ماجرای دبه‌های ۲۰ لیتری در عطاری‌ها

با روی زمین ماندن دستورالعمل فعالیت داروخانه‌های گیاهی و سنتی، بازار عرصه داروهای گیاهی، تقلبی و مخدر در عطاری‌ها همچنان داغ است و سلامت مردم را نشانه گرفته است.

تعدادشان عطاری‌های مجوزدار و بدون مجوز از تعداد داروخانه رسمی کشور بیشتر است. مدتی قبل بود که سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تعداد عطاری‌های غیرمجاز کشور را ۱۵ هزار اعلام کرد اما حالا گفته می‌شود که برخی از این غیرمجازها پلمب شده‌اند و به گفته سخنگوی سابق وزارت بهداشت بیش از ۱۶هزار عطاری مجاز و غیرمجاز در کشور فعال هستند. تابستان سال گذشته هم رئیس اتحادیه عطاران و سقط فروش استان تهران از فعالیت ۵ هزار عطاری در تهران خبر داد که ۱۵۰۰ واحد آنها غیرمجاز و بدون مجوز هستند.

مشکل اما تعداد و آمار رسمی‌ها و غیررسمی‌های این حوزه نیست، بلکه تخلفاتی است که در برخی از این اصناف در حال انجام است و جان مردم را به خطر انداخته.

سیدحیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو چندی پیش در همایش مدیران بازرسی معاونت‌های غذا و داروی سراسر کشور از پیگیری‌های جدی درباره نظارت و برخورد با عطاری‌های متخلف خبر داد و گفت: برخی عطاری‌ها به جای عرضه گیاهان دارویی اقدام به فروش دارو، داروهای تقلبی، داروهای مخدر و... می‌کنند که باعث ایجاد آسیب جدی به سلامت مردم می‌شود.

همین حالا هم اگر سری به عطاری‌ها بزنید علاوه بر داروها، انواع فرآورده‌های چاقی و لاغری، ریزش مو، ترک اعتیاد، متادون، روانگردان‌ها و... که حاوی داروهای غیرمجاز هستند به راحتی در دسترس است.

این در حالی است که عطاری‌ها تنها مجاز به عرضه گیاهان دارویی به صورت فله‌ای یا بسته‌بندی هستند و حق ورود به حوزه‌های درمانی و فروش داروهای گیاهی را ندارند. دلیلش هم این است که آنها مجوز فعالیت‌شان را از وزارت صمت می‌گیرند در حالی که عرضه‌کنندگان دارو و فرآورده‌های سلامت‌محور از وزرات بهداشت و سازمان غذا و دارو مجوز دریافت می‌کنند.

یک آمار تلخ

کارشناسان به شدت توصیه می‌کنند که از خرید اشکال مختلف دارو مثل قرص، کپسول و شربت‌های دست‌ساز از عطاری‌ها خودداری شود زیرا عطاری‌ها اجازه فروش دارو ندارند بلکه صرفاً مجاز به فروش پودر گیاهی یا خود گیاه برای برخی امراض هستند.

یکی از مهم‌ترین نکات این است که داروهای گیاهی طبیعی هم حاوی ماده مؤثره هستند که می‌تواند با داروهای شیمیایی در حال مصرف تداخل فارموکولوژیک واضح ایجاد کرده و منجر به بروز عوارض جبران‌پذیر و حتی جبران‌ناپذیر شود.

در حالی مسئولان از عرضه برخی داروهای مخدر و روانگردان در عطاری‌ها خبر می‌دهند که بر اساس آمارهای موجود در سه‌ماهه نخست ۱۴۰۲ آمار تلفات ناشی از مصرف داروهای مخدر نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۷ درصد افزایش داشته که عمده این موارد به دلیل ناآگاهی از عوارض و تبعات و مصرف خودسرانه آنها رخ داده است.

در بهار امسال ۱۴۳۰ نفر در کشور بر اثر سوءمصرف مواد جان خود را از دست دادند؛ ۱۷۳ نفر بر اثر مصرف مواد مخدر، ۴۰ نفر مواد محرک، ۷۸۶ نفر داروهای مخدر، ۲۱۵ نفر مصرف همزمان مواد مخدر و محرک با داروی مخدر و ۱۶۳ نفر سوءمصرف همزمان چند دسته مواد و دارو.

این در حالی است که جلسات ساماندهی فعالیت عطاری‌ها در دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی وزارت بهداشت برگزار و درباره ارائه داروهای سنتی و گیاهی در عطاری‌ها و لزوم ساماندهی ارائه خدمات طب سنتی و مکمل بحث و تبادل نظر می‌شود. اما خروجی این جلسات تا کنون منجر به جلوگیری از عرضه داروهای غیرمجاز در عطاری‌ها به مردم نشده است.

عرضه داروهای حاوی آفلاتوکسین

کیانوش جهانپور، سخنگوی سابق وزارت بهداشت با بیان این که در حال حاضر ۱۶هزار عطاری رسمی و غیررسمی در کشور فعالیت می‌کنند، به همشهری آنلاین می‌گوید: آنقدر که در زمینه تنظیم مقررات داروخانه‌ها اقدام انجام شده، درباره عطاری‌ها هیچ اقدامی صورت نگرفته است.

او با تاکید بر این که قطعا نیاز وجود دارد که این میزان عطاری‌ در کشور فعال شده‌اند ادامه می‌دهد: برخی هم با راه‌اندازی این کسب و کار محصولات سنتی و داروهایی را ارائه می‌کنند که به دلیل نگهداری نامناسب، استاندارد نبودن و... حاوی آفلاتوکسین (آلاینده غذایی) است. آنها حتی دبه‌های ۲۰ لیتری هم در مغازه‌هایش گذاشته‌اند و با رد آب لوله‌کشی، به مردم توصیه می‌کنند که آب چشمه بخورند.

جهانپور با بیان این که سال‌هاست در کشور ما آیین‌نامه داروخانه‌های گیاهی و سنتی نوشته شده اما تا کنون حتی یک مجوز در این باره صادر نشده است، عنوان می‌کند: عمده داروهای طب مکمل و ایرانی داروهای گیاهی و گیاهان دارویی هستند و باید محلی برای عرضه رسمی و بهداشتی آنها در کشور وجود داشته باشد. این اتفاق اگر قرار است که در داروخانه‌ها رخ دهد باید ساماندهی و آموزش‌های لازم در این باره هم صورت بگیرد. اگر هم قرار است محلی جداگانه به عنوان مثال در عطاری‌ها یا داروخانه‌های مجزا در این حوزه باشد هم باید ضوابط آن مشخص شود.

او با تاکید بر این که در حال حاضر عطاری‌ها حق عرضه داروهای گیاهی را ندارند، می‌گوید: کسب و کاری که می‌تواند این نوع فرآورده‌ سلامت‌محور را عرضه کند باید به صورت شفاف به مردم معرفی شود.

ما در کشور دستورالعمل و آیین‌نامه‌هایی برای تاسیس داروخانه‌های گیاهی و سنتی داریم که سال‌هاست به وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو تکلیف شده. اما این سؤال مطرح است که چرا با وجود نوشته شدن این آیین‌نامه‌ها تاکنون به مرحله اجرا نرسیده است.

ترک فعل صورت گرفته است

این کارشناس درباره این که موانع اجرای این طرح چیست، عنوان می‌کند: در این باره ترک فعل صورت گرفته اما موانع دیگری هم وجود داشته؛ از جمله اعتراضات صنفی و غیرصنفی. ضرورت دارد که تکلیف عرضه فرآورده‌های طب مکمل و ایرانی مشخص شود. ما سال‌هاست که مردم را در ابهام نگه داشته‌ایم و آنها دچار آسیب شده‌اند. همین حالا عرضه داروهای گیاهی در عطاری‌ها ممنوع است اما تمام عطاری‌ها این محصولات را تجویز و عرضه می‌کنند که آسیب آن به شدت بیشتر از اجرای قوانین است.

وی ادامه می‌دهد: حتی اگر دستورالعمل‌های سابق مورد تایید نیست، باید آیین‌نامه جدید نوشته شود چون این مساله به صورت مستقیم با سلامت مردم در ارتباط است. نباید اجازه دهیم که خلاف و ممنوع بودن تبدیل به یک مساله عادی شود.

جهانپور در پاسخ به این سؤال که آیا راه‌اندازی داروخانه‌های جداگانه برای محصولات گیاهی و سنتی نیاز است هم عنوان می‌کند: در حال حاضر رشته‌ای به نام داروسازی سنتی داریم که در مقطع تحصیلات تکمیلی به آن پرداخته می‌شود. البته نمی‌توان آن را برای تاسیس داروخانه در نظر گرفت چون تعداد متخصصان این حوزه محدود است و بیشتر برای کارهای پژوهشی و آموزشی فعالیت می‌کنند. می‌توان در آیین‌نامه و دستورالعمل‌های داروخانه‌های موجود همچنین آموزش‌های تکمیلی داروسازها این موضوع ا لحاظ کرد و داروخانه‌ها بتوانند چنین ظرفیتی را اضافه کنند.

او تاکید می‌کند: نیازی به تاسیس داروخانه‌های سنتی نداریم به شرطی که داروخانه‌های فعلی برای اضافه کردن این بخش آموزش‌های لازم را ببینند و بخشی را برای عرضه این فرآورده‌های سنتی اختصاص دهند.

منبع: همشهری