«کاریزما» واقعا چیست و چگونه می‌توان کاریزماتیک بود؟

فرادید| کاریزما خصیصه‌ای است که همه ما آرزوی داشتنش را داریم: توانایی کنترل یک جمعیت، جلب اعتماد غریبه‌ها با کلام و به طور کلی جذاب بودن تمام و کمال، به همین دلایل «کاریزما» واژه سال ۲۰۲۳ شد. 

به گزارش فرادید، این ویژگی به طور طبیعی در همه ما وجود ندارد. پس آیا راهی برای کاریزماتیک شدن وجود دارد؟ دنیایی از کتاب‌ها، کارشناسان و دوره‌های آنلاین وجود دارد که ادعا می‌کنند راه‌حل رسیدن به کاریزما را می‌دانند، اما در واقعیت، برخورداری از کاریزما به این سادگی نیست. 

دنیای کاریزما به واسطه افسانه‌های فراوانی که آب را گل‌آلود کرده‌اند، تا حدودی اشتباه درک شده است. به همین دلیل، درک روش کار کاریزما مهم است، اینکه آیا می‌توان آن را آموخت و از چه چیزهایی باید اجتناب کرد. 

کاریزما یک ویژگی ژنتیکی است

کاریزما هم مانند فک زاویه‌دار و ثروت ارثی و متابولیسمی که به لطف آن می‌توانید همه چیز بخورید، یک ویژگی ژنتیکی است که همه آنقدر خوش‌شانس نیستند که از آن برخوردار باشند. دکتر راین شِرمن، متخصص کاریزما و شخصیت، می‌گوید: «تحقیقات زیادی درباره ژنتیکی بودن رفتار انجام شده و شواهد بسیار زیادی به دست آمده که نشان می‌دهد تقریباً هر رفتاری ژنتیکی است.» 

«هیچ ژن کاریزمای واحدی وجود ندارد، بلکه عواملی مانند میزان جذابیت طبیعی، میزان توانایی در جلب توجه و نظر دیگران و حتی میزان طلبیدن توجه، صفات ژنتیکی هستند که خبر از میزان کاریزماتیک بودن فرد می‌دهند.» 

تحقیقات نشان می‌دهد که «ژنتیک» حدود نیم تا دوسوم ویژگی‌های شخصیتی و روانی ما را شکل می‌دهد. این رقم برای کسانی که به دنبال کاریزماتیک شدن یا کاریزماتیک‌تر شدن هستند بسیار اضطراب‌آور است. 

شِرمن می‌گوید: «بخش مهم دیگر به انواع عوامل محیطی مربوط است، به ویژه یادگیری و تمرین. بیشتر زندگی ما حول محور اجتماعی شدن و تعامل با مردم می‌چرخد. در این بین، بازخوردهایی از رفتارهای منفی و مثبت‌ خودتان دریافت می‌کنید و یاد می‌گیرید چگونه رفتار کنید تا مردم را جذب خود کنید. برخی از افراد در این زمینه بهتر از دیگران عمل می‌کنند، اما امکان پیشرفت برای همه وجود دارد.» 

برای نمونه، یادگیری واکنش به مکالمات دشوار با شفقت، رفتاری است که با واکنش مثبت مواجه می‌شود. از سوی دیگر، نشان دادن بی‌علاقگی واضح به افراد و صحبت‌هایشان با واکنش‌های منفی مواجه می‌شود و اگر بی‌ادبانه رفتار کنید، حتماً توصیه‌هایی برای تغییر خواهید شنید. 

کاریزما مهارت سختی برای یادگیری است

کمی ژنتیک، کمی تجربه زندگی و یادگیری. آیا این تمام چیزی است که برای داشتن کاریزما لازم داریم؟ بدون شک این امکان وجود دارد که بیاموزیم چگونه شخصیت برنده باشیم؟ 

این هدف بسیاری از دوره‌های یوتیوب و حتی کتاب‌های متخصصان مختلف است که ادعا می‌کنند با فهرستی از نکات ساده می‌توانند به جذاب‌تر شدن افراد کمک کنند. اما به این سادگی نیست! 

شرمن می‌گوید: «کانال‌های یوتیوبی هستند که افراد کاریزماتیک را تجزیه و تحلیل می‌کنند یا روش‌های جذاب‌تر شدن را فهرست می‌کنند. اما اثربخشی این روش‌ها هنوز شک‌برانگیز است.» 

«شواهد زیادی وجود ندارد که نشان دهد دوره‌های آموزشی خاص کاریزماتیک شدن مؤثر هستند، اما من شک دارم بتوان با تمرین و بازخورد کافی، جذابیت را بیشتر کرد.» 

دوره‌های کاریزما، هرچند متداول شده‌اند، اما همیشه مبتنی بر علم نیستند. اگر کسی می‌خواهد کاریزماتیک‌تر شود، باید روی تمرین تعاملات اجتماعی تمرکز کند و درک کند کجای کار کمبود و اشکال دارد. 

مسئله این است که «شخصیت» یک ویژگی کاملاً طبیعی است، بنابراین تغییر آن می‌تواند دشوار باشد. هرچند تحقیقات نشان می‌دهد این تغییر شدنی است، اما مستلزم تمرین و نظم و انضباط زیاد و همچنین استمرار تمرینات حتی با مشاهده تغییرات است. 

بسیاری از رفتارها مانند زبان بدن و اعتماد به نفس به طور طبیعی شکل می‌گیرند، اما مهارت‌های دیگر را می‌توان آموخت و روی بهتر شدن آن‌ها کار کرد. افراد کاریزماتیک شنوندگان خوب و ملاحظه‌کار هستند. شنونده فعال بودن و همدلی با دیگران بخش مهمی از کاریزماتیک بودن است. 

به همان اندازه، پرشور بودن، هم نسبت به علایق خودتان و هم نسبت به گفته‌های دیگران، با کاریزما ارتباط دارد. افراد کاریزماتیک اهداف روشنی دارند و برای رسیدن به این اهداف پشتکار دارند و از برنامه‌هایشان برای دیگران می‌گویند. 

اگر به این عوامل متغیر فکر کنید، متوجه می‌شوید بیشتر مهارت‌محور یا ذهنی هستند. چیزی که تغییر آن سخت‌تر است، ویژگی‌های فیزیکی مانند زبان بدن، لبخند یا لمس واکنشی است. 

بهبود این ویژگی‌های متغیر فرآیندی دوگانه است. برای درک اهداف و ایجاد اشتیاق، کمی خوداندیشی لازم است. بخش دوم مستلزم تمرین اجتماعی، صحبت با مردم و گرفتن بازخورد در مورد مهارت‌های گوش دادن، همدلی و اعتماد به نفس کلی است. 

«به شخصیت خودتان فکر کنید، شما از زمان تولد در حال رشد دادن آن بوده‌اید. چه مدت آن مجموعه رفتارهای ذاتی را تمرین کرده‌اید، به آن عادت کرده‌اید و تغییر آن‌ها چقدر دشوار است؟ چالش بزرگ همین است.» 

برای کسانی که وقت و هزینه صرف می‌کنند تا یاد بگیرند شخصیت‌شان را به گونه‌ای تغییر دهند که کاریزماتیک‌تر شوند، فاکتور دومی وجود دارد که باید به آن توجه کنند، پیشرفت تا چه حد امکان‌پذیر است؟ 

از آنجا که تعیین کمیت کاریزما و هر احساس یا ویژگی شخصیتی دشوار است، توجه به تغییرات می‌تواند دشوار باشد. اگر فردی فعالانه برای تغییر تلاش کند، احتمالاً متوجه این تغییرات می‌شود یا باور می‌کند پیشرفت کرده است. اما بهتر است درباره نتیجه کار از اطرافیان سوال کنیم. 

از آن گذشته، رسیدن به سطوح قابل‌توجه پیشرفت، حتی با کار سخت و نظم و انضباط، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. دوره‌هایی زیادی با نوید تسلط بر کاریزما وجود دارند، اما تغییری که آن‌ها ایجاد می‌کنند، چشمگیر نیست. 

شرمن توصیح می‌دهد: «از طریق آموزش آگاهانه، می‌توانید پیشرفت‌های کوچکی کنید. شرمن می‌گوید، اما واقعیت امر این است که قرار نیست به یک افسونگر واقعی از نوع جیمز باند تبدیل شوید.» 

زبان بدن ساختگی نیست

وقتی صحبت از کاریزما و طیفی از ویژگی‌های شخصیتی دیگر می‌شود، یک عامل همواره با موفقیت همراه است: زبان بدن: اشارات و حرکات کوچک بدن که نشان‌دهنده اعتماد به نفس، احساسات و شخصیت کلی شما باشند. 

زبان بدن یک رفتار ناخواسته است. و تحقیقات نشان می‌دهد اگر بخواهید این رفتارها را آگاهانه انجام دهید، نتیجه نمی‌گیرید. افراد کاریزماتیک به راحتی رابطه برقرار می‌کنند و معمولاً این کار را با سبک بازی از زبان بدن انجام می‌دهند. 

یکی از این رفتارها که معمولاً در دوره‌های آموزش کاریزما به آن اشاره می‌شود، آینه کردن (یا تقلید) است. آینه کردن یک رفتار طبیعی است، نوزادان ضربان قلب مادرشان را آینه می‌کنند و ما ناخواسته افرادی را که دوستشان داریم یا به آن‌ها احترام می‌گذاریم آینه می‌کنیم. این یک روش غیرکلامی برای نشان دادن همدلی است. 

تحقیقی وجود دارد که نشان می‌دهد این یک رفتار طبیعی است و انجام دادن عمدی آن موجب ناخوشایند شدن مکالمات می‌شود. به بیان دیگر، نتیجه را برعکس می‌کند و از اعتماد می‌کاهد.»

به این ترتیب، افراد کاریزماتیک ذاتی دارای رفتارهای کاملاً فیزیکی هم هستند. آن‌ها با اطمینان دست می‌دهند، دست‌هایشان را حین گفتگو روی شانه‌های مردم می‌گذارند یا به روش‌های کاملاً طبیعی با مردم ارتباط فیزیکی برقرار می‌کنند. 

این رفتار، افراد را دوست‌داشتنی‌تر می‌کند، اما اگر غیرطبیعی انجام شود، آزاردهنده می‌شود. آینه کردن، تماس فیزیکی و اشکال دیگر زبان بدن موثر هستند، اما به شرط اینکه به طور طبیعی انجام شوند. 

کاریزما داشتن همیشه یک ویژگی خوب نیست

شرمن می‌گوید: «کاریزما معمولاً یک ویژگی مثبت تلقی می‌شود، اما به همان اندازه یک ویژگی منفی است که دارندگانش می‌توانند از آن برای فریب دادن یا متقاعد کردن اطرافیان استفاده کنند.» 

«ما سیاستمداران کاریزماتیک را دوست داریم، اما آن‌ها همان کسانی هستند که معمولاً مردم را ناامید می‌کنند. همین امر در مورد روسای برخی شرکت‌های بزرگ نیز صدق می‌کند که از ذات کاریزماتیک‌شان به شکل منفی استفاده می‌کنند.» 

کاریزما با نرخ بالاتر روان‌پریشی در گذشته و رفتارهای غیراخلاقی طرفدار سازمان در مشاغل مرتبط بوده است. مانند همه رفتارها، کاریزما در نهایت یک شمشیر دو لبه است.

مترجم: زهرا ذوالقدر