(عکس) ننه مکرمه قنبری؛ نقاشی که سواد نداشت اما جهانی شد

مکرمه قنبری یا ننه مکرمه زن نقاشی بود که در روستاهای مازندران به دنیا آمده بود؛ او نقاشی خودآموخته بود که احساساتش را به تصویر کشید. با اینکه آثارش پنهانی به تصویر کشیده شد اما در ادامه در جهان شناخته شد. زبان مشترک او با مردمان سراسر جهان، نقاشی بود.

او نقاشی بر روی کاغذ را در سن هفتاد سالگی شروع کرد. گفته بود قبل از شروع نقاشی روی کاغذ، به دلیل علاقه کارهای متفاوت و مرتبطی انجام داده است؛ از جمله نقاشی بر سنگ‌ها و آرایش کردن عروس‌های روستاهای اطراف.

مکرمه قنبری هنرمند نقاشی بود که توانایی خواندن و نوشتن نداشت، با این حال که به صورت آکادمیک نقاشی را آموزش ندیده بود اما او و آثارش در جهان شناخته شده است. 

مکرمه قنبری سال ۱۳۰۷ در روستای دریکنده در مازندران به دنیا آمده بود. او خود گفته بود: «وی در ارتباط با شیوه‌ی نقاشی خود می‌گوید: خواستم بنویسم، سواد نداشتم، نقاشی کردم.»

زندگی این زن هنرمند در یک مستند نیز به تصویر کشیده شده است. مستند زندگی و آثار مکرمه که «خاطرات و رویاها» نام دارد را ابراهیم مختاری ـ کارگردان ـ ساخته است.

او درباره شروع نقاشی در روستا و کمبودهایی که در ابتدا با آن مواجه بوده است، گفته بود: «در ابتدا که می‌خواستم نقاشی کنم، چون در روستا بودم و رنگی نداشتم، پوسته انار و گیاهان مختلف را دو ماه در گل می‌گذاشتم، بعد از آن‌ها رنگ درست می‌کردم تا این که خانم سیحون، کاغذ و رنگ آوردند و به من کمک کردند.»

معصومه سیحون نیز درباره آثار این هنرمند گفته بود: «آن چیزی که در کار او مهم است، کمپوزیسیون یا ترکیب‌بندی رنگ است. او رنگ‌های عجیب و غریبی را می‌شناسد و همین طور دو رنگ خنثی در آثارش نمی‌بینیم. کارهای او خیلی سورئالیسم است که ناشی از تصورات رویایی اوست.»

این هنرمند محیط زندگی‌اش را به تصویر درمی‌آورد؛ نقاشی راهی برای ابراز آن چیزی بود که در ذهن و احساساتش داشت و رنگ‌ها وسیله‌ای برای بیانشان. معصومه سیحون سال ۱۳۸۰ در این رابطه نیز گفته بود: «محیط زندگی‌اش بر روی آثار او تأثیر گذاشته است؛ مثلا در سنین جوانی، به اجبار با کدخدای ده ازدواج کرده و به همین دلیل تا چند سال قبل، مردان را شبیه دیو و اژدها می‌کشید، ولی الآن مردها را خوش قیافه‌تر می‌کشد.»

او چهار سال به طور پنهانی نقاش می‌کرد. در این باره گفته بود که مردم روستا ابتدا به او می‌خندیدند؛ اما او راه رهایی احساساتش را این‌چنین یافته بود. 

بسیاری صاحب‌نظران قنبری را روایتگر رنگ‌ها و نقش‌آفرین قصه‌های فولکور سرزمین عاشقانه‌های سبز می‌دانستند و نام بانوی جنگل‌های مازندران نیز به او نسبت داده شده بود. او نقاشی بود که احساسات فروخرده و عصیانِ فریاد نزده را به تصویر می کشید. رنگ‌های روشن و غیرطبیعت‌گرایانه، طراحی‌های خام‌دستانه، پرسپکتیوهای غیرعلمی و سادگی نقوش را از مشخصات بارز آثار او عنوان شده است.

او چندین نمایشگاه داخلی و خارجی داشت که نخستین نمایشگاه نقاشی‌اش سال ۱۳۷۲ در گالری سیحون برپا شد و مورد استقبال منتقدان نیز قرار گرفت.

مکرمه قنبری یا ننه مکرمه، امروزه به عنوان چهره‌ای جهانی در هنر نقاشی شناخته شده است. او با زبانی جهانی نقاشی با مردم جهان گفت‌وگو کرد. در سال ٢٠٠١ به عنوان «زن سال سوئد» برگزیده شد. خانه او نیز به موزه تبدیل شد و نقاشی‌هایش در فضای خانه، بر در و دیوار و اسباب و اثاثیه‌اش گردشگران زیادی را برای دیدن به ایران آورده است. 

مکرمه قنبری بانوی نقاش مازندان صبح روز دوشنبه دوم آبان‌ماه ۱۳۸۴ درگذشت.

منبع: عصر ایران