یادگار روس‌ها و شاهزاده گرجی در حاشیه بزرگراه محلاتی

قبرستان ١۵٠‌ساله دولاب در جنوب شرقی تهران در محلی به همین نام - در حاشیه بزرگراه شهید محلاتی امروزی - واقع شده و محل دفن بسیاری از مسیحیان ایرانی و افرادی است که از کشور‌های دیگر به ایران آمده و همین‌جا فوت شده‌اند.

این قبرستان سال ١٨۵۵ میلادی (۱۲۳۳خورشیدی) به‌دنبال دفن دکتر کلوکه، پزشک فرانسوی محمدشاه و ناصرالدین‌شاه قاجار، در محله دولاب ساخته شد. از سال ١٣٧۵ خورشیدی دیگر اجازه دفن در این آرامگاه صادر نشد و سال ١٣٧٩ آرامگاه ثبت ملی شده است.

در محوطه گورستان دولاب مقبره‌ای سفیدرنگ خودنمایی می‌کند که معمار آن نیکلای مارکف روسی است. در مورد این آرامگاه ٢ روایت وجود دارد. روایت اول می‌گوید آرامگاه مورد اشاره مربوط به ٢ نفر از شاهزادگان گرجی است. این خانواده بعد از مدتی به کشور خود بازگشتند، ولی شاهزاده‌خانم با همسرش که او نیز از سرمایه‌داران معروف گرجی بود و در ایران، گرجستان و آذربایجان فعالیت می‌کرد در ایران ماند و بعد از فوتش در ٤٢‌سالگی در سال ١٣٠٠ در قبرستان دولاب به خاک سپرده شد و مقبره‌ای برگرفته از معماری اروپایی برای او ساخته شد که از همان موقع تا کنون در مالکیت سفارت روسیه است.

روایت دیگری نیز وجود دارد که صاحب این مزار را برادر شاه وقت گرجستان، «الکساندر گرجی»، می‌دانند که در جنگ ایران و روس طرف ایران و برادرش طرف روس را گرفت. او با سیاست‌های برادرش مخالف بود و می‌دانست که همدستی با روس‌ها منجر به ازدست رفتن حاکمیت بر گرجستان می‌شود و نهایتا حدس الکساندر درست از کار درآمد و گرجستان توسط روسیه تصرف شد.

او سال‌های سال در گرجستان دست به شورش‌های زیادی با حمایت فتحعلی‌شاه قاجار زد که نهایتا نتوانست موفقیتی در باز پس‌گیری گرجستان از روسیه داشته باشد و این امر منجر به یاس و ناامیدی الکساندر شد. این شاهزاده پس از مرگش در آرامستان مسیحیان دفن شد.

این روایت از جهاتی نمی‌تواند درست باشد، چون الکساندر در سال‌های پایانی عمر خود از مسیحیت به اسلام تغییر دین داد و همین نکته، احتمال درست بودن روایت دفن شدن پیکر او در گورستان ارامنه دولاب را تضعیف می‌کند. جالب است بدانید که الکساندر، پدربزرگ شاعر بزرگ معاصر ایرانی است؛ یعنی محمدتقی بهار نوه دختری شاهزاده گرجی است.

منبع: همشهری