(تصاویر) ماسوله زاگرس؛ روستایی اصیل با رنگ و لعاب سنتی در شهرستان کوهرنگ

روستای «سر آقا سید» کوهرنگ از زیباترین جاذبه‌های طبیعی در استان چهارمحال‌و‌بختیاری است که در میان کوهستان‌های سرسبز زاگرس قرار دارد. معماری پلکانی، پوشش اصیل و سنتی مردم، آداب و رسوم خاص و طبیعت بکر و تماشایی از برجسته‌ترین ویژگی‌های روستای سر آقا سید است. در طول سال‌های اخیر به‌دلیل استقبال طبیعت‌گردان از این منطقه، گردشگران زیادی با این روستا آشنا شده‌اند و گردشگران خارجی نیز به این منطقه سفر کرده‌اند.

روستای سر آقا سید از زیباترین جاهای دیدنی چهارمحال‌و‌بختیاری است که هنوز بکر و دست‌نخورده مانده است. این روستا امکانات محدودی دارد و یکی از بهترین گزینه‌ها برای علاقه‌مندان سفر به مناطق روستایی دنج و خلوت به شمار می‌رود. در فصل‌های سرد سال جمعیت روستای سر آقا سید کاهش می‌یابد و در طول فصل‌های گرم گردشگران زیادی به این منطقه می‌روند. عشایر بختیاری نیز در 6 ماه نخست سال به اطراف این روستا کوچ می‌کنند. 

روستای سر آقا سید در بخش مرکزی دهستان میانکوه در استان چهار‌محال‌و‌بختیاری قرار دارد. این دهستان در شهرستان کوهرنگ و در فاصله 135 کیلومتری شمال غربی شهرکرد و 45 کیلومتری "چلگرد" قرار دارد. اطراف این روستای تاریخی را زیباترین جاهای دیدنی استان چهارمحال‌و‌بختیاری پوشانده‌ است. شهرستان کوهرنگ از معروف‌ترین نقاط این استان به شمار می‌رود و در طول سال از گردشگران زیادی میزبانی می‌کند.

نکته قابل توجه این است که چندی است روستای سر آقا سید در شهرستان کوهرنگ چهارمحال‌وبختیاری در فهرست یونسکو برای حفظ بنای پلکانی و سنتی خانه‌ها قرار گرفته است، اما برخی از مردم روستا برای محکم‌سازی خانه‌های خود از مصالح امروزی آهن و آجر استفاده می‌کنند؛ چرا که معتقدند اگر یونسکو و وزارت میراث فرهنگی ایران بخواهند این روستا را از حیث ثبت در فهرست جهانی نگه‌داری و حفاظت کند، باید برای اهالی جایگاه دیگری در نظر بگیرند.

اما این موضوع در حالی است که در صورت ثبت جهانی شدن این روستا الزاماً باید سازمان یونسکو و وزارت میراث فرهنگی برای سفت‌سازی بناها به همان شکل قدیمی بودجه لازم و کافی اختصاص بدهد؛ بنابراین لازم است برای حفظ این روستا به همان شکل قدیمی، ضمن برطرف کردن چالش‌های موجود در راستای مقام‌سازی منازل مردم این مناطق، برای انجام اقدامات لازم جهت ثبت نهایی این روستا در فهرست جهانی یونسکو نیز تسریع شود. 

روستای سر آقا سید یکی از روستاهای کوهستانی ایران به شمار می‌رود و ساختاری پلکانی دارد. این روستا میان کوه‌های زردکوه بختیاری واقع شده است و شباهت‌ زیادی به روستای ماسوله در استان گیلان دارد. به همین دلیل از آن با نام "ماسوله زاگرس" یاد می‌کنند؛ البته برخلاف روستای ماسوله، روستای سر آقا سید بین گردشگران چندان شناخته شده نیست و داخل این روستا رستوران و بازارچه سنتی وجود ندارد.شهرستان کوهرنگ در طول سال‌های اخیر از طرف فرمانداری استان چهارمحال‌و‌بختیاری به‌ عنوان یکی از قطب‌های اصلی گردشگری در این استان معرفی شده است. این منطقه از مهم‌ترین نواحی کوچ ییلاقی عشایر کشور ما نیز به شمار می‌رود و اگر در فصل‌های بهار و تابستان به این منطقه سفر کنید، می‌توانید چادرهای عشایر را بر دامنه‌های سرسبز زاگرس ببینید.

با وجود ظرفیت‌های برجسته گردشگری در این منطقه ساکنان روستای سر آقا سید امکانات محدودی دارند و به همین دلیل به سنتی‌ترین روش‌ها زندگی خود را می‌گذرانند. کودکان و نوجوانان این روستا تنها می‌توانند تا پایان مقطع راهنمایی را در روستا بگذرانند و برای ادامه تحصیل در مقطع دبیرستان باید به روستاها و شهرهای اطراف بروند. در این روستا تنها انرژی برق وجود دارد و برای گرم کردن منازل و پختن غذا از روش‌های سنتی استفاده می‌شود.

اطراف روستای سر آقا سید را کوهستان‌های انبوه پوشانده‌اند و این روستا از شمال با کوه "کنگله"، از شمال شرقی با کوه "نرمه" و از جنوب با کوه‌های "وند" و "خیمه" احاطه می‌شود. تنها مسیر دسترسی به این روستا از شهر "چلگرد" می‌گذرد که در مرکز شهرستان کوهرنگ قرار دارد. 

این روستا در محیطی کوهستانی در ارتفاعات زاگرس و کوه "هفت‌تنان" ساخته شده است. شواهدی در اطراف روستای سر آقا سید وجود دارند که بر اساس آن‌ها کارشناسان قدمت این روستا را مربوط به دوره پارینه سنگی می‌دانند.

به اعتقاد باستان‌شناسان روستای سر آقا سید مانند بسیاری از روستاهای کنده شده در دل کوه، از نخستین پناهگاه‌های انسان بوده است و قدمت آن به هزاران سال پیش می‌رسد. در حال حاضر تنها سند موجود از عمر روستای سر آقا سید شجره‌نامه امامزاده آن است که سکونت فردی به نام "آقا عیسی" به‌ همراه خویشاوندان او را بیش از 600 سال پیش در این روستا را نشان می‌دهد.

در روستای سر آقا سید هنوز معماری بومی به چشم می‌خورد و مردم این منطقه به‌ وسیله کشاورزی، دامداری و استخراج نمک امرار معاش می‌کنند. در طول سالیان اخیر رشد فعالیت‌های گردشگری در این روستا سبب بهبود اقتصاد آن شده است. 

بیش از 600 سال پیش شخصی به نام آقا عیسی به‌ همراه خانواده و خویشاوندان خود در روستای سر آقا سید زندگی می‌کردند. در حال حاضر امامزاده آقا سید که محل دفن آقا عیسی است، در پایین دست این روستا قرار دارد و خانه‌های پلکانی این روستا مشرف به این مقبره قرار گرفته‌اند.

در گذشته عشایر و روستاییان به زیارت امامزاده آقا سید می‌رفتند و قصد آن‌ها از سفر به این منطقه سر مزار آقا سید رفتن بود. بعضی از افراد محلی اعتقاد دارند که به همین دلیل به مرور زمان این روستا "سر آقا سید" نامیده شد. از طرف دیگر امامزاده آقا سید در جنوب روستا قرار دارد و خانه‌ها در نقاط مرتفع و مشرف به آن واقع شده‌اند. قرار داشتن خانه‌های روستا بالای سر این امامزاده دلیل دیگر نام‌گذاری این روستا است. هرکدام از محلیان این منطقه، یکی از این روایت‌ها را وجه تسمیه روستای سر آقا سید می‌دانند. این نام به مرور زمان به وجود آمده است و به همین دلیل نمی‌توان به‌طور قطع بر درستی هرکدام از روایت‌ها پافشاری کرد.

روستای سر آقا سید در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد و ارتفاع بالای این منطقه سبب خنکی هوا در فصل‌های گرم و یخبندان و سرمای شدید در فصل‌های سرد می‌شود. سرمای هوا در فصل‌های پاییز و زمستان تا حدی زیاد است که ساکنان این روستا را دچار مشکل می‌کند. با شروع بارش‌های زمستانی ارتباط مردم روستای سر آقا سید با دیگر شهرها قطع می‌شود و تردد به این روستا و برعکس به‌ سختی امکان‌پذیر است.

ساختار خانه‌های روستای سر آقا سید به‌گونه‌ای است که از نفوذ باد و هوای سرد به داخل آن‌ها تا حد زیادی جلوگیری می‌کند. ارتفاع این روستا 2500 متر از سطح دریا است و یکی از بهترین ییلاق‌ها برای عشایر بختیاری به شمار می‌رود.

یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های روستای سر آقا سید شکل معماری خانه‌های این روستا است. روستای سر آقا سید معماری پلکانی دارد و حیاط یک خانه، پشت‌بام خانه دیگر است. به این ترتیب خانه‌های این روستا به‌شکل به هم پیوسته ساخته شده‌اند و مصالح به کار رفته در این خانه‌ها خشت خام، سنگ و چوب هستند. با این وجود خانه‌های این روستا استحکام زیادی دارند و دیوارهای پهن و درهای چوبی کوچک تا حدود زیادی از نفوذ سرمای زمستانی به داخل جلوگیری می‌کنند.

امامزاده آقا سید در پایین دست روستا قرار دارد و در و پنجره‌های خانه‌ها رو به آن باز می‌شوند. به این ترتیب چشم ‌انداز شمال و جنوب این روستا زیبا است و علاقه‌مندان به عکاسی را جذب می‌کند. نمای بیرونی و از بالای کوه روستای سر آقا سید نیز توجه بسیاری از عکاسان را به خود جلب کرده است. هنگام غروب با روشن شدن چراغ خانه‌های این روستا، زیبایی این منظره نیز دوچندان می‌شود.

خانه‌ها در روستای سر آقا سید به دو بخش مسکونی و محل نگهداری دام و طیور تقسیم می‌شوند. بخش مسکونی نیز شامل دو قسمت مهمان‌خانه و نشیمن است. گرچه در طول سال‌های اخیر بخش‌های زیادی از این روستا را بازسازی کرده‌اند، نمای کلی آن هنوز بافتی تاریخی و قدیمی دارد. متأسفانه در طول یک دهه گذشته دو مرتبه خانه‌های روستای سر آقا سید طعمه حریق شدند و تعدادی از آ‌ن‌ها به‌طور کامل از بین رفتند.

مردم روستای سر آقا سید از اقوام بختیاری کشور ما هستند که فرهنگ سنتی و اصیل خود را تا به امروز به‌خوبی حفظ کرده‌اند. مردم این منطقه با گویش لری صحبت می‌کنند و لباس محلی می‌پوشند.

بانوان روستای سر آقا سید هنوز غذا را روی آتش هیزم و نان را در تنورهای خانگی می‌پزند. مردان این روستا نیز به کشاورزی و دامپروری مشغول هستند و هم‌زمان به استخراج نمک از حوضچه‌های نمک نزدیک روستای سر آقا سید می‌پردازند. بیشترین محصولات کشاورزی در این روستا شامل گندم و سیب‌زمینی می‌شود و فرآورده‌های دامی، لبنی و نمک نیز از دیگر محصولات این روستا هستند.

بانوان روستای سر آقا سید نیز دوشادوش مردان خود کار می‌کنند. بافت چادر شب از موی بز و انواع قالی، جاجیم و گلیم با نخ پشمی از صنایع دستی متداول در این روستا هستند. هنر موسیقی و رقص محلی در این روستا مانند سایر مناطق لرستان رونق زیادی دارد. ساکنان روستای سر آقا سید در مراسم و جشن‌های مختلف به نواختن سرنا (ساز محلی لرستان)، خواندن آواز و رقص‌های محلی می‌پردازند و هر مراسم آواز و رقص مخصوص به خود دارد.

با توجه به بکر بودن روستای سر آقا سید گزینه‌های متنوعی برای اقامت در این روستا وجود ندارند، اما در طول سال‌های اخیر با استقبال گردشگران داخلی و خارجی از این روستا، خانه‌های محلی اجاره‌ای و اقامتگاه بومگردی در این روستا تأسیس شده‌اند. 

در حال حاضر خانه‌های اجاره‌ای و اقامتگاه بومگردی در این روستا وجود دارند و علاقه‌مندان به کمپ کردن در طبیعت می‌توانند کنار چادرهای عشایر این منطقه اتراق کنند.

تجربه اقامت در خانه‌های روستایی سر آقا سید منحصربه‌فرد و لذت‌بخش است، با این وجود امکان بازدید از این روستا در یک روز نیز وجود دارد و شما می‌توانید با اقامت در شهرهای دیگر شهرستان کوهرنگ یک روز را به بازدید از این منطقه اختصاص دهید.

منبع: تسنیم