(تصاویر) مخوف ترین موشک های جهان

اوایل سال گذشته، روسیه تازه ترین و خطرناک ترین سلاح خود را از شکم یک جت جنگنده MiG-31 شلیک کرد، وقتی یک موشک هایپرسونیک یا مافوق صوت کینژال (Kinzhal) موتورهای راکتش را روشن کرده و با سرعت ۵ ماخ به سمت هدفی در اوکراین به پرواز درآمد. این اولین بار بود که از یک سلاح هایپرسونیک در میدان نبرد استفاده می شود. Kinzhal و موشک های شبیه آن در نوک پیکان انقلاب فناورانه در زمینه توسعه تسلیحات نظامی هستند.

موشک های مافوق صوت نسل جدید می توانند در ارتفاع پایین (کمتر از ۶۰,۰۰۰ پا) پرواز کرده، مسیر پروازشان را در آسمان تغییر داده و سیستم های دفاع موشکی دشمن را دور بزنند و به همین خاطر است که تحلیل گران نظامی آن ها را موشک های «توقف ناپذیر» نامیده اند. روسیه به سرعت توانسته جانشین موشک کینژال که همانند یک جت از موتورهای هواتنفسی برای پرواز در سرعت های تا ۹ ماخ استفاده می کند که شناسایی آن ها و دفاع در مقابلشان را دشوارتر از قبل می سازد. در کل، روسیه سه سلاح مافوق صوت در حال استفاده و در مسیر توسعه دارد.

در این میان، روسیه از موشک های متعارف فراوان خود برای انجام حملات مرگباری به اهداف نظامی و غیرنظامی استفاده کرده است. در ادامه این مطلب اما قصد داریم شما را با ۱۳ مورد از خطرناک ترین موشک های جهان آشنا کنیم که برخی از موارد آن از نوع مافوق صوت هستند اما موشک های متعارف اکثر آیتم های این فهرست را تشکیل می دهند.

۱- Kh-47M2 Kinzhal

• سازنده: روسیه
• طول: ۸ متر (تقریبی)
• وزن: ۱,۹۹۶ کیلوگرم
• برد: ۱,۹۲۰ کیلومتر
• سرعت: ۱۰ ماخ

روسیه اولین کشوری بود که مانع موشک هایپرسوینک را شکست و موشک Kinzhal (به معنای خنجر در زبان روسی) را اوایل سال گذشته میلادی از یک جت جنگنده MiG-31 شلیک کرد. موشک کینژال یک نسخه تغییر یافته از موشک روسی اسکندر (Iskander) است- که خود یک موشک بالستیک زمین پرتاب بوده- اما آیرودینامیک و سیستم هدایت جدیدی دارد که به آن قدرت مانور بیشتری داده است. بخش جدید دم و سکان عقبی موشک به آن امکان می دهد که از سیستم های دفاع هوایی دشمن عبور کند، از جمله از سیستم موشکی سطح به هوای پاتریوت ایالات متحده. کینژال می تواند یک کلاهک متعارف حدود ۵۰۰ کیلوگرمی از مواد منفجره یا یک حامل هسته ای تا ۵۰۰ کیلوتن قدرت را حمل کند.

در سال گذشته میلادی، روسیه دستکم سه موشک کینژال را با کلاهک های متعارف و در جریان نبرد اوکراین شلیک کرده است. تاثیر این موشک ها تاکنون مطابق انتظار نبوده و دستکم در یک مورد، یکی از راکت ها در خاک خود روسیه فرود آمد و شش نفر از جمله یک آتش نشان را مجروح کرد. برخی کارشناسان، کینژال را یک «نیمه بالستیک»دانسته و مدعی شده اند که قدرت مانور آن کمتر از چیزی است که روسیه ادعا می کند.

۲- ۳M22 Zircon

• سازنده: روسیه
• طول: بیش از ۹.۱ متر
• وزن: ۱,۹۹۶ کیلوگرم
• برد: بیش از ۸۶۴ کیلومتر بر ساعت
• سرعت: ۹ ماخ

اولین سلاح هایپرسونیک که کاملاً با تکیه بر سیستم پیشرانه خود پرتاب شده و به هدف حمله می کند، بزودی وارد سرویس خواهد شد. برخلاف کینژال که سوار بر یک راکت معمول به پرواز در می آید، ۳M22 Zircon از یک موتور رمجت احتراقی سوپرسونیک یا همان اسکرمجت برای رسیدن به سرعت های بیش از ۹ ماخ استفاده می کند. برخلاف راکت ها که با ترکیبی داخلی از سوخت و اکسید کننده به پرواز در می آیند، این موتور هواتنفسی همانند یک موتور جت روشن شده و اکسیژن را کمپرس می کند. بر اساس ادعاها، Zircon توان حمل کلاهک های متعارف و هسته ای را داشته و برد و قدرت مانور بیشتری نسبت به موشک های کوتاه برد متعارف روسیه دارد.

روسیه می گوید که می تواند موشک هایپرسونیک Zircon را از زیردریایی ها و کشتی های خود نیز شلیک کند و یک نسخه زمین پرتاب نیز در حال توسعه می باشد. همچنین مقامات روسی مدعی هستند که با موفقیت توانسته اند Zircon را تست کرده و وارد مرحله تولید انبوه کنند اما هنوز وارد سرویس نشده است. یکی از فرماندهان نیروی دریایی روسیه در سال ۲۰۲۱ گفته بود که این موشک مشکلاتی دارد که پس از حل آن ها وارد سرویس خواهد شد.

۳- Objekt 4202 Avangard

• سازنده: روسیه
• طول: ۵.۵ متر
• وزن: ۱۹۹۴ کیلوگرم
• برد: بیش از ۶,۴۰۰ کیلومتر
• سرعت: ۲۰ ماخ

اگر قرار باشد روسیه از سلاح های هسته ایش در جنگ علیه اوکراین استفاده کند، به احتمال فراوان از تازه ترین موشک هایپرسونیک این کشور استفاده می کرد که Avangard نام دارد. این حامل گلایدری هایپرسونیک که با نام Objekt 4202 نیز شناخته می شود روی یک موشک بالستیک معمولی سوار شده و سپس از آن جدا شده و با سرعتی هایپرسونیک به سمت هدف می رود و در واقع یک کلاهک جدید برای موشک های بالستیک هسته ای قاره پیمای روسیه است.

مقامات روسیه می گویند که این موشک می تواند روی موشک های قاره پیمای سنگین RS-28 Sarmat که در میان کشورهای ناتو با نام Satan-2 شناخته شده و بیش از ۱۱,۰۰۰ مایل (۱۷,۶۰۰ کیلومتر) برد دارد نیز سوار شود. کلاهک های قاره پیمای معمول یک مسیر از پیش تعیین شده و قابل پیش بینی را طی می کنند و این بدان معناست که می توانند به سادگی رهگیری شوند. اما Avangard دارای سطوح کنترلی متحرک شبیه جت است که به آن امکان می دهد مسیرش را تغییر دهد و می تواند از سیستم های دفاع هوایی عبور کند. بر اساس گزارش ها، Avangard  می تواند یک کلاهک دو مگاتنی حمل کندکه دو برابر قدرت بزرگ ترین سلاح هسته یا ایالات متحده و ۱۳۰ برابر ویرانگرتر از بمب اتمی است که روی شهر هیروشیما رها شد.

۴- Dongfeng-17

• سازنده: چین
• طول: ۱۱ متر
• وزن: ۱۴,۹۶۸.۵ کیلوگرم
• برد: بیش از ۱,۷۶۰ کیلومتر
• سرعت: بیش از ۵ ماخ

همانند روسیه، چین نیست به شکل جاه طلبانه ای در حال توسعه سلاح های مافوق صوت است. یکی از مهم ترین سلاح های هایپرسونیک چین موشک گلایدری مافوق صوت DF-ZF است که توسط راکت DF-17 موسوم به «قاتل ناو هواپیمابر» حمل می شود. در حالی که ناوگروه های ایالات متحده دارای سیستم های دفاعی هستند که می توانند موشک های متعارف را ساقط کنند، از بین بردن این ترکیب بسیار چالش برانگیزتر و دشوارتر خواهد بود. برخلاف بیشتر موشک های بالستیک، DF-17 دارای مسیر پرتاب صاف است. این موشک با ارتفاعی نسبتاً پایین – زیر ۶۰,۰۰۰ پا- پرواز کرده که باعث می شود شناسایی آن در مسافت های دور برای سیستم های دفاعی دشوار باشد. در ادامه مسیر پرواز، DF-ZF جدا شده و با سرعتی بیش از ۵ ماخ به سمت هدف می رود.

چین کلاهک DF-17 را روی موشک های بالستیک کوتاه برد DF-16B نصب کرده و در سال ۲۰۱۹ از این سلاح جدید رونمایی کرد، در شرایطی که این موشک توسط یک کامیون ۱۰ چرخ حمل می شد. چین مدعی است که این موشک در سرویس بوده و موشکی نگران کننده برای نیروهای دریایی کشورهای رقیب است زیرا سرعت و بزرگی آن باعث می شود بسیار ویرانگرتر از موشک های ضد کشتی کنونی باشد (DF-17 حدود ۲۰ برابر بزرگ تر از اصلی ترین موشک ضد کشتی آمریکا به نام Harpoon که بیش از ۳.۶ متر طول دارد) و تنها اثر جنبشی آن در برخوردی با سرعت یک مایل در ثانیه با یک کشتی می تواند آسیبی ویرانگر به آن وارد کند.

۵- Xingkong-2

• سازنده: چین
• طول: نامشخص
• وزن: بیش از ۲,۷۲۱.۵ کیلوگرم
• برد: نامشخص
• سرعت: بیش از ۶ ماخ

در سال ۲۰۱۸، چین مدعی شد که با موفقیت توانسته یک موشک کروز مافوق صوت متفاوت از هر موشک دیگری را تست کند. همانند موشک روسی Zircon، موشک چینی Xingkong-2 (Starry Sky-2) از موتور اسکرمجت استفاده کرده و دارای ظاهر صیقلی یک هواپیمای پنهانکار است. اما به جای بال، این موشک یک سلاح «سوار شونده بر موج» است. این موشک به شکلی موثر روی امواج هایپرسونیک خود سوار شده و بدون نیاز به اصطکاک فزاینده ای که موتورها تولید می کنند، لیفت ایجاد می کند. ایالات متحده طراحی مشابهی را از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳ روی موشک آزمایشی X-51 تست کرد اما هرگز یک سلاح کاربردی تولید نکرد. موتور اسکرمجت Xingkong و طراحی سوار بر موج آن می تواند آن را بسیار پرشتاب و با برد بلند سازد، با این پتانسیل که یک موشک قاره پیما باشد. اما علیرغم تست های موفق، اکثر تحلیلگران بر این باورند که این موشک هایپرسونیک هنوز سال ها با وارد سرویس شدن فاصله دارد.

۶- WZ-8

• سازنده: چین
• طول: بیش از ۲۰.۵ متر
• وزن: نامشخص
• برد: نامشخص
• سرعت: ۶ تا ۷ ماخ (تقریبی)

چین در سال ۲۰۱۹ از یک پروژه هایپرسونیک جاه طلبانه دیگر نیز رونمایی کرد. با نام WZ-8، این  پهپاد بدون سرنشین جاسوسی ظاهراً تنها هواپیمای هایپرسونیک جهان است که شباهت زیادی به پهپاد هواپرتاب آمریکایی D-21 با سرعت بیش از ۳ ماخ دارد اما با سرعتی بسیار بیشتر. WZ-8  توسط یک هواپیمای مادر حمل می شود، از جمله بمب افکن دو موتوره H-6K که از سال ۱۹۶۹ در ناوگان هوایی چین قرار دارد. بعد از رهاسازی، موتورهای راکتی WZ-8 روشن شده و با سرعت ۷ ماخ در ارتفاع بیش از ۸۰,۰۰۰ فوت پرواز می کند و در ادامه می تواند به پرنده مادر بازگردانده شود.

WZ مخفف عبارت Wu Zhen به معنای غیرقابل شناسایی است، نامی که به طور عمومی به پهپادهای پنهانکار داده می شود و بدین ترتیب WZ-8 به احتمال فراوان دارای قابلیت های پنهانکاری است. همانند SR-71، این پهپاد چینی با سرعت و ارتفاع پروازی بالای خود می تواند موشک های سطح به هوا را شکست دهد و به همین دلیل قابلیت تبدیل شدن به یک پهپاد جاسوسی را دارد. با این وجود بسیاری از کارشناسان نظامی بر این باورند که چین احتمالاً یک کلاهک روی WZ-8 نصب کرده و از آن به عنوان پوششی برای یک پهپاد جاسوسی اما در عمل برای یک حمله غافلگیرانه استفاده خواهد کرد.

۷- AGM-183A Air-Launched Rapid Response Weapon (ARRW)

• سازنده: ایالات متحده
• طول: حدود ۶ متر
• وزن: ۲,۲۶۸ کیلوگرم
• برد: ۱,۸۴۰ کیلومتر
• سرعت: ۲۰ ماخ

ایالات متحده تلاش دارد در زمینه موشک های هایپرسونیک خود را به روسیه و چین برساند. یکی از اولویت های این کشور در این زمینه، توسعه سلاح هایی است که بتوانند به سرعت به اهداف زمینی حمله کنند. موشک های کنونی هوا به زمین JASSM متعلق به نیروی هوایی ایالات متحده همگی سرعتی پایین تر از سرعت صوت دارند و برای برخورد به هدفی در فاصله ۲۵۰ مایلی به ۲۰ دقیقه زمان نیاز دارند. یک پلتفرم مافوق صوت جدید به نام ARRW، این مسافت را تنها در عرض یک دقیقه طی خواهد کرد. سلاح ARRW که هنوز در مراحل آزمایشی است، از هواپیما شلیک شده و از سیستم بوست گلاید استفاده خواهد کرد: یک موشک متعارف سرعت آن را به ۵ ماخ افزایش داده و سپس آن را رها کرده و ARRW با سرعت بالا به سمت هدف خود شیرجه خواهد رفت.

نیروی هوایی ایالات متحده با موفقیت توانست در می و جولای گذشته موشک ARRW را از یک بمب افکن B-52 شلیک کند. بعد از آن بود که مقامات نیروی هوایی ایالات متحده مدعی شدند که ناوگان های بمب افکن های پنهانکار B-1 و جت های F-15 را نیز می توان به موشک مافوق صوت ARRW مجهز کرد.

۸- Hypersonic Air-Breathing Weapon Concept (HAWC)

• سازنده: ایالات متحده
• طول: نامشخص
• وزن: نامشخص
• برد: بیش از ۵۶۰ کیلومتر
• سرعت: بیش از ۵ ماخ

سلاح مفهومی هواتنفسی مافوق صوت (Hypersonic Air-Breathing Weapon Concept) که به اختصار HAWC خوانده می شود یک پروژه مشترک بین نیروی هوایی ایالات متحده و آژانس پروژه های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی موسوم به دارپا (DARPA) برای توسعه و تست موشک های کروز هایپرسونیک هواپرتاب است. این پروژه که در سال ۲۰۱۷ آغاز شده می خواهد سه جنبه اصلی سلاح های هایپرسونیک را مورد آزمایش قرار دهد: توسعه یک موتور اسکرمجت، بهبود آیرودینامیک و خلق سیستم های مدیریت گرمایی کارآمدتر که برای بقا در دماهای بسیار بالای پروازهای هایپرسونیک طولانی مدت حیاتی است.

اولویت دیگر نیز پایین نگه داشتن هزینه های تولید است. نیروی هوایی ایالات متحده قصد دارد تعداد زیادی از این سلاح را بعد از آماده شدن، تولید نماید. همانند ARRW، این سلاح مافوق صوت به جای کلاهک های هسته ای، کلاهک های انفجاری متعارف حمل کرده و به احتمال فراوان برای اهداف نظامی مانند مراکز فرماندهی، سایت های راداری و موشک های سطح به هوا، پایگاه ای ارتباطی و انبارهای مهمات به کار گرفته خواهد شد.

بر اساس موفقیت تست سوم که سال گذشته انجام شده، نیروی هوایی ایالات متحده مدعی شده که پیشرفت های تکنولوژیکی بدست آمده در پروژه HAWC را در پروژه موشک کروز تهاجمی هایپرسونیک موسوم به Hypersonic Attack Cruise Missile (HACM) نیز به کار خواهد گرفت. انتظار می رود که اولین موشک های هایپرسونیک این نوع در سال ۲۰۲۷ آماده میدان نبرد باشند.

۹- LGM-30 Minuteman III

• سازنده: ایالات متحده
• طول: بیش از ۱۸.۲۵ متر
• وزن: بیش از ۳۶,۰۲۹.۷ کیلوگرم
• برد: بیش از ۹,۶۰۰ کیلومتر
• سرعت: بیش از ۲۳ ماخ

موشک آمریکایی Minuteman III در صدر ترسناک ترین موشک های بالستیک جهان قرار دارد. به مدت ۵۰ سال، این موشک اصلی ترین سلاح در زرادخانه زمین پرتاب ایالات متحده و بازدارنده ترین سلاح این کشور در مقابل حملات هسته ای بوده است. زرادخانه ای متشکل از ۴۰۰ فروند از این موشک ها در سیلوهای بتنی مستحکم در نقاط دوردستی از کلرادو، مونتانا، نبراسکا، داکوتای جنوبی و وایومینگ با خدمه ای که ۲۴ ساعت آماده باش هستند، آماده مقابله با هر نوع حمله هسته ای خواهند بود. با برد بیش از ۶,۰۰۰ مایل و سرعتی بیش از ۲۳ ماخ ، Minuteman III می تواند هر نقطه ای از زمین را با دقت برخوردی به شعاع ۴۰۰ فوت (۱۲۲ متر) هدف از بین ببرد.

اولین موشک های Minuteman  در دهه ۱۹۷۰ معرفی شدند که چندین کلاهک حمل می کردند. اما از سال ۲۰۰۱، به دنبال معاهدات بین المللی در زمینه سلاح های هسته ای، هر موشک Minuteman اکنن معمولاً تنها یک کلاهک ۳۵۰ یا ۴۷۵ کیلوتنی حمل می کند. این عدد کوچک تر از کلاهک های هسته ای نصب شده روی موشک های قاره پیمای روسیه است اما همچنان ۲۰ تا ۴۰ برابر قوی تر از بمب اتمی است که روی شهر هیروشیما رها شد. ایالات متحده مدعی است که دقت بالای این موشک بدان معناست که به کلاهک های هسته ای بزرگی نیاز ندارد.

یک موشک جایگزین برای Minuteman که LGM-35A Sentinel نام دارد تا سال ۲۰۲۹ وارد سرویس خواهد شد. در حالی که قابلیت های Minuteman هنوز موثر هستند، تجهیزات و زیرساخت قدیمی آن باعث شده که نگهداری شان دشوار باشد و پیدا کردن قطعات یدکی برای آن ها نیز چالش برانگیز است. سلاح جایگزین این موشک که توسط لاکهید مارتین ساخته می شود، نگهداری ساده تری داشته و قابلیت روزآمدسازی با تکنولوژی های مدرن را داراست، از جمله حامل های هایپرسونیک ورود-مجدد.

۱۰- MGM-140 Army Tactical Missile System (ATACMS)

• سازنده: ایالات متحده
• طول: حدود ۴ متر
• وزن: بیش از ۱,۶۷۳.۷ کیلوگرم
• برد: ۳۰۴ کیلومتر
• سرعت: بیش از ۳ ماخ

ATACMS قدرتمندترین سلاح نیروی زمینی ارتش ایالات متحده است: یک موشک ۱۳ فوتی که از سیستم راکتی توپخانه ای با تحرک بالای موسوم به HIMARS شلیک می شود که اکنون در اوکراین به کار گرفته شده است. در حالی که سیستم های HIMARS  معمولاً شش راکتحمل یم کنند، نسخه با سازماندهی مجدد تنها یکی از راکت های غول پیکر ATACMS را در خود جای می دهد که سرعتی پنج برابر راکت های معمولی سیستم دارد. ارتش ایالات متحده در ابتدا موشک های بزرگ تری را با کلاهک های بمب خوشه ای برای از بین بردن محل اجتماع تانک ها استفاده می کرد اما اکثر ATACMS ها اکنون از یک کلاهک حدود ۲۲۵ کیلوگرمی، با قدرت هدایت لیزری استفاده می کنند که برای نابودی مراکز فرماندهی، تاسیسات راداری، انبارهای مهمات و پایگاه های هوایی دشمن توسعه یافته است.

اوکراین از ایالات متحده می خواهد که سیستم های ATACMS  را برای سیستم های دفاعی اش در اختیار این کشور قرار دهد- به ویژه برای نابود کردن اهدافی در دوردست مانند پایگاه های پهپادی روسیه در کریمه. تاکنون ایالات متحده در مقابل این درخواست مقاومت کرده اند زیرا نگران هستند که از آن برای شلیک به اهدافی در داخل خاک روسیه استفاده شود که افزایش تنش را در پی خواهد داشت.

۱۱- JL-2 Giant Wave-2

• سازنده: چین
• طول: حدود ۱۳ متر
• وزن: بیش از ۴۲,۱۸۴ کیلوگرم
• برد: بیش از ۷,۲۰۰ کیلومتر
• سرعت: ۲۰ ماخ

همانند ایالات متحده و روسیه (و فرانسه، بریتانیا و هند)، چین ناوگانی از زیردریایی های هسته ای مجهز به موشک های بالستیک زیردریایی-پرتاب را به عنوان گزینه مقابله ای در برابر حملات هسته ای دارد. در شرایطی که سلاح های هسته ای زمین و هواپرتاب ممکن است در نتیجه یک حمله هسته ای غافلگیرانه از بین بروند، زیردریایی ها در زیر دریا در امنیت خواهند ماند. توانایی آن ها برای یک حمله تلافی جویانه سنگین باعث شده که این زیردریایی ها یک نیروی بازدارنده قوی باشند. بخشی از توسعه روزافزون و سریع ناوگان دریایی چین شامل برنامه هایی برای توسعه ناوگان زیردریایی های این کشور از چهار زیردریایی کلاس Jin به ۱۲ فروند است.

هر کدام از این زیردریایی ها می تانند ۱۲ موشک هسته ای JL-2 حمل کنند و هر موشک نیز تا هشت کلاهک خواهد داشت که بالاترین میزان مجاز بر اساس معاهدات بین المللی در زمینه منع توسعه سلاح های هسته ای است. اگر چه کوچکتر از موشک های آمریکایی Trident D-5 SLBM است اما JL-2 هنوز هم سلاح توانمندی است، با برد بیش از ۴,۵۰۰ مایل و توانایی رسیدن به سرعت بیش از ۲۰ ماخ. چین مدت هاست که روی نسخه JL-3 کار می کند، یک موشک بسیار بزرگتر با برد بیش از ۷,۵۰۰ مایل که توسط زیردریایی های هسته ای بسیار بزرگتر این کشور حمل خواهد شد که خود در سال ۲۰۳۰ آماده سرویس خواهند بود.

۱۲- KN-22/Hwasong-15

• سازنده: کره شمالی
• طول: ۲۲ متر (تقریبی)
• وزن: تقریباً ۷۲,۵۷۵ کیلوگرم
• برد: بیش از ۹,۶۰۰ کیلومتر
• سرعت: ۱۱ ماخ

در حالی که روسیه و چین در زمینه سلاح های مافوق صوت و پیشرفته جلودار هستند، سلاح های متعارف هنوز هم اصلی ترین تهدید در نبردها به شمار می آیند. کره شمالی به طور مداوم مشغول توسه موشک های بالستیک خود با برد مورد نیاز برای هدف قرار دادن خاک ایالات متحده بوده است. Hwasong-15 (Mars-15) روی یک لانچر متحرک ۱۸ چرخ حمل می شود که و قوی ترین سلاحی است که کره شمالی در اختیار دارد. بررسی تست های صورت گرفته در سال ۲۰۱۷ نشانمی دهد که این موشک می تواند به اهدافی در فاصله بیش از ۶,۰۰۰ مایلی برسد و بدین ترتیب سرزمین اصلی ایالات متحده را برای اولین بار در برد سلاح های کره شمالی قرار می دهد. این سلاح نسخه ای بزرگ تر از Hwasong-12 است که در اکتبر گذشته در آسمان ژاپن مورد آزمایش قرار گرفت. این موشک ها اگر چه یک نسل از موشک های ایالات متحده، چین و روسیه عقب تر هستند اما اکنون توانایی حمل کلاهک های هسته ای و هدف قرار دادن هر نقطه ای از زمین را دارا هستند.

۱۳- ۳M-54 Kalibr

• سازنده: روسیه
• طول: حدود ۸.۲ متر
• وزن: بین ۱,۸۱۵ تا ۲,۲۶۸ کیلوگرم بسته به نسخه
• برد: بیش از ۳۸۰ کیلومتر
• سرعت: ۰.۸ ماخ

موشک روسی ۳M-54 Kalibr احتمالاً بیش از سلاح های دیگر باعث ویرانی و تلفات در اوکراین شده است. یک ماه پس از جنگ، روسیه دستکم ۱۸۳ موشک کالیبر را به سمت اوکراین پرتاب کرده بود که آن را به پراستفاده ترین موشک در این نبرد تبدیل می کرد و این عدد بدون شک در طول هشت ماه گذشته چند برابر نیز شده است. بر اساس آمار ارائه شده توسط وزارت دفاع اوکراین، ۷۰ درصد از موشک های شلیک شده روسیه به مناطق غیرنظامی برخورد کرده است. از تعداد موشک های آماده شلیک کالیبر روسیه اطلاعی در دست نیست اما این کشور ظاهراً سالانه دستکم ۱۰۰ فروند از این موشک های را از اوایل دهه ۲۰۰۰ می ساخته است.

روسیه در ابتدا از این موشک ها به عنوان یک موشک کروز ضدکشتی استفاده می کرد اما اخیراً ده ها فروند از موشک های Kalibr را از کشتی ها و زیردریایی های مستقر در دریای سیاه، علیه اهداف زمینی استفاده کرده است. بدون اینکه از لحاظ فنی یک موشک هایپرسونیک باشند، موشک های کالیبر قابلیت ها و برتری هایی مشابه موشک های هایپرسونیک دارند. این موشک بر اساس یک موتور دو مرحله ای ساخته شده که اولین آن ها راکت را با سرعت هایی تا ۰.۸ ماخ به سمت هدف پرتاب می کند و سپس مرحله دوم روشن شده و در مسیر نهایی نزدیک شدن به هدف، سرعت آن را به ۳ ماخ می رساند.

راکت در تمام مدت پرتاب قابلیت مانور دادن داشته و در ارتفاع پایین پرواز می کند- گاهی تا ۳۰۰ پا بالاتر از سطح زمین- که شناسایی و رهگیری آن را دشوار می سازد. علیرغم این توانمندی ها، موشک کالیبر نقص هایی نیز دارد و وزارت دفاع ایالات متحده مدعی شده که حدود ۶۰ درصد از این موشک ها به اهداف خود نمی رسند و برخی نیز توسط سیستم های موشکی سطح به هوا ساقط می شوند. در ۳ سپتامبر سال گذشته بود که نیروهای روسی پنج فروند موشک کالیبر را به سمت دنیپرو، چهارمین شهر بزرگ اوکراین، شلیک کردند و سیستم های دفاع هوایی اوکراین تمام آن ها را ساقط کردند.

منبع: روزیاتو