(عکس+ ویدئو) غار کرفتو؛ اولین آپارتمان مسکونی جهان در کردستان

کردستان سرزمینی کهن و تاریخی است که به خاطر آثاری به جای مانده از تمدن‌های گذشته، طبیعت بکر و دست نخورده و فرهنگ زیبا و مهمان‌نوازی مردمانش در طول تاریخ همواره مورد توجه ایرانگردان و جهانگردان قرار گرفته است. غار کرفتو از آثار تاریخی و شگفت‌انگیز استان کردستان است که به عقیده مورخان و باستان‌شناسان تاریخ آن به دوران سوم زمین‌شناسی باز می‌گردد.

این اثر مجموعه‌ای از زیبایی‌های طبیعی و تلاش انسان‌های پیشین برای زندگی ایمن است که به عنوان اولین آپارتمان مسکونی جهان شناخته شده است. کرفتو یکی از غار‌های طبیعی و دست کند بشر، اما آمیخته با رمز و راز‌هایی است که هنوز پرده از اسرار بسیاری از آن‌ها برداشته نشده است.

سالانه مسافران بسیاری از این مکان جذاب و حیرت‌انگیز دیدن می‌کنند و به عنوان یکی از زیباترین و مشهورترین جاذبه‌های گردشگری استان به شمار می‌رود. اگر قصد سفر به استان کردستان را دارید دیدن زیبایی‌های این غار رازآلود و اسرارآمیز را از دست ندهید. موقعیت کم‌نظیر آن در مجاورت سایر سایت‌های تاریخی مانند قلعه‌ی باستانی زیویه و مجموعه‌ی تاریخی تخت سلیمان موجب شده است این غار به مهم‌ترین جاذبه‌ی تاریخی قابل بازدید استان تبدیل شود.

این غار شگفت‌انگیز این غار در ۶۷ کیلومتری شمال شهر دیواندره در بین رشته کوهی آهکی واقع شده است. غار کرفتو جزو زیباترین و بااهمیت‌ترین غار‌های طبیعی و دست‌ساز ایران محسوب می‌شود که در ادوار مختلف مورد استفاده و سکونت انسان بوده و طی این دوره‌ها جهت سکونت تغییر حالت داده و فضا‌هایی به صورت معماری و صخره‌ای در ۴ طبقه و در دل کوه حفر شده است.

برای رسیدن به این غار باید بیش از ۱۸۰ پله را طی کرد. این غار در ارتفاعی بیش از ۱۰۰ متر از سطح زمین قرار دارد و دالان طبیعی غار بیش از ۶۰۰ متر که ارتفاع سقف آن از ۱ تا ۱۲ متر متفاوت است. با عبور از دو نردبان فلزی و اندکی سنگ نوردی در دهانه غار می‌توان وارد نخستین اتاق دست کنده غار شد و شاهد پنجره‌هایی مشرف به دره و منظره طبیعی دره بود.

با رسیدن به آخرین اتاق حوضی شکل، ساروجی کم عمق و یک آتشدان خودنمایی می‌کند که گویا محلی برای انجام مراسم‌های دینی مردمی بوده که سالیانی بس دور در این غار سکونت داشته‌اند. طبقه دوم غار بر روی شکافی ساخته شده که دهانه طبیعی غار محسوب می‌شود و دیوار‌های دو طرف آن را افقی و به طور منظم سوراخ کرده‌اند. از طریق یک راهرو ١٠ پله‌ای و یک تنوره ٣ متری در طبقه دوم و با عبور از آن می‌توان به طبقه سوم غار راه یافت.

بر روی سر در ورودی یکی از اتاق‌های طبقه سوم این غار کتیبه‌ای یونانی وجود دارد که هر چند تا حدود زیادی صدمه دیده، اما این جمله در آن نقش بسته که «این خانه هراکلس است؛ هر کس در آن وارد شود در امان است». وجود این کتیبه موجب شده تا برخی بر این عقیده باشند که احتمالا این غار مدتی به‌طور موقت مورد سکونت سلوکیان قرار گرفته که پس از فتوحات مهرداد دوم اشکانی به سمت غرب ایران حرکت کردند.

به دلیل وجود آب در برخی از قسمت‌های غار، باید سوار بر قایق به سمت قسمت‌های مختلف این غار پر رمز و راز رفت. بر دیواره عمودی طبقات مختلف غار آثار متعددی از جمله تصویر انسان حیوانات و گیاهانی همانند گوزن، مارال، سوارکار سوار بر اسب و حیواناتی ناشناس بر در و دیوار غار آدمی را مدتی به فکر فرو می‌دارد.

بخش طبیعی این غار دارای دالان‌های متعدد و کم ارتفاع با گذرگاه‌های صعب‌العبوری است که در انتهای این دالان‌ها آب زیادی وجود دارد و به دلیل فرسایش و رسوبات این بخش به شکل‌های منحنی و کروی و چند بُعدی درآمده که فضا را به فضایی رازآلود تبدیل کرده است. وجود آشپزخانه، دالان‌ها، اتاق‌های متعدد و در و پنجره‌های این غار نشان از سکونت انسان باستان در این غار دارد.

دیدن منظره طبیعت بکر این منطقه بر فراز غار خود یکی از جذابیت‌های این سفر زیبا است و چشم‌ها را از دیدن این همه زیبایی به وجد می‌آورد. معماری غار از هوش بالای ساکنان خود در زمانی بس دور حکایت می‌کند، معماری این غار به گونه‌ای طراحی شده که در فصل زمستان گرم و در فصل تابستان بسیار خنک است و همین شرایط مطلوب غار سبب سکونت انسان و استفاده از آن به عنوان دژ دفاعی و پناهگاه بوده است.

غار باستانی کرفتو هدف بعدی کردستان برای ثبت‌جهانی

بعد از ثبت جهانی منظر فرهنگی اورامان در سال گذشته، پرونده غار کرفتو که با شماره ۳۳۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، در مسیر ثبت جهانی قرار گرفته و مردم کردستان امیدوارند با ثبت این اثر طبیعی، تاریخی و باستانی، توجه ویژه‌ای برای حفاظت از آن انجام شود.

برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی پرونده ثبت جهانی غار کرفتو با معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفتگو کردم. محمد امینیان گفت: ثبت یک بنا و یا اثر طبیعی به عنوان یک اثر جهانی استاندارد‌های خاصی داشته و باید مراحل طولانی را پشت سر بگذارد. اما چگونه است که با وجود سهمیه محدود کشور‌ها برای ثبت قطعی آثار در فهرست میراث‌جهانی و محدودیت ارسال پرونده‌های پیشنهادی (هرسال یک اثر) و با وجود بنا‌های تاریخی و آثار طبیعی و گردشگری متعدد، مهم‌ترین آنان انتخاب و به یونسکو ارسال می‌شود.

معاون میراث فرهنگی کردستان اظهار کرد: هر چه تعداد معیار‌های یک اثر معرفی شده بیشتر باشد و بتوان از لحاظ فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و ... در رونق آن استان و منطقه تاثیر گذار باشد شانس انتخاب آن بیشتر خواهد بود. او با بیان این که مستندات مهم اثر‌ها به تهران و سپس برای بررسی بیشتر به سازمان یونسکو ارسال می‌شود، افزود: از میان کل اثر‌ها مواردی در فهرست موقت ثبت جهانی قرار می‌گیرند که پس از آن یونسکو با بررسی اسناد دریافتی درباره ثبت آن به عنوان یک اثر جهانی تصمیم گرفته می‌شود.

امنیان ادامه داد: ثبت یک اثر در فهرست آثار یونسکو به معنای ارزش بالای اثر و منطقه آن است و از طرفی نیز بیانگر امنیت موجود در منطقه است که نشان می‌دهد توریست‌ها و گردشگران با سفر به این منطقه در امنیت کامل به سر خواهند برد کما اینکه با ثبت جهانی یک اثر این ادعا مطرح می‌شود که آن اثر به هیچ عنوان تخریب و یا نابود نخواهد شد.

معاون میراث فرهنگی کردستان با اشاره به این که ثبت جهانی یک اثر باعث برندسازی رونق گردشگری در منطقه خواهد شد، خاطر ننشان کرد: معرفی آثار ثبت جهانی توسط آژانس‌های مسافرتی تبلیغات را از بستر مجازی و گفتمان به تیلبغات واقعی سوق می‌دهد و به بزرگترین نوع تبلیغات تبدیل می‌شود. او اضافه کرد: غار کرفتو از جمله بنا‌های مهم استان کردستان و مهم‌ترین قلعه مبعد تاریخ ایران است که روند ثبت این اثر به عنوان یک اثر جهانی از سال ۹۳ آغاز شده است.

امنیان یادآور شد: طی سال‌های اخیر اقدامات موثری مبنی بر تهیه و بررسی پرونده این اثر تاریخی و فرهنگی و ارسال آن برای ثبت در میراث جهانی یونسکو انجام شده است، از عمده‌ترین اقدامات می‌توان به انجام مطالعات باستان‌شناسی، انجام مطالعات کارکرد سایت‌موزه کرفتو، بررسی و اجرای مطالعات تطور ساختار و تاریخ معماری، تجمیع اسناد و مطالعات اولیه برای ارسال به اداره‌کل ثبت و حرایم آثار فرهنگی، تهیه نقشه‌ها و فتوگرافی اولیه اشاره کرد.

او گفت: تاکنون جمع آوری اسناد مربوطه به پایان نرسیده و یکی از دلایل تاخیر ثبت جهانی آثار کشورمان از جمله غار باستانی کرفتو محسوب می‌شود که البته در سال جاری تلاش‌های بسیار زیادی در این زمینه انجام شده که به نتیجه مطلوب برسد. امنیان گفت: در همین راستا اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کردستان امسال برای اتمام اسناد و پرونده تلاش خود را چند برابر کرد؛ و خوشبختانه چندی پیش با درخواست قرارگیری غار کرفتو در لیست موقت جهانی یونسکو موافقت شد، که البته این را باید آغازی در جهت تلاش مسئولان دانست چرا که منبعد باید رضایت یونسکو مبنی بر ثبت جهانی این اثر چند هزار ساله جلب شود.

او اذعان کرد: تمام همکاران میراث فرهنگی جهت تسهیل امورات این امر پای کار هستند و اکنون اولویت حوزه گردشگری استان زیر ساخت‌های پژوهشی غار کرفتو است. امنیان با بیان این که تلاش می‌شود جمع آوری اسناد مربوط به غار کرفتو برای ارسال به سازمان جهانی یونسکو تا پایان سال جاری به اتمام برسد، افزود: در کنار آن آماده سازی زیر ساخت‌های غار نیز در دست اقدام است.

او در پایان با اشاره به این که ساخت پایگاه اصلی غار کرفتو ۸۰ پیشرفت فیزیکی دارد، اظهار داشت: در سال جاری اعتباری قابل ملاحظه‌ای برای ساخت پایگاه اصلی غار کرفتو و اقدامات دیگر تخصیص یافته است که امید است بررسی‌های میدانی و جمع آوری اسناد با تخصیص این اعتبار با سرعت بیشتری انجام می‌شود. ثبت جهانی شدن یک اثر تاریخی قطعا به افزایش احساسات ملی گرایانه و هویت کمک زیادی می‌کند.

هرگاه اثری، ثبت جهانی شود خود به خود به لیست مقاصد گردشگری داخلی و بین المللی نیز افزوده می‌شود؛ که قطعا ورود گردشگر می‌تواند فواید مالی زیادی داشته باشد. با سرریز شدن گردشگران برای بازدید از یک اثر که ثبت میراث جهانی شده ممکن است زیرساخت‌های مقصد نیز در ابعاد اقامتی، پذیرایی، ارتباطی و جاده‌ای و حمل و نقل زمینی یا هوایی بهبود یابد و کسب وکار‌های کوچک و بزرگ محلی مرتبط با خدمات گردشگری به این واسطه شکل گیرد و افزایش اشتغال را به همراه داشته باشد.

با این اوصاف باید منتظر اهتمام جدی تمام مسئولان استان برای ثبت هرچه سریع‌تر غار کرفتو در فهرست جهانی یونسکو باشیم.