خداحافظی با یکی دیگر از پل‌های نوستالژیک تهران در عید

سال ۹۸ بود که یکی از پل‌های محبوب تهران، پل گیشا، بعد از حدود ۴۰ سال برای همیشه برچیده شد و برای برخی از شهروندان تبدیل به یک معضل شد؛ چه برای رفت و آمد و دسترسی و چه به لحاظ نوستالژی. حالا قرار است یک پل قدیمی دیگر مشابه پل گیشا برای همیشه برداشته شود.

دیروز عباس شعبانی، معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران، خبر داد که در ایام تعطیلات عید نوروز قرار است پل حافظ در تقاطع خیابان طالقانی برداشته شود، چرا که بود و نبود این پل تاثیر چندانی در ترافیک ندارد. به گفته او هزینه نگهداری از این پل به اندازه هزینه خود پل است و به صرفه‌تر است که این پل، اگر تاثیر چندانی بر ترافیک نداشته باشد، برداشته شود.

هفت پل «سه‌گانه حافظ، کریمخان زند، گیشا، ستارخان و پل چوبی» پل‌هایی هستند که قبل از انقلاب ساخته شدند و قرار بود عمری پنج ساله و موقت داشته باشند و بعد برچیده شوند، اما خب این اتفاق نیافتاد. تهرانی‌ها هم از این موضوع راضی بودند. پل‌هایی که در بین سال‌های ۵۱ تا ۵۳، برای تسهیل تردد کاروان بازی‌های آسیایی سال ۱۳۵۳ ساخته شده بودند.

تهران امروز شهرپل هاست. به عنوان نمادی از توسعه یافتگی. عبور اتوبان‌های پرشمار تهران از روی یکدیگر موجب شده تا چشمان ما به انواع و اقسام سازه‌های عظیم به عنوان پل‌های سواره رو خو بگیرد.

مهم‌ترین آن پل دو طبقه اتوبان صدر است. اما در دهه پنجاه تماشای اولین پل‌ها ذوق و شوقی میان شهروندان تهرانی ایجاد کرد. یک پدیده نوظهور که عبور ازآن‌ها برای شهروندان آن دوره لذتبخش بود. حالا در بین ۷۵۳ عدد پل سواره‌رو که در تهران ساخته شده است، ۵۵ درصدش فلزی و باقی آن‌ها بتنی هستند.

بین این تعداد پل، تهران ۷ پل فلزی معروف دارد که عمرشان به اوایل دهه ۵۰ می‌رسد. داستان آن‌ها بر می‌گردد به زمانی که قرار شد هفتمین دوره بازی‌های آسیایی در شهریورماه سال ۱۳۵۳، در تهران برگزار شود.

حدود ۳ هزار ورزشکار از ۲۵ کشور آسیایی به ایران می‌آمدند تا بزرگترین رویداد ورزشی آسیا را در پایتخت ایران تجربه کنند. از همان سال فراهم کردن مقدمات میزبانی آغاز شد. همین شد که برنامه ریزی برای تاسیس زیرساخت‌های شهری، مراکز اقامتی و ورزشگاه‌های مختلف، شروع شد‌که خب مجموعه ورزشی که حالا آزادی نام گرفته مهم‌ترین پروژه بود.

اما غلبه بر غول کور ترافیک تهران هم خودش داستانی داشت. شهرداری تهران برای کنترل ترافیک در مسیر هتل‌های معروف تهران تا ورزشگاه ها، ساخت پل‌ها را در دستورکار قرار داد و بعد هم یک شرکت بلژیکی مسئولیت ساخت این پل‌ها را به عهده گرفت.

هرچند این پل‌ها قرار بود به صورت موقت تردد در شهر را تسهیل کنند، اما اکثرشان ماندگار شدند. البته پل گیشا، هم قرار بوده برای بازی‌های آسیایی ساخته شود، اما به تعویق افتاد و در سال ۶۰ سر هم شد.

سه‌گانه حافظ

سه پل حافظ در تقاطع خیابان‌های حافظ-طالقانی، حافظ-انقلاب و حافظ-جمهوری قرار دارند. دوتایشان شمالی و جنوبی و یکی شان شرقی -غربی؛ و قرار است پلی که در تقاطع با خیابان طالقانی است، در عید نوروز برچیده شود. البته این اولین باری نیست که صحبت برچیده شدن این پل به میان آمده است… از آن‌جایی که سه‌گانه پل‌های حافظ قرار بود موقت باشند، بدون طراحی لرزه‌ای هستند و برای ترافیک ۴۰ سال پیش تهران ساخته شده‌اند. به همین علت هر سال مدیران شهری با تعمیرات جزئی و گاهی تلاش برای زیباسازی بدنه آنها، این پل‌ها را سرپا نگه داشته‌اند.

گیشا که دیگر نیست

پل گیشا در سال ۹۸ برای همیشه برچیده شد. این پل در امتداد بزرگراه جلال آل احمد، از روی اتوبان پارک وی می‌گذشت. اسم این پل در ابتدا کیشا، برگرفته از نام دو بنیانگذار این منطقه، کِی‌نژاد و شاپوریان بوده است.

برخی منابع معتقدند این پل هم در اوایل دهه ۵۰ برای تشریفات و تسهیلات بازی‌های آسیایی، با سازه فلزی پیچ و مهره و قابل تعمیر و تعویض بنا شد. برخی هم همانطور که پیش‌تر گفته شد، ادعا می‌کنند برنامه ساختش برای بازی‌های آسیایی بود، اما بعد از انقلاب سرهم شد.

گیشا از خیلی قبل از برچیده شدنش فرسوده شده بود و مسئولان معتقد بودند هزینه مرمت و بهسازی لرزه‌ای آن خیلی بیشتر از ساخت جایگزین برای آن است. در آخر قرار شد با برچیده شدن این پل یک زیرگذر ساخته شود.

ساکنان منطقه گیشا و شهرآرا و جلال آل احمد و شهرک ژاندارمری و خیابان ستارخان به مناسبت نمادین بودن این پل در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر اینکه «این منطقه با این پل شناخته می‌شد» یا «نام پل گیشا آدرس بود» یا «پل گیشا نصف شد» عدم رضایت خفیف خود را نشان داده بودند.

کریمخان و کتابفروشی‌هایش

پل کریمخان زند در تقاطع خیابان کریمخان زند و خیابان شهید سپهبد قرنی است که خیابان سنایی، میرزای شیرازی و ایرانشهر را هم پوشش می‌دهد و از سال‌های گذشته به دلیل کتابفروشی‌هایی مانند نشرچشمه، انتشارات نگاه، ثالث و… و کافه‌های اطرافش معروف شده است.

این پل هم قرار بود پس از برگزاری مسابقات، جمع‌آوری شود. اما این اتفاق نیفتاد و این پل عملاً به‌عنوان یک پل دائمی مورد استفاده قرار گرفت. پروژه مقاوم‌سازی این پل در تیرماه ۱۳۹۶ شروع شد و در ۲۴ خرداد ۱۳۹۷ به پایان رسید و برای بهسازی این پل بالغ بر ۳۰ میلیارد تومان هزینه شد. با اجرای این پروژه، پل کریمخان از یک پل موقتی به یک پل دائمی تبدیل شد.

پل چوبی

پل چوبی در مرکز شهر تهران است و در تقاطع خیابان انقلاب و خیابان سپاه در جهت شمالی-جنوبی قرار دارد و دسترسی میدان سپاه به میدان بهارستان را ممکن می‌کند. در خیابان‌های اطراف آن فروشگاه‌های عرضه پارچه مبلی، پارچه پرده‌ای، چوب و الوار قرار دارد و از سال‌های دور هم به‌عنوان بورس بازار چوب‌فروش‌ها و پهنه نجاری‌ها شناخته می‌شد، اما در سال‌های اخیر بیشتر کارگاه‌ها به حاشیه جنوب شرقی در جاده خاوران منتقل شدند.

پل چوبی در گذشته، تهران قدیم را به تهران مدرن امروزی ارتباط می‌داد و درواقع معبری بر خندق شمالی مابین دارالخلافه ناصری و ییلاقات شمیران بود که در زمان ناصرالدین‌شاه ساخته شد و از همان زمان هم به همین نام شناخته می‌شود.

پل ستارخان اولین پل سواره رو تهران

پل ستارخان که در قدیم به پل تاج معروف بوده، روی تقاطع خیابان همایون‌پور، خیابان ستارخان و خیابان تهران‌ویلا قرار دارد و دسترسی به بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری را ممکن می‌کند. این پل که به عنوان یک سازه موقت ساخته شده بود، نخستین پل سواره‌رو تهران به شمار می‌آمد.

برخی منابع، سال ساخت این پل را ۱۳۴۹ و برخی سال ۱۳۵۳ می‌دانند. منابعی که سال ساخت آن را به سال ۴۹ نسبت می‌دهند معتقدند داستان ساخت این پل مربوط به زمانی است که گروه مهندسین مشاور سوفرتو بعد از تصویب طرح جامع تهران تصمیم گرفتند طرح بزرگراهی تهران را به اجرا درآورند.

در این فرضیه ادعا می‌شود اولین بارقه ساخت پل بر فراز خیابان‌های تهران هنگام ساخت بزرگراه ایوبی شکل گرفته و بعد از آن پل‌های کالج و حافظ و کریمخان هم با همان تکنولوژی ساخته شده‌اند. در هر دو صورت این پل هم برای استفاده موقت پنج ساله ساخته شده بوده، اما تا به امروز برپا مانده است.

پل سید خندان، اولین پل تک پایه

پل سید خندان با اینکه در دسته پل‌هایی که تا به اینجا از آن‌ها حرف زده‌ایم قرار نمی‌گیرد، سه سال بعد از بازی‌های آسیایی، یعنی در سال ۵۶ تکمیل شده است و موقع ساختش ترافیک وحشتناکی در گلوگاه شمالی تهران ایجاد کرده بود. این پل در بزرگراه شهید قاسم سلیمانی و بر روی چهار راه سید خندان قرار دارد.

خیابان‌هایی هم که پل بر فراز آن‌ها استوار شده، خیابان دکتر شریعتی و خیابان سهروردی هستند. این پل که مرز مناطق ۷ و ۳ شهرداری است، اولین پل تک پایه در ایران محسوب می‌شود که پیش از انقلاب توسط پیمانکاران فرانسوی ساخته شده بود و پس از انقلاب مهندسان ایرانی توانستند با بهره‌گیری از الگوی ساخت آن، پل طبقاتی صدر را هم به شکل تک‌پایه احداث کنند. پروژه ساخت آن از سال ۴۹ تا ۵۶ در طول زمانی بالغ بر هفت سال توسط پیمانکار فرانسوی اجرا شد.

نام این پل برگرفته از قهوه خانه دار معروف سید جعفر شاه صاحب مشهور به سید خندان است که از افراد بزرگ و معتبر آن منطقه بوده است. این پل در ابتدای سال ۱۳۹۱ توسط شهرداری تهران بازسازی، بهسازی و نماسازی شد. در این میان داستان پل میرداماد هم هست که خودش ماجرای مفصلی دارد و بماند برای فرصتی دیگر.

منبع: هفت صبح