ماجرای سیلاب یخچالی در مازندران چیست؟
ذوب یکباره یخچال‌ها و توده های برفی دماوند به ویژه برای مناطقی مانند گزنک و روستاهی پایین دست دماوند تهدید جدی محسوب می‌شود؛ جایی که بارش باران سیلاب نمی‌آورد، اما آفتاب شدید ممکن است فاجعه بار باشد.
ذوب ناگهانی یخچال‌ها و توده‌های برفی قله دماوند بر اثر هجوم موج گرمای کم‌سابقه، روستای گزنک در مازندران را گرفتار سیلابی مخرب کرد. سیلابی غیرمنتظره که در هوایی صاف و بدون بارش رخ داد، با قدرتی دوچندان به جان زمین افتاد و نفوذ طبیعی آب را مختل کرد تا زنگ خطری جدی برای منابع آبی منطقه به صدا درآید.
به گفته نیما فرید مجتهد، دکترای آب و هواشناسی، این نخستین‌بار نیست که سیلاب ناشی از ذوب ناگهانی توده‌های برفی قله دماوند به روستای گزنک در شهرستان آمل آسیب می‌زند. او توضیح می‌دهد: «در یال شمالی دماوند هنوز پهنه‌های یخی وجود دارد. پیش‌تر در دره «یخار» نیز یکی از آخرین توده‌های یخی دماوند قرار داشت که در سال‌های اخیر به طور کامل ذوب و نابود شده است.»
فریدمجتهد با اشاره به سابقه وقوع سیلاب در دره گزنک و اطراف آن، تأکید می‌کند که مسئولان استان مازندران نسبت به این پدیده آگاهی دارند، اما هشدار می‌دهد که برای کاهش خسارات ناشی از این نوع سیلاب‌ها، اقدامات پیشگیرانه‌ای چون پایش مستمر یخچال‌ها از طریق تصاویر ماهواره‌ای و احداث ایستگاه‌های هواشناسی کوهستانی در ارتفاعات دماوند ضروری است؛ مناطقی که هم دارای پهنه‌های یخی در بالادست و هم سکونتگاه‌های انسانی در پایین‌دست هستند.
او ادامه می‌دهد: «اگر چنین ایستگاه‌هایی در منطقه مستقر باشند، می‌توان موج‌های گرمایی ناگهانی و بارش‌های شدید را پیش‌بینی کرد و هشدارهای لازم را به‌موقع صادر کرد. ویژگی خطرناک سیلاب‌های ناشی از ذوب یخچال‌ها در این است که در هوایی کاملاً صاف و بدون علائم بارش اتفاق می‌افتند و همین غیرمنتظره بودن، شدت آسیب آن‌ها را افزایش می‌دهد.»
گرما چگونه سدهای طبیعی را می‌شکند؟
این کارشناس همچنین به دو عامل اصلی در بروز این پدیده اشاره می‌کند و می‌گوید: «نخست، روند مستمر افزایش دما در جهان که سال‌به‌سال از حجم یخچال‌های کوهستانی می‌کاهد و دوم، وقوع موج‌های گرمایی شدید و محلی در نواحی کوهستانی خاص که به‌طور ناگهانی پهنه‌های یخی را ذوب می‌کنند. مشکل زمانی جدی‌تر می‌شود که آب ناشی از ذوب یخ‌ها در پشت رسوبات باقی‌مانده از یخچال‌ها که به آن‌ها یخ‌رُفت (Moraine) گفته می‌شود، جمع می‌شود. این رسوبات مانند سدهای طبیعی عمل می‌کنند، اما در اثر فشار حجم زیاد آب، دیواره آن‌ها ممکن است بشکند و سیلابی ناگهانی و مخرب به راه بیفتد.»
فریدمجتهد هشدار می‌دهد که این نوع سیلاب‌ها نه‌تنها به واسطه گرمایش جهانی تشدید شده‌اند، بلکه موج‌های گرمایی کوتاه مدت و موضعی هم نقش پررنگی در بروز آن‌ها دارند: «ذوب ناگهانی یخچال‌ها باعث ایجاد سیلاب‌هایی می‌شود که مسیر رودخانه‌ها را تغییر می‌دهند، منابع آبی بالادست که در قالب بندهای طبیعی آب را ذخیره می‌کردند را از بین می‌برند و در نهایت، فرآیند نفوذ طبیعی و تدریجی آب در زمین و بستر رودخانه‌ها را مختل می‌کنند.»
ذوب یکباره یخچال‌ها و توده های برفی دماوند به ویژه برای مناطقی مانند گزنک و روستاهی پایین دست دماوند تهدید جدی محسوب می‌شود؛ جایی که بارش باران سیلاب نمی‌آورد، اما آفتاب شدید ممکن است فاجعه بار باشد.
منبع: همشهری
