح قیمتی نداشت.

در نتیجه با کاهش قدرت خرید در کل بازار، میل به شناسایی سود شدت گرفت و همان جو هیجانی که پیش از این در سمت خرید فعال بود به صف‌های فروش پیوست. تداوم روند اصلاحی به خصوص در سهم‌های بنیادی نظر سرمایه‌گذاران را مجددا جلب خواهد کرد و تقاضا جان دوباره‌ای خواهد گرفت.

البته در این مسیر راه سهام از هم جدا خواهد شد و صنایعی نظیر دارویی‌ها، شوینده‌ها، غذایی‌ها و سیمانی‌ها که تا به حال جهش‌های هیجانی را تجربه کرده‌اند احتمالا در جذب تقاضا ناکام بمانند و رفته‌رفته و با فروکش هیجان بازار پول‌های تازه به سمت سهم‌های ارزانی برود که از حیث بنیادی و سودآوری در شرایط نسبتا مناسبی قرار دارند.

البته شدت و وسعت اصلاح قیمت‌ها طی روز گذشته برخی از فعالان بازار را بر آن داشت تا به جای بررسی علل بنیادی اصلاح سهام، انگشت اتهام را به سمت نهاد ناظر بگیرند. این در حالی است که شاخص طی این مدت فراتر از حد توان عملیاتی شرکت‌ها پیش رفته بود. افت مقداری فروش شرکت‌ها به واسطه تحریم و رکود اقتصاد داخلی، روند نزولی قیمت‌های جهانی و عدم‌شناسایی سود تسعیر ارز قابل‌ملاحظه در فصل تابستان از مهم‌ترین دلایل فشار بر قیمت‌ها به شمار می‌روند که بازار دیر یا زود باید به آن اعتنا می‌داشت.

با وجود این، به‌نظر می‌رسد بازار سهام به‌طور عمومی هنوز جذابیت خود را دارد و اگر رویداد غیرمنتظره‌ای نظیر افزایش نرخ سود بانکی یا ریزش شدید قیمت‌های جهانی همچون سال ۹۲ وقوع نیابد، موج اصلاحی اخیر در بازار دوام چندانی خاصه در سهم‌های بنیادی نخواهد داشت.

لزوم اصلاح سهام در نقطه اشباع
فرهنگ حسینی - کارشناس بازار سرمایه: می‌دانیم که عامل رشد بازار سرمایه در دو سال اخیر تورم عمومی قیمت‌ها و رشد نرخ ارز و افزایش قیمت‌های جهانی بوده است. در کنار این موضوعات، نرخ بهره و انتظارات و چشم‌انداز‌ها نیز موثر است. در رونق فعلی بازار عامل ارز بیش از سایر عوامل موثر بوده است.

در حال حاضر چشم‌انداز و انتظارات و نرخ بهره تفاوت چندانی با رونق قبلی در سال ۱۳۹۲ ندارد و قیمت‌های جهانی کامودیتی نیز پایین‌تر از سطح آن سال است؛ بنابراین می‌توان گفت که عامل اصلی رشد شاخص از اوج قبلی افزایش قیمت ارز بوده است.

قیمت ارز در حدود ۱۱ هزار تومان تثبیت شده که نشان دهنده رشد ۳ برابری در موج تورمی اخیر است، اما شاخص بورس ۳۳۰ هزار واحدی معادل رشد ۷/ ۳ برابری از پایان رونق قبلی است. در حقیقت بازار سرمایه بازدهی بیش از عامل محرک خود یعنی دلار داشته است.

از سوی دیگر، وضع تعرفه بر صادرات محصولات معدنی، کاهش قیمت‌های جهانی فلزات از جمله فولاد و مواد پتروشیمی از جمله پلی‌اتیلن و متانول سبب تضعیف سودآوری شرکت‌های فعال در این صنایع شده است. همچنین موضوع تجدید ارزیابی شرکت‌ها براساس قانون جدید هنوز عملیاتی نشده و ابهاماتی به آن وارد شده است.

این موضوعات در کنار چالش‌های بازار پایه، سبب شده برخی از سهامداران عمده و برخی از سرمایه‌گذاران که از ابتدای رونق سهامداری کرده بودند، اقدام به شناسایی سود از طریق فروش سهام کنند و در مقابل، سرمایه‌گذاران جدید و ناآشنا که خریدار اصلی این سهم‌ها بوده‌اند، با کوچک‌ترین نشانه منفی به سرعت اقدام به فروش کردند. نسبت قیمت بر درآمد TTM نیز به اوج تاریخی رسیده و نسبت قیمت به فروش نیز در اوج قرار دارد و ارزش بازار بورس با لحاظ عرضه‌های اولیه بیش از سال ۱۳۹۲ است؛ بنابراین عوامل بنیادی حاکی از اشباع ارزش است.

در این شرایط رشد صورت گرفته تا حدی بیش از واقعیت اقتصادی و سودآوری شرکت‌ها است. به همین دلیل کاهش و اصلاح مقطعی قیمت مورد انتظار بود. در واقع، دوره رشد هیجانی به انتهای خود رسیده و سرمایه‌گذاران در این مقطع باید براساس ارزش واقعی سهام نسبت به خرید و فروش اقدام کنند.

در موج نزولی و روز‌های منفی شدید، حتی سهام ارزنده نیز شاهد کاهش شدید قیمت هستند و سهم‌هایی که بیش از ارزش واقعی معامله می‌شوند شاهد اصلاح قیمتی خواهند بود. در این شرایط سرمایه‌گذاران باید نسبت به اصلاح پرتفوی خود و حفظ نقدینگی اقدام کنند و از فرصت‌های اصلاح بازار استفاده کنند.

سهام، محکوم به ارزش ذاتی
حسام حسینی - کارشناس بازار سرمایه: از ابتدای سال ۹۷ با شروع نوسانات جدی نرخ‌های ارز، قیمت انواع دارایی‌ها نیز دستخوش تغییرات زیاد شد. در این بین دارایی‌های کاملا مبتنی‌بر ارز (طلا) یا خودرو‌های وارداتی بیش از سایر دارایی‌ها در یک بازه ۶ ماهه بازدهی ریالی داشتند و پس از آن مسکن در یک بازه بیش از یکساله از نقطه شروع، اوج قیمت را لمس کردند و نهایتا دچار رکود شدند.

طبق تجربه پیشین در سال ۹۲، بازار سهام معمولا آخرین بازار برای تجربه اوج‌های قیمتی است و هم‌اکنون نیز شاهد تکرار این الگو در بازار سهام هستیم. نسبت‌های کلان همچون نسبت ارزش بازار به تولید ناخالص داخلی و ارزش بازار به نقدینگی و نسبت ارزش بازار به فروش و همچنین حاشیه سود تلفیق بازار در نقاط نزدیک به اوج و بعضا با فاصله کم نسبت به اوج خود است که همگی قریب‌الوقوع بودن یک سقف تاریخی را نشان می‌دهند.

اگرچه تعیین نقطه دقیق قله دشوار است، اما با تخمین و تقریب مناسبی براساس نسبت‌های تاریخی می‌توان قریب‌الوقوع بودن آن و آغاز اصلاح جدی را انتظار داشت. با توجه به اینکه شاخص هم وزن در ۴ سال اخیر رشد حدود ۱۰ برابری (حدود ۹۰۰ درصد) را به ثبت رسانده که بسیار بالاتر از رشد ۵ برابری (حدود ۴۰۰درصد) بازدهی شاخص کل است می‌توان گفت: در سیکل صعودی اخیر این شرکت‌های کوچک و متوسط بوده‌اند که نصیب بیشتری از بازدهی برده‌اند، کمااینکه بسیاری از این شرکت‌ها از ارزش ذاتی‌های خود فاصله معناداری گرفته‌اند که به گواه تاریخ در دوران رکود بخش قابل‌توجهی از این فاصله پس داده می‌شود، بنابراین در سهام کوچک یا متوسط یا سهامی که بازده غیر نرمال نسبت به شاخص بورس و وضعیت بنیادی به ثبت رسانده‌اند می‌توان انتظار اصلاح قیمت‌های شدیدتری داشت.

درصورتی‌که بازار بورس از نقاط فعلی شاهد اصلاح قیمت باشد احتمالا این کاهش قیمت به فراخور قیمت ارز می‌تواند عمیق یا سطحی باشد. در واقع در صورت اصلاح بازار تنها ناجی آن رشد مجدد قیمت ارز می‌تواند باشد که با توجه به شرایط تراز ارزی کشور این اتفاق (ناجی شدن ارز) محتمل‌تر است.

در واقع می‌توان انتظار داشت بازار سرمایه در بازه میان‌مدت (۶ ماهه) اصلاح قیمتی را تجربه و پس از آن به انتظار تغییرات نرخ ارز خواهد نشست که با توجه به محتمل بودن رشد مجدد نرخ ارز با فرض شرایط فعلی صادرات نفتی، شاهد رشد مجدد بازار پس از این اصلاح قیمتی باشیم. درصورتی‌که گشایش سیاسی رخ دهد با توجه به بهبود فروش نفت و رشد درآمد‌های ارزی و عدم‌رشد دلار، به‌نظر می‌رسد شرایط سال‌های ۹۳ و ۹۴ برای بازار سرمایه تکرار شود.

ظرفیت‌های پایدار سهام
سعید آسمانی - کارشناس بازار سرمایه: بازار در روند صعودی بلندمدت خود موفق به ثبت رکورد‌های جدیدی شد؛ به‌طوری‌که شاخص از سطح ۳۲۰ هزار فراتر رفت و به عقیده بسیاری از کارشناسان به‌راحتی به ۳۶۰ هزار واحد و حتی بالای ۴۰۰ هزار واحد هم خواهد رسید، اما بعد از وضع قوانین بازار پایه و تمرکز معامله‌گران بر بازار بورس و فرابورس ما شاهد اصلاح زیادی در روند بازار نبودیم.

از سوی دیگر همزمانی با ریزش بازار در مهرماه سال گذشته جو روانی ایجاد کرد که در موج اصلاحی اخیر بی‌تاثیر نبود. بازگشایی بانک‌ملت با قیمت بالا تاثیر زیادی در ایجاد فشار عرضه در نماد‌های بانکی ایجاد کرد که با توجه به نقش لیدری این گروه می‌توان معاملات بانکی‌ها را محرک فشار فروش در عموم صنایع دانست.

البته ریزش این روز‌های بازار جنسی متفاوت از سال گذشته دارد؛ به‌گونه‌ای که بیشتر شرکت‌ها از نظر سودآوری و تاثیر افزایش نرخ دلار نسبت به نرخ ۴۲۰۰ سال گذشته وضعیت بنیادی متفاوتی دارند. گزارش‌های ماهانه بیشتر شرکت‌ها خصوصا در صنعت فولاد و گروه‌هایی، چون خودروسازی، دارویی و سیمان اعتماد سرمایه‌گذاران را برای ادامه‌دار بودن این روند مثبت جلب می‌کند.

از سویی، بحث تجدید ارزیابی شرکت‌ها همواره مورد استقبال اهالی بازار بوده است که با توجه به اقدام جدی بیشتر شرکت‌های بزرگ در این خصوص و همچنین بازده بسیار پایین و حتی منفی بازار‌های جایگزین همانند مسکن، طلا، دلار و حتی خودرو، معاملات این روز‌های سهام را متفاوت از چند دهه اخیر کرده است.

شمار بالای متقاضیان دریافت کد بورسی و حجم بالای ورود پول به بازار گویای این موضوع است. با توجه به موارد مطرح‌شده ریزش اخیر بازار نگران‌کننده نیست و همچنان بازار به روند بلندمدت صعودی خود ادامه خواهد داد.

سرمایه‌گذاران باید توجه کنند که گرچه موافق روند بلندمدت صعودی بازار هستیم، ولی این روند همراه با اصلاح بعضا چندروزه مانند موج اصلاحی اخیر خواهد بود و منطقی است با رشد بالای قیمت بسیاری از شرکت‌ها، نقدینگی به سمت شرکت‌هایی با وضعیت مطلوب سودآوری که قادر به حفظ روند عملیاتی خود هستند برود؛ بنابراین از این پس رشد قیمت دسته‌جمعی سهام همانند سابق نخواهیم داشت.

این روز‌ها شاهد شمار کثیری از معامله‌گران تازه‌وارد به بازار هستیم که بدون شناخت کافی از نحوه فعالیت در بازار سهام و عدم درک درست منطق بازده و ریسک دست به تصمیمات احساسی می‌زنند که می‌تواند زیان‌های سنگینی به آن‌ها تحمیل و بدبینی به کل بازار ایجاد کند. توصیه می‌شود که این افراد با حضور در دوره‌های آموزشی و با مشاوره کارشناسان بازار به شناخت لازم درخصوص بازار سهام برسند و تا کسب تجربه کافی از طریق مراجعه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری به صورت غیرمستقیم در بازار سهام سرمایه‌گذاری کنند.

رفتار‌های هیجانی
محمد یوسف امین داور - کارشناس بازار سرمایه: ریزش‌های اخیر بازار سهام بیشتر تحت‌تاثیر دو عامل اصلی رخ داده که ریشه هرکدام نیز در رفتار‌های هیجانی است؛ در گام نخست خوش‌بینی مفرط تازه‌واردان به سهام است که با جوی هیجانی به بازار سهام وارد شده و حال با تجربه هر افت قیمتی، رفتاری هیجانی‌تر نشان داده و دچار تردید در نگهداری سهم می‌شوند. نتیجه واکنش‌های این گروه عرضه‌های شدید است.

عامل دوم را فروش‌هایی می‌توان عنوان کرد که از ناحیه خرید‌های اعتباری صورت گرفته بود. در روز‌های گذشته برخی از فعالان بازار سهام به خرید سهم از طریق اخذ اعتبار پرداخته و بعضا سود‌های مناسبی نیز شناسایی کرده بودند.

حال که جوی منفی در بازار تشکیل شده، این گروه نیز به عرضه سهام خود پرداختند که این امر جو منفی را تشدید کرد. همان‌طور که واضح است در ماه‌های اخیر شاهد ورود نقدینگی و پول‌های جدید به بورس هستیم که این نقدینگی همان‌گونه که با هیجان خرید همراه است، در زمان منفی نیز با رفتار‌ها و واکنش‌های هیجانی همراه می‌شود. در این میان درخصوص تداوم روند مزبور نیز نمی‌توان اظهارنظر دقیقی داشت. چنانچه طی معاملات امروز، این جو بهبود نسبی پیدا نکند، به‌نظر می‌رسد طی هفته آینده نیز ادامه داشته باشد.

سهام ارزنده مسیر خود را خواهند یافت
فرهنگ قراگوزلو: از لحاظ شاخصی، محدوده فعلی جایگاه مناسبی برای بازار است؛ اما موضوع مهم آن است که در هفته‌های اخیر ناهماهنگی قابل‌توجهی از لحاظ ارزش بازاری در سهام بورسی به وجود آمده است. از این رو برخی سهم‌ها با ارزش بازار پایین یا به اصطلاح کوچک‌تر‌ها که از منظر شرایط بنیادی و ساختاری، در شرایط مناسبی به سر نمی‌برند، روی موج اخبار و بعضا شایعات در مسیر رشد قیمت قرار گرفتند و در مقابل، اما بزرگان کالایی که سهام بنیادی بازار به شمار می‌روند، شرایط معکوسی را تجربه کرده و نتوانستند رشد چندانی را ثبت کنند.

شرایطی که سبب شد تا سهام ارزنده ارزان و در مقابل کوچک‌تر‌ها گران‌های بازار را تشکیل دهند. روز گذشته نیز با منفی شدن برخی از سهام به‌عنوان نمونه بانکی‌ها، جو رفتاری و روانی در کلیت بازار سهام به وجود آمد و رفته‌رفته سیل عرضه‌ها از سهام بانکی به دیگر گروه‌ها سرازیر شد که به دنبال آن شرکت‌های ارزنده نیز با افت قیمت سهام خود مواجه شدند.

در ادامه، اما به نظر می‌رسد در بازه زمانی میان‌مدت و بلندمدت شاهد افزایش نرخ روزانه سهام ارزنده باشیم. به ویژه آنکه در روز‌های آتی به مرور گزارش عملکرد شش‌ماهه شرکت‌ها نیز روی سامانه کدال خواهد نشست. به این ترتیب در شرایط فعلی توصیه می‌شود سرمایه‌گذاران بیشترین تمرکز خود را متمرکز سهام شرکت‌هایی کنند که از لحاظ تحلیلی در زمره سهام ارزنده قرار دارند.

واهمه سهامداران از کاهش قدرت نقدشوندگی بازار
علیرضا مستقل: وضعیت روز گذشته بورس تهران و عقبگرد ۶ کانالی نماگر اصلی این بازار، نتیجه فراگیر شدن ترس و هیجان در بخش عمده‌ای از فعالان بازار سهام بود. در این میان بیش از آنکه ترس از ریزش بیشتر قیمت سهام سبب تشدید عرضه از سوی سهامداران شود، این واهمه از کاهش قابل توجه نقدشوندگی یا به عبارتی عدم‌توانایی برای فروش سهام بود که بر فضای معاملاتی بازار چیره شد. ترس و هیجانی که در ابتدا از سهام بانکی آغاز شد و در ادامه کل بازار را فراگرفت و حدود ۹۰ درصد از سهام را منفی کرد.

بخشی از این رفتار هیجانی و غیرمنطقی نیز به تقابل میان دو دیدگاه فعالان بورسی بازار برمی‌گردد. جایی که برخی رشد سهام بیش از این توجیهی ندارد و بخشی دیگر معتقدند همچنان پتانسیل لازم برای تداوم روند صعودی بازار سهام وجود دارد. با تمام این اوصاف به نظر می‌رسد ظرف یکی دو روز آینده از میزان هیجانات منفی کاسته شود. به ویژه آنکه با افت قیمت‌های صورت‌گرفته شاهد افزایش جذابیت بسیاری از سهام به ویژه سهام بزرگ کالایی همچون فلزی-معدنی‌ها و پتروپالایشی‌ها خواهیم بود.

بازار سهام به کدام سو می‌رود؟
محمد نوربخش -کارشناس بازار سرمایه: به نظر می‌رسد مهم‌ترین مساله فعالان بورسی پس از تجربه اصلاح اخیر این است که «شاخص چه روندی خواهد داشت؟ واقعیت این است که روند هیجانی اخیر پیش‌بینی از مسیر قیمت‌ها را دشوار کرده است. در این مطلب سعی می‌کنم به کل بازار سهام به‌عنوان یک شرکت یا یک سهم نگاه کنم و اینکه آیا این سهم را در شرایط فعلی بخریم یا نه؟

به لحاظ آماری ارزش کل شرکت‌های بورسی ۱۱۵۰ هزار میلیارد تومان است. از طرفی، می‌دانیم که کل شرکت‌های بورسی در سال ۹۷ حوالی ۱۳۰ هزار میلیارد تومان سود داشته‌اند و برآورد تحلیلگران-بر اساس پیش بینی اجماع تحلیلگران بورسی از سود شرکت‌ها در سال ۹۸- هم این است که جمع سود کل شرکت‌های بورسی در سال ۹۸ به رقم ۱۹۰ هزار میلیارد تومان برسد. مطابق این آمار، اگر بخواهیم کل بازار را به مثابه یک سهم بررسی کنیم به نسبت قیمت به درآمد ۶ مرتبه‌ای می‌رسیم.

در اینجا باید این را هم در نظر بگیریم که در شرایط کنونی شرکت‌هایی هم هستند که نه تنها سودی نداشته، بلکه زیان‌ده بوده‌اند؛ بنابراین عدد ۶ مرتبه‌ای قیمت به درآمد در واقع هم به سود شرکت‌ها داده شده و هم دارایی‌های غیرعملیاتی.

یعنی عملا نسبتی که بازار برای سود شرکت‌ها قائل است عددی کمتر از ۶ هست و بخشی از این عدد ۶ در واقع ارزشی است که فعالان بازار به دارایی‌های غیرعملیاتی و شرکت‌های زیان ده و... داده است؛ بنابراین عدد ۶ به‌عنوان P/ E. بورس تهران که انتظار داریم رشد سودآوری‌اش هر سال حداقل به اندازه تورم باشد، اصلا عدد بزرگی نیست. به بیان دیگر، بازار حباب ندارد؛ اما واضح است که صنایع کوچک که چندین برابر شاخص رشد کرده‌اند، حباب دارند.

«اصلاح» سهام نه «ریزش»
پشوتن مشهوری‌نژاد -کارشناس بازار سرمایه: به نظر نمی‌رسد که افت دیروز شاخص سهام چندان ادامه‌دار باشد و انتظار می‌رود که قیمت‌ها در بورس تهران نهایتا امروز-چهارشنبه- متعادل شوند. نکته حائز اهمیتی که باید به آن اشاره کرد این است که هنوز اسم ریزش نمی‌توان بر روند اخیر شاخص سهام گذاشت. در واقع، یک اصلاح حدود ۱۵ الی ۲۰ درصدی در میانه یک روند بلندمدت و به خصوص جهش شدید قیمت در بخش‌هایی از بازار معمولا امر طبیعی است و نمی‌توان اسم ریزش یا بازگشت روند روی آن گذاشت.

از این رو، روند اخیر بسیار کوتاه‌مدت به نظر می‌رسد. البته ممکن است بازار سهام برای مدتی در فاز استراحت فرو برود و رشد خاصی نداشته باشد و نتواند مثل رشد‌های شتابان هفته‌های قبل پیش برود، ولی قاعدتا نزول چندانی نیز نخواهد داشت. احتمالا حداکثر دو الی سه روز دیگر بازار به حال تعادل در خواهد آمد.

در این شرایط سهامداران باید از هیجانات زودگذر پرهیز کنند. در سال‌های اخیر همواره برد با افرادی بوده که با صبر و حوصله روی نظر و تحلیل شخصی خودشان استمرار به خرج داده‌اند. پیشکسوتان و افراد حرفه‌ای نیز باید به تازه واردان آرامش بدهند و آن‌ها را از رفتار‌های هیجانی باز دارند. سازمان بورس نیز با تدوین قوانین و ساختار‌های بهتر باید موجب روانسازی و شفافیت هرچه بیشتر بازار شود و زمینه را برای تعمیق معاملات سهام و افزایش کارآیی فراهم کند.