ترمز صعود بورس کشیده شده است؟!

بورس تهران که طی چهار روز متوالی گذشته پرقدرت در مسیر صعودی می‌تاخت و رشد بیش از ۱۱درصدی را ثبت کرده بود، دیروز شاهد موجی از شناسایی سود و توقف در مسیر صعودی بود.

کاهش نرخ دلار نیز مزید بر علت شد تا سرمایه‌ای هزارمیلیارد تومانی در صفوف فروشی که حالا محدودیت افت ۲ درصدی دارند، قفل شود. آیا ترمز صعود بورس کشیده شده است؟

بازار سرمایه روز گذشته با ضعف تقاضا در معاملات سهام مواجه شد و در مواجهه با افزایش حجم صفوف فروش بار دیگر شاهد خروج نقدینگی ۳۶۸ میلیارد تومانی بود. در این روز افت قیمت دلار و فعال شدن موجی از شناسایی سود از سوی سهامدارانی که عمدتا دیدی کوتاه‌مدت برای سرمایه‌گذاری در پیش گرفته‌اند به تغییر مسیر قیمت‌ها انجامید.

ضمن آنکه ترس از گرفتار شدن در تله دامنه نوسان منفی ۲ درصدی بر فشار فروش‌ها افزود و بازگشت مجدد بازار به روند صعودی را در هاله‌ای از ابهام قرار داد.

آیا ترمز صعود بورس کشیده شده است؟ این سوالی است که بیشتر فعالان بازار سرمایه در پایان معاملات روز گذشته از خود پرسیدند. دلیل این پرسش چیزی نبود جز مشاهده یک الگوی آشنا که در ماه‌های اخیر به کرات در معاملات بورس تکرار شده و تقریبا هر بار که روی داده سهامداران خرد را هم از بازار فراری داده است.

این رویداد چیزی نیست جز ضعف جدی شاخص کل بورس در افزایش قیمت‌ها که پس از روز‌های با افزایش سنگین قیمت اتفاق می‌افتد. بر این اساس روز یکشنبه نماگر اصلی بورس تهران در حالی رشد ناچیز ۱۷/ ۰ درصدی را به ثبت رساند که در روز گذشته افزایش قابل توجه میانگین قیمت‌ها در بورس به میزان ۹/ ۳ درصد بسیاری را غافلگیر و آن‌ها را برای روند صعودی قدرتمند آماده کرده بود.

در این روز افزایش دماسنج بازار سرمایه در حالی کمی بیشتر از ۲هزار واحد بود که در معاملات روز نخست هفته بیش از ۴۷ هزار واحد رشد کرده بود. این مساله باعث شده مجددا رشد قیمت سهام و در واقع بازگشت بازار به یک روند صعودی در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد.

اگرچه تاکید این گزارش بر این احتمال نیست که لزوما با بهبود وضعیت در روز‌های گذشته و افزایش قابل توجه خالص خرید حقیقی در بازار سهام رونقی دوباره در انتظار بورس و فرابورس خواهد بود، با این حال توجه به این نکته ضروری است که در روز‌های پیش رو بهبود معاملات نسبت به گذشته نیز امری دور از انتظار نیست.

به هر روی نباید از این نکته نیز غافل شد که تغییر دامنه نوسان از متقارن ۵ درصدی به نامتقارن مثبت ۶ و منفی ۲ نکته‌ای است که در روز‌های گذشته می‌تواند پیش فرض‌های قبلی در بازار را در حدودی دستخوش تغییر کند.

در گزارش‌های پیشین نیز بار‌ها به این موضوع اشاره شده است که محدودیت نوسان چه موانعی در مسیرتخصیص به موقع قیمت‌ها در خود بازار ایجاد می‌کند و با فرسایشی کردن صف‌های خرید و فروش در عمل به بیش واکنشی در معاملات سهام منجر می‌شود.

با این حال این طور که به نظر می‌آید، به رغم افزایش امیدواری به بهبود وضعیت بازار سهام با افزایش دامنه نوسان مثبت به ۶ درصد این احتمال نیز وجود دارد که کاهش امکان افت قیمت حتی با وجود آمادگی بنیادی شرکت‌ها برای صعود بازار را با ریسک نقدشوندگی مواجه کند.

حقیقت امر این است که با اعمال دامنه نوسان منفی ۲ درصدی آنچه که بر خطر بروز هیجان فروش در شرایط فعلی می‌افزاید، ترس از افتادن قیمت‌ها در سراشیبی ۲ درصدی فروش است که بدون شک هر فشار خریدی را با فرسایش مواجه می‌کند.

همین مساله می‌تواند بازارگردان‌ها را مجاب کند تا سهام تحت حمایت خود را بفروشند؛ چرا که دادن سهام به صف‌های خرید باعث می‌شود اولا در هنگام افت قیمت‌ها آمادگی بیشتری برای مقابله با فشار فروش داشته باشند و هم در شرایط فعلی اگر برآیند عرضه و تقاضا به افت قیمت منجر شد خود سهام کمتری داشته باشند.

در این روز همین کف مجاز ۲ درصدی سبب سنگین شدن صفوف خروج از بازار شد. به این ترتیب در حالی که از مجموع ۳۴۵ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۳/ ۳۱درصد نماد‌ها مثبت و ۴/ ۶۳درصد نماد‌ها منفی بود، شاهد تشکیل صف خرید در ۳۴ نماد (معادل ۱۰ درصد) به ارزش ۲۱۱ میلیارد تومان و صف فروش سنگین در ۱۷۳ نماد (۵۰ درصد) به ارزش ۱۰۶۷ میلیارد تومانی بودیم.

مساله، اما به اینجا محدود نمی‌شود. فعالان بازار سرمایه اعم از حقیقی و حقوقی همواره بر مبنای ذهنیتی تصمیم می‌گیرند که بر اساس تجربیات گذشته شکل گرفته است. دقیقا به همین دلیل است که در ابتدای سال ۹۷ به رغم افزایش سریع قیمت ارز فعالان بازار سهام با در نظر گرفتن رکورد ۴ ساله رغبت چندانی به بورس نشان ندادند و تنها پس از آنکه در تابستان با افزایش تقاضای موثر مواجه شدند، شانس بیشتری برای تجریه قیمت‌ها در نظر گرفتند.

این رویه در سال‌های بعد از آن با اتکا بر ذهنیت بازار صعودی تداوم یافت و به همه گیری خرید سهام در بورس منتهی شد. با این حال در ماه‌های اخیر رویه مجددا عوض شده است. افت ۴۵ درصدی شاخص کل در ۶ ماه تقریبا هر کسی را قانع کرده که با خیال راحت خود را در معرض ریسک افت قیمت در بورس قرار ندهد.

همین امر است که حد سود سرمایه گذاران در روز‌های اخیر را به ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش داده و هرکس که بتواند چنین نوسانی از بازار بگیرد چندان زحمت سهامداری به خود نمی‌دهد. این ادعا عینا روی نمودار شاخص بورس هم دیده می‌شود. در روز‌های گذشته شاهد آن بودیم که بازار تقریبا هر چند روز یک‌بار عملکرد نزولی به ثبت می‌رساند و بعد از چند روز نزول قیمت‌ها جای خود را به صعود می‌دهد.

برای توضیح ضعف تقاضا در بازار سهام طی روز یکشنبه عامل دیگری نیز وجود دارد. بازار سرمایه که کمرنگ شدن امکان توافق میان ایران و آمریکا را هم از طریق اخبار و هم قیمت ارز در بازار آزاد رصد می‌کند در روز‌های گذشته به دلیل افزایش انتظارات تورمی بار دیگر با احتمال رشد مواجه است.

از این رو دور از انتظار نیست که در روز‌های پیش رو نوسان قیمت در بورس به شکل مثبت یا منفی تحت تاثیر قیمت دلار قرار بگیرد.

روز گذشته بهای دلار آمریکا در حالی در بازار آزاد به محدوده ۲۵ هزار و ۸۰۰ تومان افت کرد که در پایان معاملات روز شنبه هر دلار آمریکا قیمت ۲۶ هزار و ۲۰۰ تومانی را به ثبت رساند. همین امر باعث شده بود در آغازین روز هفته، بورس نیز از شانس بالایی برای رشد تقاضا و به‌تبع آن صعود شاخص‌ها برخوردار باشد.

بازیگران حقیقی که روز شنبه بیشترین خالص خرید از ۲۰ مهرماه را ثبت کرده بودند، روز یکشنبه میدان را خالی کردند و مجددا فروشنده شدند، به طوری که خالص فروش ۳۶۸ میلیارد تومانی را رقم زدند. نماد‌های خودرویی در این روز بیشتر مورد توجه سهامداران حقوقی بودند و حدود ۸۸ میلیارد تومان خالص خرید سهامداران عمده در این گروه رقم خورد. در مقابل حقیقی‌ها خالص خرید ۱۵۴ میلیارد تومانی در گروه فرآورده‌های نفتی را رقم زدند.