زندگی در شبه جزیره آدم‌خواران

مهاجرت دغدغه جمع زیادی از ایرانی‌هاست؛ حتی قبل از شرایطی مانند اکنون که فشار اقتصادی و... به رفتار‌های روزمره آن‌ها گره خورده است.

در پیمایش نگرش و ارزش‌ها که در سال ۹۴ انجام شده بود، آن هم در شرایط بعد از تصویب برجام و اوج امیدواری به بهبود، حدود ۳۰ درصد از افراد دارای لیسانس در مناطق شهری خواستار مهاجرت به کشور‌های دیگر بوده‌اند.

هنوز نظرسنجی یا پیمایش جدیدی انجام نشده که بتوان اطلاع دقیقی از تغییر نگرش یا میزان علاقه‌مندی این روز‌ها ارائه داد؛ اما در آخرین اظهارنظر، بهرام صلواتی، عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات مدیریت جامع جمعیت کشور، به ایرنا گفت: «برخلاف باور عمومی، آمار مهاجرت تحصیل‌کردگان ایرانی به خارج از کشور در مقایسه با میانگین جهانی نگران‌کننده نیست.

ایران رتبه چهارم مهاجرت تحصیل‌کردگان را پس از کشور‌های هند، فیلیپین و آمریکا- کانادا دارد. مهاجرت دانشجویان در ایران در مقایسه با افزایش جمعیت آنها، شیب نزولی یافته است و از دو درصد جمعیت دانشجویان مهاجر در دهه‌های ۹۰ میلادی به یک درصد در سال ۲۰۱۶ رسیده است». جالب اینجاست که این مسئول به آمار جدید اشاره‌ای نکرده؛ اما چندی پیش نیز ایسنا در گزارشی به قطع ارز دانشجویی اشاره کرده بود که یکی از شیوه‌های سفر به دیگر کشورهاست.

ایرانی‌ها کجا می‌روند؟
درباره اینکه ایرانی‌ها در مهاجرت به کدام کشور‌ها می‌روند و چه استقبالی از آنان می‌شود، هنوز تحقیق چندانی نشده است. هرچند در یکی از آخرین نظرسنجی‌ها، آمریکا، کانادا، آلمان، انگلیس، سوئد و استرالیا در صف اول مهاجرت ایرانی‌ها قرار دارند. تقریبا همه متقاضیان مهاجرت یا صاحب تخصص ویژه‌اند یا صاحب سرمایه یا اینکه به تنگ آمده‌اند.

اما آن‌طور که کیو آنالتیکز، سایتی که به نشر، بازنشر، ارزیابی و تحلیل مهم‌ترین آمار‌ها و روند‌های موجود در ایران و جهان می‌پردازد، به ترجمه‌ای از گزارش گالوپ استناد کرده است، کشور‌هایی که در خط مقدم بحران مهاجرت در اروپا قرار داشته‌اند یا به طور خاص در کشور‌هایی که سابقه‌ای طولانی در پذیرش ملت‌های مختلف دارند، امتیاز مهاجرپذیری بسیار پایین است. البته در مقیاس جهانی، اکثریت ساکنان کشور‌ها (۵۴ درصد) زندگی مهاجران را در کشور خود مثبت می‌پندارند.

حدود ۵۰ درصد از مردم دنیا اعتقاد دارند که زندگی یک مهاجر در همسایگی‌شان می‌تواند اتفاق خوبی باشد و ۴۴ درصد از این تعداد نیز نگرش مثبتی به ازدواج مهاجران با خویشاوندان نزدیک خود دارند. نگاهی دقیق‌تر به نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که اختلاف موجود در شاخص کشور‌های مختلف به فاکتور‌های مهمی ازجمله سنت و هنجار‌های فرهنگی آن جامعه بستگی دارد. حدود ۱۹ درصد از کشور‌هایی که زندگی و ازدواج با مهاجران را مثبت تلقی می‌کنند، در حاشیه خلیج فارس، آسیای مرکزی، آسیای جنوبی و آفریقای شمالی قرار دارند. اکثر این کشور‌ها جزء انتخاب‌های ایرانی‌ها نیستند.

غرق‌شدن در مانش به‌جای اقیانوس آرام
به‌تازگی، اما اتفاقی دیگر رخ داده است و ایرانی‌هایی که به هر شکل خود را به اروپا رسانده‌اند از کانال مانش و با قایق‌های پارویی می‌خواهند به خاک انگلیس برسند؛ اتفاقی که با آغاز سال نو میلادی در صدر اخبار قرار گرفت و حتی وزیر مهاجرت انگلیس از تعطیلات برگشت.

درحالی‌که شاید تعداد این مهاجران تنها به چندصد نفر برسد و به قول بی‌بی‌سی از ۱۲ آبان تا اول ژانویه تنها ۱۰۱ پناه‌جو - که کودک هم در میان آن‌ها بوده به این طریق وارد خاک انگلیس شده‌اند، چرا این‌قدر تمرکز روی تعداد ایرانی‌ها است؟ ایرانی‌هایی که می‌گویند از طرق مختلف؛ چه آن‌ها که از طریق ورود بی‌ویزا به صربستان در آنجا ماندگار شده‌اند و چه دیگرانی که از راه‌های مختلف به جنگل‌های سرد و برفی بالکان خود را رسانده‌اند. هرچند طرح صربستان به دلیل آنچه «سوءاستفاده» خوانده شد، از ۲۵ مهر لغو شد، اما به اعتقاد یک تحلیلگر، تمرکز بر ورود مهاجران ایرانی به دلیل تعطیلات کریسمس و بی‌خبری بود.

اما دیگری می‌گوید شیوه آمدنش به انگلیس عجیب است. فعالان حقوق مهاجران معتقدند حالا دیگر این نوع عبور از کانال را مختص ایرانی‌ها می‌دانند و گسترش فعالیت شبکه‌های سازمان‌یافته جنایی و مافیایی دلیل افزایش این‌گونه تلاش‌ها برای عبور از کانال است. اما برای ایرانی‌هایی که در کشور این اخبار را می‌شنیدند، این شیوه یادآور مهاجران ایرانی بود که برای زندگی بهتر با قایق به سمت استرالیا رفته بودند؛ کسانی که یا در آب غرق شدند یا استرالیا با رفتار‌های نادرست سیاسی آن‌ها را روانه پاپوآ گینه‌نو کرد.

حتی خبر درگذشت یکی از مهاجران و گزارش‌هایی از نحوه زندگی دردناک مهاجران در کمپ‌ها منتشر شد. هرچند ایرانی‌ها حتی حاضر نشدند پس از قول‌های نمایندگانی از وزارت امور خارجه ایران به کشور بازگردند و در جزیره‌ای که به گفته یکی از شاهدان عینی بیشتر شبیه جزیره آدم‌خواران است، به امید زندگی بهتر باقی ماندند.

با اینکه فیلمی از زندگی این افراد در جشنواره برلین سال قبل در بخش مستند به نمایش درآمد، ولی انگار مسئولان این را که چنین افرادی وجود دارند و زمانی ایرانی بودند و هرگونه مذاکره‌ای برای بهبود زندگی آنان را فراموش کردند. نکند این‌بار نیز مهاجران گذرکننده از کانال مانش تبدیل به جسد‌هایی شوند که آب با خود به ساحل می‌آورد و فراموش شوند؟