آمار نگران‌کننده خودکشی در گروه‌های سنی پایین‌تر از ۱۲ سال
رئیس سازمان امور اجتماعی کشور گفت: متأسفانه به‌ویژه در گروه‌های سنی پایین‌تر از ۱۲ سال که پیش از این بسیار نادر بود، اکنون شاهد افزایش موارد اقدام و حتی مرگ ناشی از خودکشی هستیم.
سید محمد بطحائی، رئیس سازمان امور اجتماعی کشور، درباره وضعیت پدیده خودکشی در کشور توضیح داد و گفت: مواجهه با پدیده خودکشی مانند سایر آسیب‌های اجتماعی، دو وجه دارد؛ وجه نخست، مواجهه عمیق و مداخله بنیادین‌تر با این پدیده است. به این معنا که ما باید آموزش‌های لازم را برای بالا بردن آستانه تحمل و تاب‌آوری افراد به گونه‌ای پیش ببریم که افراد در مواجهه با کوچک‌ترین ناکامی‌ها در زندگی خود، مبادرت به خودکشی نکنند.
وی افزود: اصلی‌ترین عامل بروز این اتفاق و این آسیب اجتماعی این است که افراد به اندازه‌ای از تحمل می‌رسند که احساس می‌کنند دیگر پایداری برایشان ممکن نیست و در نتیجه دست به خودکشی می‌زنند. این آستانه تحمل یا تاب‌آوری افراد در برابر اتفاقات اجتماعی قابل افزایش یا کاهش است. آنچه می‌تواند مقاومت افراد را در برابر حوادث و اتفاقات ناگوار زندگی بالا ببرد، آموزش‌هایی است که به آن‌ها داده می‌شود و مهارت‌هایی است که باید پیدا کنند.
بطحائی با انتقاد از ضعف نظام آموزشی کشور در این زمینه خاطرنشان کرد: متأسفانه ما در نظام آموزشی کشور، چه در دوران مدرسه و چه در دوران دانشگاه، در این زمینه با مشکل جدی مواجه هستیم. به گونه‌ای که یک نوجوان ۹ یا ۱۰ساله ممکن است، در مواجهه با کوچک‌ترین فشار در زندگی، خانواده یا مدرسه، بلافاصله اقدام به خودکشی کند و متأسفانه در برخی موارد جان خود را از دست بدهد.
وی نوع نخست مداخله در پدیده خودکشی را اقدامی پیشگیرانه دانست و تصریح کرد: این نوع نخست مداخله است که همه‌ی کشورها و جوامع به آن می‌پردازند، اما متأسفانه هنوز در کشور ما به‌صورت مؤثر آغاز نشده است. برنامه‌های درسی دانشگاهی و آموزشی مدارس هنوز به این موضوع توجه کافی ندارند و نسبت به آن بی‌تفاوت‌اند.
وی در ادامه نوع دوم مداخله را توضیح داد و اظهار کرد: اما نوع دوم مواجهه، برخورد اورژانسی و سریع‌العمل با این پدیده است. به این معنا که اگر فردی یک‌بار اقدام به خودکشی کرد که احتمال بروز آن در دفعات بعد برای این فرد بسیار بالاتر است، باید ساختارهای لازم برای مداخله مؤثر، به‌صورت موردی فعال شوند.
وی با اشاره به نقش نهادهای مسئول در این حوزه گفت: در کشور ما اورژانس اجتماعی و مراکز «سراج» وابسته به وزارت بهداشت مسئولیت اصلی این کار را بر عهده دارند و تلاش‌های زیادی نیز انجام می‌دهند، اما این تلاش‌ها کافی نیست. همچنان نحوه مداخله برای افرادی که در معرض خودکشی قرار دارند، یا دارای افکار خودکشی هستند، و یا سابقه اقدام به خودکشی ناموفق دارند، کامل و کارآمد نیست.
راه نرفته بسیاری داریم
بطحائی در ادامه با اشاره به آمار پدیده خودکشی در کشور بیان کرد: متأسفانه در سال‌های اخیر با سیر صعودی در نرخ خودکشی، چه در اقدام و چه در موارد منجر به فوت مواجه بوده‌ایم. اگرچه نرخ خودکشی در ایران از میانگین جهانی پایین‌تر است، چه در زمینه اقدام و چه در مرگ ناشی از خودکشی، اما سیر آن در کشور ما صعودی است.
وی افزود: برخی کشورها توانسته‌اند با مداخلات هدفمند نرخ خودکشی را کاهش دهند. برای نمونه، تعدادی از کشورهای اروپایی و حتی کره‌جنوبی و ژاپن، موفقیت‌هایی در این زمینه کسب کرده‌اند.
به گفته او ایران نیز در سال‌های اخیر گام‌هایی در این مسیر برداشته است. ما نیز در سه تا چهار سال اخیر تلاش‌های جدی را آغاز کرده‌ایم، اما همچنان راه نرفته بسیاری داریم. این موضوع به‌ویژه با گسترش فضای مجازی تشدید شده است. همان‌طور که می‌دانید، فضای مجازی در پایین آوردن آستانه تحمل و تاب‌آوری افراد نقش قابل توجهی دارد و متأسفانه در مواردی حتی به تشویق افراد به خودکشی منجر می‌شود.
آموزش روش‌های خودکشی بدون درد در فضای مجازی!
وی با ابراز نگرانی از گسترش محتوای خطرناک در فضای مجازی خاطرنشان کرد: اکنون در فضای مجازی سایت‌ها و شبکه‌هایی وجود دارند که افراد را تشویق به خودکشی می‌کنند و حتی روش‌های خودکشی بدون درد را آموزش می‌دهند. با گسترش این فضا، میزان خودکشی افزایش یافته و لازم است که ما بسیار فعال‌تر از گذشته با این آسیب اجتماعی مقابله کنیم.
افزایش نگران کننده مصرف تفننی مواد مخدر در ۶ ماه گذشته
رئیس سازمان امور اجتماعی کشور در پاسخ به این پرسش که آیا خودکشی در میان دانش‌آموزان نیز افزایش یافته است، توضیح داد: بله، متأسفانه به‌ویژه در گروه‌های سنی پایین‌تر از ۱۲ سال که پیش از این بسیار نادر بود، اکنون شاهد افزایش موارد اقدام و حتی مرگ ناشی از خودکشی هستیم.
بطحائی در ادامه در پاسخ به این سوال که با بسته شدن مراکز حمایت از زنان آسیب دیده توسط شهرداری، تکلیف این زنان با توجه به خطرهای احتمالی برای آنان، چه خواهد شد؟ گفت: خوشبختانه از سال گذشته با گسترش اورژانس اجتماعی که توسط سازمان بهزیستی در حال توسعه است، اقدامات خوبی آغاز شده است. امیدواریم در سال ۱۴۰۴ نیز گام‌های جدی‌تری برداشته شود، زیرا از حیث اعتبارات نیز منابع مناسبی به این بخش اختصاص یافته است. شورای اجتماعی کشور نیز حمایت‌های خود را نسبت به گذشته افزایش داده‌اند تا بتوانیم در توسعه اورژانس اجتماعی گام‌های مؤثرتری برداریم. امید داریم این آسیب امسال کاهش پیدا کند.
وی افزود: در بازدیدهایی که از مراکز اورژانس اجتماعی داشته‌ام، مشاهده کرده‌ام که حمایت از زنان آسیب‌دیده در این مراکز نسبت به سال گذشته با سرعت و گستردگی بیشتری افزایش یافته است.
بطحائی یکی از شاخص‌های رو به بهبود در حوزه آسیب‌های اجتماعی را کاهش خشونت دانست و اظهار کرد: یکی از شاخص‌هایی که خوشبختانه در آسیب‌های اجتماعی با کاهش مواجه بوده‌ایم، بحث خشونت است. آمارها نشان می‌دهد که میزان خشونت، به‌ویژه در نزاع‌های جمعی، نسبت به سال‌های گذشته کاهش چشمگیری یافته است.
نزاع‌های جمعی در حال کاهش است
وی توضیح داد: ممکن است برخی افراد با دیدن اخبار متعدد تصور کنند خشونت افزایش یافته، اما باید توجه داشت که سرعت و حجم انتشار اخبار در شبکه‌های اجتماعی این تصور را ایجاد می‌کند. آمارهای رسمی نیروی انتظامی، پزشکی قانونی و وزارت بهداشت نشان می‌دهد که میزان خشونت و به‌ویژه نزاع‌های جمعی در حال کاهش است.
بطحائی در ادامه گفت: از ابتدای امسال، در شهر تهران، همکاری میان شهرداری تهران، حوزه قضایی، وزارت کشور و بهزیستی برای حمایت از زنان آسیب‌دیده آغاز شده است. اقدامات مقدماتی خوبی انجام شده، اما هنوز به مرحله عملیاتی نرسیده‌ایم. در صورت تحقق این طرح، پیش‌بینی می‌شود یک مدل موفق قابل‌استفاده در سراسر کشور ارائه شود تا سایر استان‌ها نیز از آن بهره‌برداری کنند.
وی تأکید کرد: ما موضوع زنان آسیب‌دیده را به عنوان یک معضل اجتماعی جدی می‌شناسیم و آن را در دستور کار داریم. امیدواریم با تخصیص منابع کافی بتوانیم خانه‌های تأمین و حمایت از زنان آسیب‌دیده را گسترش دهیم.
او ادامه داد: زیرا اگر زنان آسیب‌دیده مورد حمایت قرار نگیرند، منشأ بروز بسیاری از آسیب‌های دیگر در جامعه خواهند شد. به همین دلیل، نخستین گام در مقابله با برخی آسیب‌های اجتماعی، حمایت و پشتیبانی از این زنان است تا بتوانند به زندگی سالم خود بازگردند.
وی در پاسخ به پرسشی درباره چرایی اعلام نشدن آمار دقیق آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد و خودکشی توضیح داد: آمار برخی آسیب‌های اجتماعی، از جمله خودکشی، به دلیل آنکه انتشارش می‌تواند به گسترش آن کمک کند، معمولاً به‌صورت عمومی اعلام نمی‌شود. این پنهان‌کاری نیست، بلکه تجربه جهانی نشان می‌دهد که در برخی موارد، اعلام گسترده آمار می‌تواند خود به اشاعه آن آسیب کمک کند.
وی در ادامه در خصوص وضعیت اعتیاد در کشور، افزود: متاسفانه در خصوص اعتیاد با گسترش آن مواجه هستیم، به‌ویژه در زمینه استفاده از مواد مخدر صنعتی. هرچقدر به جلو می‌رویم، استفاده از مواد سنتی کاهش یافته و جای خود را به مواد صنعتی یا ترکیبی می‌دهد. این در حالی است که آثار و تبعات مصرف مواد صنعتی بسیار عمیق‌تر و درمان آن دشوارتر از مواد سنتی است. به همین دلیل، در این حد می‌توان گفت که در بخش اعتیاد، روند افزایشی وجود دارد، اما نمی‌خواهم بگویم که این افزایش شیب تندی دارد، اما به طور کلی روند آن رو به افزایش است.
بطحائی تصریح کرد: نکته‌ای که در این میان از خودِ اعتیاد نیز نگران‌کننده‌تر است، افزایش مصرف تفننی مواد مخدر است. فردی که تنها یک‌بار یا به‌صورت تفننی از مواد افیونی استفاده می‌کند، در تعریف علمی «معتاد» محسوب نمی‌شود. برای مثال، فردی که ماهی یک‌بار، یا هر دو تا سه ماه یک‌بار، در یک مهمانی از مواد افیونی استفاده می‌کند، در طبقه‌بندی رسمی معتادان قرار نمی‌گیرد.
وی تأکید کرد: اما متأسفانه شدت افزایش این نوع مصرف تفننی بسیار بیشتر از رشد تعداد معتادان است. یعنی کسانی که به صورت تفننی و برای عبور از یک استرس موقت از مواد افیونی استفاده می‌کنند، در کشور ما به‌ویژه در شش ماه اخیر رشد چشمگیری داشته‌اند.
اعتیاد رو به افزایش است
رئیس سازمان امور اجتماعی کشور گفت: مصرف الکل نیز به همین نیت، یعنی برای فرار موقت از استرس، متأسفانه در حال افزایش است.
بطحائی ادامه داد: برای روشن‌تر شدن موضوع باید اشاره کنم که در سطح جهان نیز وضعیت مشابه‌ای وجود دارد. امروز در دنیا حدود ۳۰۰ میلیون نفر از جمعیت بالای ۱۶ سال، در طول سال حداقل یک‌بار از مواد مخدر استفاده می‌کنند. البته این بدان معنا نیست که این ۳۰۰ میلیون نفر معتاد هستند، بلکه به این معناست که تجربه مصرف داشته‌اند.
وی اضافه کرد: اما نکته مهم اینجاست که فردی که ماهی یک‌بار از مواد مخدر استفاده می‌کند، در ادامه معمولاً فاصله زمانی مصرفش کاهش می‌یابد؛ از ماهی یک‌بار به سه هفته، سپس دو هفته، و بعد هفته‌ای یک‌بار می‌رسد. در نهایت، وارد طبقه معتادان می‌شود و سپس به معتاد متجاهر تبدیل می‌شود که امکان بازگشت از آن تقریباً صفر است.
او در پایان خاطر نشان کرد: به همین ترتیب، باید گفت که تعداد معتادان در کشور رو به افزایش است، اما شیب رشد آن زیاد نیست. ولی کسانی که از مواد افیونی به صورت تفننی و در مهمانی‌ها و یا به صورت ناخواسته استفاده می‌کنند، شیب رشد و فراوانی میان این گروه بسیار زیاد است.
منبع: ایلنا
