بیماری قوم و خویش‌بازی در شهرداری

در روز‌های گذشته، فهرستی با عنوان فساد و زدوبند فامیلی در فضای مجازی منتشر شد که در آن ادعا شده بود افراد جدید زیادی در شهرداری تهران و شورای شهر استخدام شده‌اند که بیشترشان نسبت فامیلی با اعضای شورای شهر و مسئولان -اصولگرا و اصلاح‌طلب- دارند.

این فهرست به‌سرعت در فضای مجازی دست‌به‌دست شد و دوباره بحث ژن خوب را بر سر زبان‌ها انداخت. اگرچه خبر‌های تأییدشده حکایت از آن دارد که در کلیت فهرست و اسامی منتشرشده می‌توان شک کرد، اما در میان اسامی منتشرشده، نام افرادی وجود دارد که نسبت فامیلی آن‌ها با مسئولان واقعی است.

برای مثال، یکی از کسانی که نامش در این فهرست به چشم می‌آمد و شماری از نزدیکانش در شهرداری استخدام شده‌اند، از اعضای شورای شهر تهران است. البته این عضو شورا اعلام کرد این استخدام‌ها مربوط به دوران پیش از انتخابش به‌عنوان عضو شوراست و ربطی به مسئولیتش ندارد، اما مسئله اینجاست که عضو مذکور سابقه حضور در شهرداری تهران را پیش از این داشته است.

ماجرای استخدام به‌واسطه نسبت‌های فامیلی در مجموعه شهرداری و مدیریت شهری البته به همین یک مورد خلاصه نمی‌شود. در روز‌های کناره‌گیری نجفی از شهرداری تهران نیز خبری منتشر شد که نشان می‌داد سازمان بازنشستگی شهرداری تهران حیاط‌خلوت آقازاده‌ها شده است.

در همان زمان در پی انتشار این خبر، محمدجواد شیرازی، رئیس بازرسی وقت شهرداری نامه درخواست و جذب نیرو از سوی این سازمان را مغایر با قوانین شهرداری دانسته و ضمن صدور دستور توقف گردش آن در سیستم اتوماسیون شهرداری، رسیدگی به این موضوع را در دستور کار سازمان بازرسی قرار داد. پس از انتشار فهرست جدید بود که مجید فراهانی، عضو شورای شهر تهران، در جلسه یکشنبه شورای شهر نسبت به انتصاب‌های فامیلی در شهرداری تهران تذکری را در صحن شورا اعلام کرد.

مجید فراهانی در رابطه با انعقاد هرگونه رابطه استخدامی بستگان مدیران ارشد شهرداری تهران و واحد‌های تابعه گفت: مدت‌های مدیدی است که شهرداری تهران مانند بسیاری از دستگاه‌های عمومی کشور از بیماری مزمن «خویشاوندگزینی» رنج می‌برد. متأسفانه چندین دهه است که شهرداری تهران از آسیب‌های این بیماری مصون نبوده است و شاهد آن بوده‌ایم که بستگان و اعضای فامیل دور و نزدیک برخی از مدیران ارشد شهرداری یا اعضای شورای شهر دوره‌های مختلف به استخدام شهرداری تهران درآمده‌اند.

هرچند ممکن است برخی از افراد استخدام‌شده شایستگی‌هایی داشته باشند، اما در شرایطی استخدام شده‌اند که بسیاری افراد توانمند تحصیل‌کرده و با انرژی به دلیل بخش‌نامه ممنوعیت استخدام امکان جذب در شهرداری تهران را نداشته‌اند. رئیس کمیته بودجه و نظارت شورای شهر تهران ادامه داد: بسیار بجا بود که با دوری‌گزیدن از شبهه استفاده از رانت و رابطه بستگان مدیران ارشد شهرداری، ساختار سازمان و مجموعه دیگری را برای خدمت‌گذاری انتخاب می‌کردند.

به مردم شریف تهران نوید می‌دهم که در طرح مدیریت تعارض منافع که در دست بررسی شورای پنجم بوده و در کمتر از یک ماه آینده در دستور کار صحن شورا قرار گرفته است، انعقاد هرگونه رابطه استخدامی بستگان مدیران ارشد شهرداری تهران و واحد‌های تابعه در زمان تصدی مسئولیت در شهرداری تهران و واحد‌های تابعه ممنوع خواهد شد. از آقای افشانی، شهردار تهران اهتمام در مبارزه با این بیماری کشنده و مزمن را خواستارم. یک روز پس از تذکر فراهانی در جلسه شورای شهر بود که بهاره آروین در گفت‌وگویی از پایان انتصابات فامیلی در شورای شهر خبر داد.

رئیس کمیته شفافیت شورای اسلامی شهر تهران جزئیات طرح تعارض منافع در شهرداری تهران را تشریح کرد و گفت: در طرح تعارض منافع بیان شده که بستگان مدیران ارشد در شهرداری امکان ارتقا در سطح مدیریت ارشد و نیز استخدام در دوره تصدی او را ندارند.

آروین در تشریح طرح تعارض منافع که یک فوریت آن چندی‌پیش در صحن علنی شورای شهر به تصویب رسید، گفت: متأسفانه چندی است اخباری درباره انتصابات خویشاوندی در شهرداری تهران که در دوره‌های گذشته انجام شده، منتشر می‌شود که تصویب نهایی طرح تعارض منافع که بر عدم استخدام خویشاوندان مدیران ارشد در بدنه شهرداری تأکید دارد، می‌تواند به این موضوع پایان دهد.

او ادامه داد: متأسفانه در دوره‌های قبل این‌گونه بوده است که بستگان و آشنایان مدیران ارشد در بخش‌های مختلف شهرداری مشغول به کار می‌شدند و این اقدام یکی از مصادیق تعارض منافع است؛ چراکه مدیران ارشد می‌توانند روی همکاران خود در دیگر بخش‌های شهرداری اعمال نفوذ کرده تا بستگانشان در آن بخش‌ها مشغول به کار شده یا به سطح مدیران ارشد ارتقا یابند. عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه طرح مدیریت تعارض منافع در راستای ممنوعیت چنین اقداماتی است، گفت: اعمال نفوذ مدیران ارشد برای به‌کارگرفتن آشنایان و دوستانشان در شهرداری سبب ازکارافتادن مکانیسم شایسته‌سالاری می‌شود.

در همین رابطه، مجید فراهانی درباره تذکر روز یکشنبه خود درباره موضوع خویشاوندگزینی در شهرداری عنوان کرد: «مهم‌ترین مسئله درباره استخدام‌های فامیلی این است که این استخدام‌های فامیلی در شهرداری و سازمان‌های دولتی از سه زاویه لطمه جدی وارد می‌کند و من برای همین از لفظ بیماری مزمن استفاده کردم.

بیماری مزمن در طولانی‌مدت خسارت زیادی به بدن می‌زند و این‌هم دقیقا جزء همین‌گونه مسائل است و از سه نظر این اتفاق لطمه خواهد زد؛ مسئله اول ایجاد یأس، ناامیدی و بی‌انگیزگی در دیگر کارمندان است؛ یعنی وقتی کارمندی می‌بیند بعد از سال‌ها تلاش و فعالیت، فردی بدون صلاحیت صرفا به دلیل روابط فامیلی در سطوح ارشد مدیریتی قرار گرفته، طبیعی است انگیزه‌اش را از دست می‌دهد و بازدهی چندانی برای سیستم نخواهد داشت.

موضوع و مسئله دوم این است که این موضوع برای افکار عمومی حائز اهمیت است؛ به‌هرحال مثلا شهرداری تهران نهادی خدماتی است که با پول و عوارض مردم اداره می‌شود و بدیهی است مردم درباره آن و نحوه اداره‌اش حساس هستند.

وقتی می‌بینند افراد صرفا بر اساس رابطه استخدام می‌شوند، اعتماد خود را به این نهاد از دست می‌دهند». فراهانی در ادامه افزود: «مسئله سوم، ناامیدی و بی‌انگیزگی نیرو‌های تحصیل‌کرده و جوانی است که مشتاق همکاری و فعالیت هستند و ایده‌ها، راهکار‌ها و انگیزه بالایی هم دارند، اما متأسفانه به دلیل تورم نیرو در شهرداری به آن‌ها گفته می‌شود امکان جذبشان وجود ندارد و وقتی از آن طرف می‌بینند فردی صرفا به دلیل مسائل فامیلی استخدام می‌شود، بدیهی است یأس، ناامیدی و سرخوردگی نسبت به کل کشور پیدا می‌کنند.

این استخدام‌ها مثل سم مهلکی است که سال‌هاست در بدنه ساختار شهرداری وجود دارد و جای تأسف دارد که گسترده هم شده است. از طرفی جای تعجب است که چرا قانونی برای پیشگیری از این مدل اتفاقات وضع نکرده است که مطابق آن فامیل افراد مسئول نتوانند استخدام و جذب شوند».

زهرا نژادبهرام، عضو هیئت‌رئیسه شورای شهر تهران، نیز دراین‌باره می‌گوید: «مطابق صحبت‌ها و پیگیری‌ها، حضور اقوام آقای سلیمی، شهردار منطقه سه، درست بود، اما یک نکته را دراین‌باره در نظر بگیرید؛ این استخدام‌ها در دوره‌های قبلی اتفاق افتاده است و مال امروز و دیروز نیست. حتی در بانک‌ها نیز این رسم نانوشته وجود دارد (ما الان درباره درست و غلطش بحث نمی‌کنیم)، اما اگر بخواهید به استخدام بانکی دربیایید، فرزندان درجه‌یک می‌توانند استخدام شوند و عموما فرصت‌های استخدامی برای اعضای درجه‌یک فامیل وجود دارد. شهرداری هم از این جنس نهاد‌ها و دستگاه‌هاست که اگر فردی استخدام شهرداری بوده، می‌توانسته فرصتی را برای اقوام خود فراهم کند و این دوستان هم امکان دارد مثل دیگران اقوام خود را معرفی کرده باشند».

او افزود: «وقتی ما پرونده آقای سلیمی را بررسی کردیم، متوجه شدیم این استخدام مال امروز و دیروز و حتی مال سال گذشته نیست. این دوستان حداقل ۱۵ سال سابقه کار داشته‌اند و در این مدت در شهرداری تهران مشغول بوده‌اند و سوابق زیادی دارند.

نکته‌ای که می‌خواهم بگویم این است که حواسمان باشد دقیقا چه مسئله‌ای را مدنظر داریم. اگر کسی ۱۰ سال سابقه کار دارد، اگر الان رئیس ناحیه شده باشد، اتفاق غریبی نیفتاده است؛ بالاخره بعد از این همه سابقه کار، ترفیع منطقی به نظر می‌رسد». نژادبهرام تأکید کرد: منتها اگر بخواهیم این رسم نانوشته را از بین ببریم یا تعدیل کنیم، نکته درخور توجهی است.

نکته دیگر این است که در سطوح ارشد مدیریتی، شورا این نظر را دارد که باید جلوی این مسئله گرفته شود و حتی طرح‌هایی برای جلوگیری از این اتفاق نوشته شده؛ مگر اینکه استخدامی در قبل اتفاق افتاده باشد، مثلا فردی کارمند رسمی شهرداری بوده باشد. اما الان حتی کارمند رسمی شهرداری، نمی‌تواند مدیریت سطوح ارشد را بگیرد تا بتوانیم جلوی سوءتفاهم‌های احتمالی را بگیریم».