چه کسی سنگ قبر فروغی را شکست؟

ایرج افشار، سهراب سپهری، عباس کیارستمی، ابراهیم یزدی، احمد شاملو، غلامحسین مظلومی، محمدعلی فردین، مدیا کاشیگر، محمدعلی سپانلو، بیوک جدیکار، فریدون فروغی، همایون بهزادی و... قصدمان از کنار هم قرار دادن این نام‌ها مرور نام مشاهیر عرصه فرهنگ و ورزش و سیاست نیست، بلکه این‌ها نام مشاهیری است که در سال‌های اخیر اتفاقات مربوط به سنگ قبرشان (سرقت و شکستن و سیمان شدن و...) خبرساز شده است.

در روز‌های اخیر نام دیگری به این فهرست بلند‌بالا اضافه شد و تصویری از سنگ قبری در گورستان ابن‌بابویه شهرری منتشر شد که در آن نام ذکاء‌الملک در میان قطعات شکسته سنگی که پیش از این متعلق به محمدعلی فروغی بود، خودنمایی می‌کرد. نام فروغی را می‌توان بر دیوان اشعار بزرگان ادبیات ایران از جمله سعدی و حافظ دید، بوستان و گلستان سعدی را بسیاری از ایرانیان با تصحیح فروغی خوانده‌اند.

ذکاءالملک، اما تنها در عرصه ادبیات نام‌آور نبود و در عرصه سیاست هم چهره‌ای نام‌آشنا بود، فروغی در انقراض قاجاریه و انتقال سلطنت به پهلوی نقش پررنگی داشت و اولین نخست‌وزیر پهلوی بود. در انتقال سلطنت به پهلوی دوم هم فروغی حاضر بود و متن استعفای رضا شاه توسط او نوشته و تبدیل به سندی تاریخی شد. در طول تاریخ بسیاری از افراد تخریب سنگ قبر افراد را راهی برای تسویه‌حساب‌های حزبی و شخصی کرده‌اند.

این پدیده مربوط به یک قشر خاص یا حتی افرادی با تفکر خاص نمی‌شود، در میان نام‌هایی که در ابتدای گزارش آمده می‌توان طیفی از چهره‌های سرشناس را دید که سنگ قبرشان پتک تسویه‌حساب افرادی «ناشناس» را تجربه کرده‌اند. بعضی از جامعه‌شناسان این رفتار را در دسته‌بندی رفتار‌های ناشی از وندالیسم قرار می‌دهند و بعضی آن را به حساب نوعی تسویه‌حساب با افراد پس از مرگ‌شان می‌دانند.

سجاد عسگری از فعالان میراث فرهنگی تهران در مورد شکستن سنگ قبر فروغی می‌گوید: «۲۱ تیر ماه که به ابن‌بابویه رفتم سنگ قبر سالم بود.» شکستن سنگ قبر فروغی هم مثل موارد مشابهی که در مورد افراد دیگر رخ داد، پیگیری نخواهد شد، در بهترین حالت به‌زودی سنگ قبری نو بر مزار او نصب خواهد شد و هرگز عاملان این اتفاق شناسایی نخواهند شد. علاوه بر سرنوشتی که سنگ قبر افراد شناخته شده دارند، گورستان‌های تاریخی تهران هم وضعیت مطلوبی ندارند.