جمعیت یوز‌های آسیایی ایران به چقدر رسید؟

۴ دسامبر (۱۳ آذر) به‌عنوان روز جهانی یوزپلنگ نامگذاری شده تا برای حمایت و حفاظت از این گونه کمیاب و ارزشمند، نگاه‌ها بیش از پیش جلب شود. هم‌اکنون ۷۵۰۰ قلاده یوزپلنگ در جهان زندگی می‌کنند که براساس آمار سایت جهانی حفاظت از یوزپلنگ‌ها، طی ۱۰۰ سال اخیر، ۹۰ درصد جمعیت یوز‌های جهان از بین رفته‌اند.

در ابتدای دهه ۲۰ قرن بیستم، ۷۰ تا ۷۵ هزار قلاده یوزپلنگ در دنیا وجود داشت که در ایران شمار این گونه از زیرشاخه‌های خانواده یوزپلنگ آسیایی به ۳۵۰۰ قلاده می‌رسید.

بدین‌ترتیب طی قرن اخیر ۳۴۷۰ یوزپلنگ از طبیعت ایران کم شده و این گونه در معرض انقراض قرار دارد. در این زمینه از سال ۲۰۱۸ صندوق حفاظت از یوزپلنگ (CCF) زیرمجموعه یونسکو شکل گرفته تا کمک‌هایی به جلوگیری از انقراض این گونه انجام دهد، اما کمک جوامع محلی همچنان عامل نخست حفاظت از این گونه کمیاب است. به بهانه روز جهانی یوزپلنگ شرایط موجود این گونه را در ایران بررسی کرده‌ایم.

تعداد یوز‌ها

از دی‌ماه سال گذشته که برای نخستین بار معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرد تنها ۱۲ یوزپلنگ ایرانی باقی مانده، اعداد بسیاری درباره تعداد باقیمانده این گونه اعلام شده، ولی هیچ‌یک از ۳۰ قلاده بیشتر نبوده است.

از طرفی طی یک سال اخیر تعداد آن‌ها بار‌ها تغییر کرده است. پس از زایمان اردیبهشت ماه ایران، ۳ توله به شمار یوزپلنگ‌های ایرانی افزوده شدند، اما ۲ توله از بین رفتند و تنها پیروز از آن نسل باقی ماند. در هفته نخست مرداد، در جاده میامی استان سمنان، یک یوزپلنگ بر اثر برخورد با خودرو تلف شد.

همچنین در ماه شهریور ۴ توله یوز جدید هلیا در پارک ملی توران مشاهده شدند. در هفته اخیر هم ۲ توله یک ماهه پیدا شدند تا در یک سال اخیر، ۹ توله جدید به دنیا آمده و ۳ یوزپلنگ تلف شده باشند. به این ترتیب در این دوره ۶ یوز جدید به طبیعت ایران افزوده شدند که امید است ۲ توله جدید نیز در میان آن‌ها زنده بمانند.

مراقبت از ۷۶ گونه

۷۶ گونه جانوری کشور بر پایه طبقه‌بندی ملی در خطر انقراض قرار دارند و نیازمند مراقبت بیشتر هستند. این خبری بود که دیروز حسن اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرد.

وی به ایرنا گفت: گونه‌های یوزپلنگ آسیایی، میش‌مرغ، گوزن زرد ایرانی، گورخر و هوبره، در وضعیت بحرانی قرار دارند. قاچاق قابل توجه و تخریب زیستگاه از عوامل اصلی قرارگیری برخی گونه‌های جانوری در خطر انقراض است و ترویج فرهنگ مهربانی با محیط‌زیست و تقویت مشارکت اجتماعی، یکی از راهکار‌های مهم و مؤثر در حفاظت از محیط‌زیست محسوب می‌شود.

به‌گفته اکبری، راهبرد و اولویت این سازمان در حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض و معرض تهدید، حفظ زیستگاه آنهاست، اما در برخی مواقع و در نگاه کلان دنبال کردن تکثیر گونه در اسارت و یا جابه‌جایی گونه ضرورت دارد. در این زمینه طی ماه گذشته ۱۲رأس گورخر از پارک ملی کرمان به پارک ملی کویر گرمسار استان سمنان، با هدف معرفی و تکثیر گونه، منتقل شد که اکنون با تکمیل بررسی‌های علمی و اطمینان از سازگاری با محیط، ۱۰راس در پارک رهاسازی شدند. ۱۲راس گورخر با طی مسافت ۱۲۵۰ کیلومتر از پارک ملی خَبْر کرمان به پارک ملی کویر گرمسار در غرب استان سمنان به سلامت منتقل شدند.

هم‌اکنون ۳۰۹ منطقه چهارگانه شامل پارک، اثر ملی و طبیعی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده، تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست است که این نقاط ۱۱.۶ درصد از وسعت کشور را به‌خود اختصاص می‌دهد و حفاظت از حیات وحش در این مناطق جریان دارد.

آخرین وضعیت ۲ توله توران

ابتدای هفته خبر پیدا شدن ۲ توله یوز موجب شد موجی از خوشحالی در میان دوستداران محیط‌زیست کشور ایجاد شود، اما با گذشت زمان، کم‌کم امید‌ها درباره آینده این دو توله تازه متولدشده کم شد.

نکته نخست اینکه یوز‌ها کمتر از ۳ هفته سن دارند و یوزپلنگ در این دوره، از نظر نگهداری و تغذیه به‌شدت به مادر خود وابسته است. دوم اینکه یک چوپان آن‌ها را تحویل محیط‌بانان داده و به خاطر در معرض بوی انسان بودن باعث می‌شود مادر درصورت پیدا شدن هیچ تمایلی به نگهداری از توله‌های خود نداشته باشد.

نکته سوم اینکه یوزپلنگ‌های سمنان در پارک ملی توران نگهداری می‌شوند که منطقه‌ای حفاظت شده است و اینکه چگونه یک چوپان با گله در چنین منطقه‌ای آزادانه تردد داشته و توانسته به توله‌یوز‌ها دسترسی داشته باشد، جای سؤال است. در عین حال براساس ارزیابی‌های محیط‌زیست سمنان، هر دو توله پیدا شده ماده هستند.

بهرام علی ظاهری، مدیرکل محیط‌زیست سمنان در این‌باره به ایرنا گفته: فعلا دو توله یوزپلنگ با شیر خشک تغذیه می‌شوند و حال عمومی آن‌ها مساعد است. طبق ارزیابی‌ها توله یوزپلنگ‌ها حدوداً در هفته سوم یا چهارم تولد قرار دارند. البته درمحدوده پیداشدن توله‌ها دوربین گذاشتیم تا مادرشان را پیدا کنیم.

پیروز کم بود، ۲ یوز دیگر اضافه شدند

طی ۲ هفته اخیر بار‌ها از سوی مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست عنوان شده که پیروز باید به توران منتقل شود و نگهداری از او هزینه‌های زیادی برای سازمان دارد. البته صحبت از این است که او از نظر وزنی هنوز به میزان رهاسازی در توران نرسیده، اما اینکه او به‌زودی به این پارک ملی در سمنان منتقل می‌شود، حتمی است.

البته برآورد‌های همشهری نشان داده این توله یوز که در شرایط اسارت متولد شده و آخرین بازمانده برنامه احیای یوزپلنگ ایرانی است، ماهانه ۱۵ میلیون تومان هزینه نگهداری و خورد و خوراک دارد که این عدد در مقایسه با انبوه هزینه‌های سازمان عددی ناچیز محسوب می‌شود، اما اضافه شدن ۲ توله یوز جدید و اینکه مادرشان (درصورت زنده بودن) آن‌ها را به‌احتمال زیاد نمی‌پذیرد نکته‌ای است که قطعا آینده آن‌ها را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.

منبع: همشهری