فرونشست زمین چه تأثیری بر آرامگاه پادشاهان هخامنشی نقش رستم دارد؟

نشست علمی مشترک اساتید زمین شناسی دانشگاه شیراز و گروه باستان شناسی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با موضوع پایش ۴ ماهه و گزارش کاوش و ساماندهی محوطه نقش رستم امروز، ۳۰ مهرماه در شیراز برگزار شد.

در این نشست رئیس گروه زمین شناسی دانشگاه شیراز گفت: پس از اسکن زمین و مطالعات جی پی آر، ژئوفیزیک و ژئوالکتریک انجام شده در نقش رستم می‌توان گفت فرونشست مربوط به دشت و در بستر خاک دشت اتفاق افتاده است و خوشبختانه آثار نقش رستم به ویژه آرامگاه پادشاهان هخامنشی و نقش برجسته‌های ساسانی در دل صخره کنده شده است و فرونشست هیچ تاثیری بر آن‌ها ندارد.

علی فقیه ادامه داد: صخره کوهستان تا کیلومترها به‌هم پیوسته است و همه آثار صخره‌ای نقش رستم از خطر فرونشست مصون هستند و تنها دل نگرانی برای بنای سنگی منسوب به کعبه زرتشت است. این بنا و باروی خشتی نقش رستم هر دو دارای ویژگی‌های معماری فوق‌العاده‌ای هستند که تاکنون فرونشست نتوانسته است خللی به آن‌ها وارد کند زیرا باروی نقش رستم دارای ۱۰ متر ضخامت بوده و تمام از خشت است و تنها آسیب‌هایی که به باروی خشتی نقش رستم وارد شده است، فروشست‌های ناشی از بارندگی است.

وی بیان کرد: در خصوص بنای منسوب به بن خانگ سازه‌های سنگی آن چنان محکم از سنگ‌های یکپارچه ساخته شده است که طی ۲۵ قرن از تمام زلزله‌ها مصون مانده است.

سرپرست برنامه ساماندهی محوطه نقش رستم و رئیس پایگاه جهانی تخت جمشید نیز در این نشست به بررسی و تحلیل میزان استحکام بنای کعبه زرتشت یا بن خانگ پرداخت و گفت: در زمان کاوش‌های باستان شناسی ۱۰۰ سال پیش هیئت آمریکائی مشخص شد، این بنا سالم‌ترین بنایی است که از روزگار هخامنشی تاکنون به‌جای مانده و از زیر خاک نمایان شده است.

علی عسکری چاوردی تصریح کرد: هخامنشیان این بنا را در برابر خطرات زلزله و هر گزند دیگر کاملا ایمن ساخته‌اند و به دلیل اهمیت مذهبی این بنا، سازه معماری و مصالح سنگی بکار رفته در ساخت آن یکی از شاهکارهای معماری دوره باستان است.

وی بیان کرد: در خصوص ایمنی زمین و سطح زیرین این بنا مطالعات ادامه دارد و به محض تامین اعتبار مطالعات ژئوتکنیک بستر بنای کعبه زرتشت انجام می‌شود و مقاوم‌سازی زمین برای این بنا در اولویت است.

جزئیات طرح ساماندهی نقش رستم

عسکری چاوردی همچنین به تشریح جزئیات طرح ساماندهی محوطه پرداخت که طی ۴ ماه مطالعات میدانی با مجوز از پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام شد و سپس افزود: در این مدت خوشبختانه بخشی از سیستم‌های انتقال و هدایت آب نقش رستم احیا شد، در بخش شرقی محوطه حوضچه آرامش آب جهت جلوگیری از ریزش سنگ از بستر بالای کوهستان در زمان بارندگی ساماندهی شد، در بخش غربی محوطه سیستم انتقال آب کوهستان به مخزن لایروبی شد تا بخشی از آب‌های کوهستان در فصل بارندگی به این مخزن انتقال و هدایت شوند.

وی ادامه داد: در بخش مرکزی به دلیل اینکه اریک اشمیت در حدود ۹۰ سال پیش گمانه کاوشی بزرگی به ابعاد ۸۰ در ۱۰۰ متر در پیرامون کعبه زرتشت ایجاد کرده بود و بخشی از آن را مجدد با خاک دست ریز پر کرده است، بین بستر اصلی خاک و خاک پرشده در گمانه کاوش اختلاف تراکم ایجاد شده بود که هر ساله در اثر فرورفتن آب به درون ترانشه کاوش، آن شکاف از زیر سطح پر از آب می‌شده است و به همین دلیل در برنامه امسال تصمیم گرفته شد این شکاف‌ها پاکسازی شوند تا میزان عمق شکاف‌های سال‌های گذشته شناسائی شوند.

به گفته عسکری چاوردی، به نظر می‌رسد بر اساس مطالعات حاصل از  ۴ ماه کار میدانی، مشکل اصلی نقش رستم در بخش مرکزی و پیرامون کعبه زرتشت است که خوشبختانه با شناسائی عمق شکاف‌ها و امتداد برش افقی متوجه شدیم تمام این شکاف‌ها به محدوده‌های کاوش‌های باستان شناسی هیئت امریکائی مربوط است که در آن زمان چاله‌های بزرگ و عمیقی در این قسمت ایجاد کرده بودند لذا برای جلوگیری از نفوذ باران به درون این چاله‌ها باید در زمان بارندگی آب‌های سطحی به سرعت از سطح محوطه خارج شوند. به همین دلیل، در این مرحله برنامه شیب بندی سطح محوطه، زهکشی و برنامه هدایت آبهای سطحی به بیرون از سطح محوطه مد نظر قرار دارد.

وی اضافه کرد: شکاف باز شده سطح محوطه در انباشت خاک‌های سطحی چند ساله اخیر پاکسازی شد تا بتوانیم پهنا و عمق شکاف‌های سطح الارضی محوطه را شناسائی کنیم. بیشتر شکاف‌ها در همان محدوده ترانشه آمریکائی‌ها به صورت سطحی پاکسازی شدند و در بخش مرکزی شکاف‌های عمیق در امتداد گمانه کاوش اریک اشمیت به طرف پائین ادامه پیدا می‌کند که با استحکام بخشی دیوار دور تا دور پیرامون بنای کعبه زرتشت مساله رانش خاک در این قسمت حل خواهد شد.

عسکری چاوردی بیان کرد: در حال حاضر به دلیل حضور گردشگر در محوطه نقش رستم تلاش شده است، عبور گردشگران تسهیل شود زیرا محدودیت‌هایی برای بازدید فراهم شده است که به زودی با اتمام شیب‌بندی و ایجاد مسیرهای انتقال آب به بیرون از محوطه، بازدید گردشگران به حالت عادی باز می‌گردد.

به گفته وی، عکسبرداری‌های متعددی در زمان انجام مطالعات میدانی و ساماندهی محوطه از طرف بازدیدکنندگان و برخی افراد انجام شده است که در اصول اخلاقی و حرفه‌ای هیچ فردی بدون کسب مجوز اجازه عکسبرداری از محدوده کاوش در زمان انجام مطالعات ندارد، بعضا همین عکس‌ها مراتب نگرانی فراهم کرده است که این موضوع به دلیل عدم اطلاع افراد از قانون عکاسی در محوطه‌های باستانی در زمان کاوش است، لذا بازتاب و انتشار این عکس‌ها در خبرگزاری‌ها بدون اجازه از سرپرست برنامه مطالعات ممنوع است.

منبع: ایسنا