سرنخ آلودگی بودار تهران

تحقیقات مراجع رسمی در تهران درباره عامل یا عوامل انتشار بوی نامطبوع به شناسایی سرنخ آلودگی بودار منجر شد. روز گذشته شهردار و استاندار در دو نشست جداگانه اعلام کردند: مه دود بودار روز‌های اخیر پایتخت می‌تواند ناشی از انتشار گاز دی‌اکسید گوگرد -so ۲- با غلظت بالا به عنوان منشأ اصلی باشد.

پیش‌تر مطالعات گروهی از کارشناسان نیز نوع تازه آلودگی هوای تهران -ترکیب گاز‌ها و ذرات سمی با بوی نامطبوع- را به گاز‌های گوگردی نسبت داده بود. با این حال اطلاعات جدید شهرداری و استانداری نشان می‌دهد عامل اصلی انتشار گاز دی اکسید گوگرد، کارخانه‌ها و نیروگاه‌های مصرف‌کننده سوخت مازوت هستند.

در تایید این اطلاعات، بازبینی نشانگر‌های شاخص آلودگی هوا در منطقه ۲۰ تهران -محدوده استقرار کارخانه‌های مازوت سوز- از صعود تند و ناگهانی غلظت گاز دی اکسید گوگرد در ساعات عصر روز‌های گذشته حکایت دارد. قرار است پرونده آلودگی بودار با اجرای پنج تصمیم ظرف ۳۰ روز آینده به نتیجه قطعی برسد.

پیروز حناچی در جلسه روز گذشته هیات نمایندگان اتاق تهران اعلام کرد: با افزایش میزان دی اکسید گوگرد در هوای تهران، بوی بد تشدید شده است. شهردار تهران البته اظهارنظر نهایی در این باره را منوط به تکمیل مطالعات شهرداری دانست و گفت: ۱۴دستگاه در آلودگی هوا سهیم هستند.

مناظره بخش‌خصوصی و شهردار پایتخت روز گذشته در اتاق بازرگانی تهران در حالی برگزار شد که مطالبات و البته سوالات فعالان اقتصادی از پیروز حناچی عمدتا حول دو محور اصلی آلودگی هوا و ترافیک می‌چرخید. موضوعی که شهردار تهران هم آن را اصلی‌ترین مشکل تهران می‌دانست و تا حدودی به دلایل بروز این دو مشکل نیز اشاره کرد.

حناچی در مورد آلودگی هوا اعلام کرد که ۱۴ دستگاه در این خصوص نقش دارند و از سوی دیگر خودرو‌های تک‌سرنشین ۴۰ درصد، موتورسیکلت‌های کاربراتوری ۱۰ درصد و سایر خودرو‌های پرتردد مانند اتوبوس‌های شرکت واحد و تاکسی‌ها نیز در این رابطه سهم قابل‌توجهی دارند.

او همچنین منشأ بوی نامطبوع این روز‌های تهران را ناشی از افزایش میزان دی اکسید گوگرد اعلام کرد. اما درخصوص ترافیک تهران نیز حناچی معضلات سیستم حمل‌ونقل شهری، کمبود امکانات در این خصوص و تمرکز شدید در محدوده تهران را مورد تاکید قرار داد. هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران همچنین در نشست ماهانه خود، به بررسی لایحه بودجه ۹۹ پرداخت.

رئیس اتاق تهران در این باره اعلام کرد که بودجه تدوین شده، نیاز به جراحی دارد نه اصلاح. علاوه بر این مجددا حذف دلار ۴۲۰۰ در لایحه بودجه از سوی بخش‌خصوصی مورد تاکید قرار گرفت. مسعود خوانساری، رئیس اتاق تهران در نشست مذکور به تحلیل لایحه بودجه ۹۹ پرداخت و اظهار کرد: در لایحه پیشنهادی بودجه سال ۹۹ پیش‌بینی شده است که دولت از طریق فروش اوراق ۸۰ هزار میلیارد تومان درآمد داشته باشد.

عمدتا خریدار این اوراق بانک‌ها خواهند بود. در این بین دو اتفاق ممکن است رخ دهد؛ اگر بانک‌ها این اوراق را از محل منابع تسهیلات بخرند به‌طور طبیعی سال آینده منابع کمتری برای تسهیلات‌دهی به بنگاه‌های اقتصادی دارند؛ درحالی‌که اغلب بنگاه‌ها از نظر تامین نقدینگی و سرمایه در گردش دچار مشکل هستند و اگر قرار باشد که ۸۰ هزار میلیارد تومان هم برای خرید اوراق هزینه و بلوکه شود، بانک‌ها عملا تسهیلات بسیار کمتری به بنگاه‌ها می‌دهند.

رویه می‌تواند این باشد که برای خرید این اوراق از خط اعتباری بانک مرکزی استفاده شود که به دنبال آن افزایش پایه پولی را خواهیم داشت که بسیار خطرناک است. خوانساری افزود: اگر این بودجه اجرایی شود در سال ۹۹ مجددا با جهش ناگهانی نرخ ارز روبه‌رو می‌شویم و همان اتفاقی که در سال ۹۷ افتاد در سال ۹۹ نیز رخ خواهد داد. همچنین نرخ تورم امسال به ۳۹ تا ۴۰ درصد خواهد رسید و با این تورم، نگه‌داشتن ارز در قیمت‌های کنونی ممکن نخواهد بود.

دو معضل بزرگ تهران
پیروز حناچی شهردار تهران در جمع فعالان اقتصادی اعلام کرد: از نگاه مردم دو موضوع آلودگی هوا و ترافیک اصلی‌ترین مشکلات شهر تهران هستند. او در ادامه به بیان علت این دو مشکل پرداخت. به گفته حناچی، تهران حدود ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی و ۳۰ درصد گردش اقتصادی را به خود اختصاص داده است.

حال آنکه مساحت این شهر حدود ۲ درصد از کل کشور است؛ بنابراین با تمرکز شدید در محدوده تهران و اطراف تهران روبه‌رو هستیم. روزانه ۴۰۰ هزار خودرو فقط از جبهه غربی یعنی اتوبان تهران-کرج وارد تهران می‌شوند. مترو تهران در جبهه غربی روزانه بیش از یک میلیون و ۲۰۰هزار سفر را پوشش می‌دهد.

او افزود: بعد از افزایش قیمت بنزین با چالش جدیدتری روبه‌رو شدیم. پیش از آن نیز بحران در حوزه حمل‌ونقل عمومی وجود داشت. در تهران حدود ۳ هزار اتوبوس کمبود داریم و حداقل ۱۶ درصد بار حمل‌ونقل عمومی بر دوش مترو است. با افزایش قیمت بنزین بیش از ۱۲ تا ۱۳ درصد به این بار افزوده شده که نارضایتی‌هایی را نیز به وجود آورده است.

این درحالی است که ما هر یک ماه یک ایستگاه مترو را بهره‌برداری می‌کنیم؛ بنابراین زیرساخت‌ها فراهم است؛ اما یکی از نقاط بحرانی، کمبود ۲ هزار واگن مترو است. دو سوم هر واگن در داخل کشور تولید می‌شود. الان هم آمادگی برای تولید وجود دارد، اما مشکلات منابع مالی و ارز باعث شده که وقفه‌ای برای در اختیار قرار گرفتن واگن‌های تهران ایجاد شود.

به هر صورت سایه شرایط خاص کشور بر توسعه حمل‌ونقل عمومی تهران هم افتاده است. او افزود: در دوره جدید مدیریت شهری تهران تغییر نگرشی درحال تجربه است. دوشنبه شب همه نگران هوای تهران بودیم. ذرات معلق به نزدیک ۲۰۰ پی‌پی‌ام رسیده بود. وضعیت ۲۰۰ یعنی دیگر باید به تدریج شهر را تخلیه کنیم و خطر جدی می‌شود.

بروز این مساله ناشی از همان تمرکزی است که به آن اشاره داشتم. طبیعتا اگر بخواهیم این مساله را کنترل کنیم، علاوه بر کاهش آلاینده‌ها در سطح شهر، باید به تمرکززدایی روی بیاوریم. البته شیوه مدیریت در شهر تهران هم به‌گونه‌ای بوده که به‌طور طبیعی به این تمرکز دامن زده است.

حناچی با بیان اینکه بیش از ۷۵ درصد بودجه شهرداری تهران مستقیما به ساخت و ساز وابسته بوده گفت: ما در حال تغییر این رویه هستیم و می‌خواهیم این وابستگی را به ۵۰ درصد برسانیم. برای این اتفاق باید منابع جایگزین تعریف شود. لایحه‌ای که حدود ۳۰ سال از دولت خارج نشده بود، بالاخره به نتیجه رسید.

لایحه منابع مالی پایدار برای شهرداری‌ها آخرین مراحل را طی می‌کند. اگر این لایحه تصویب شود نقطه عطفی برای همه شهرداری‌های کشور خواهد بود. او گفت: تمام تلاش ما این است که استراتژی برد-برد را در شهر تهران حاکم کنیم و هر اقدامی را که انجام می‌دهیم منافع شهروندان را هم در تصمیمات‌مان لحاظ کنیم. قطعا این رویکرد شکل پروژه‌ها را نیز متفاوت خواهد کرد. ما آمادگی داریم در حوزه سرمایه‌گذاری و مشارکت از ظرفیت اتاق هم استفاده کنیم.

فعالان اقتصادی چه گفتند؟
پس از سخنان شهردار تهران فعالان اقتصادی سوالات و دغدغه‌های خود را با او در میان گذاشتند. خطر فرونشست‌های جدی شهر تهران یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مطرح شده بود که به گفته آن‌ها بخشی از آن ناشی از کاهش سطح آب‌های زیرزمینی است.

سوال مطرح شده این بود که آیا در برنامه‌ریزی‌های شهری در این باره چاره‌ای اندیشیده شده است؟ علاوه بر این کاهش مجوز‌های غیر ضروری برای بهبود رتبه ایران در دوئینگ بیزینس نیز از موارد مورد پیشنهاد بخش‌خصوصی بود. معضل پارکینگ‌های عمومی نیز نه تنها به‌عنوان یکی از علل ترافیک در خیابان‌های تهران مطرح شد، بلکه بخش‌خصوصی پیشنهاد داد تا در این زمینه قیمت‌گذاری پارکینگ‌های خیابانی در دستور کار قرار گیرد.

نمایندگان بخش‌خصوصی همچنین از پلمب کردن برخی از تشکل‌ها به دلیل آنکه ساختمانشان کاربری اداری ندارد گلایه کردند و از شهردار خواستند تا به این مساله رسیدگی کند. با توجه به این‌که۲۳۰ هزار واحد فرسوده در تهران وجود دارد از این رو نوسازی بافت فرسوده و بازآفرینی شهری هم از مواردی بود که فعالان اقتصادی به آن اشاره داشتند.

به گفته آن‌ها به رغم اینکه دولت در کلام برای این مساله اولویت قائل شده، اما همچنان اقدامی در این خصوص صورت نگرفته است. آن‌ها از شهردار خواستند تا با اتاق بازرگانی در این باره مشورت کند. ایمنی ساخت‌وساز شهری، نظارت شهرداری بر عملکرد راهنمایی و رانندگی، تغییرات مداوم استاندارد‌های آتش‌نشانی و چالش‌های مرتبط با اخذ مجوز از سازمان نظام مهندسی که منجر به جریمه و هزینه‌کرد بیشتر فعالان اقتصادی می‌شود، ماده ۱۰۰ که به گفته فعالان اقتصادی یکی از فاجعه‌بارترین قانون‌های شهری است و به منبع درآمد شهرداری‌ها بدل شده است و تخلف در تغییر پهنه کاربری، از دیگر مواردی بود که فعالان بخش‌خصوصی به آن اشاره کردند.

همچنین فعالان اقتصادی در پاسخ به اعلام آمادگی شهردار تهران درخصوص سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی اعلام کردند که باید پروژه‌ها را تجاری کنید تا بخش‌خصوصی در آن‌ها مشارکت کند. مشکلات استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان در ساختمان‌های مسکونی، مساله ضرورت تمرکززدایی و پیشنهاد تفویض اختیار وزارتخانه‌ها به ادارات شهرستان‌ها، مشارکت بخش‌خصوصی در زمینه خرید واگن برای مترو، انتقاد از نرخ پایین خدمات شهرداری و ضرورت ایجاد برند شهری تهران برای توسعه گردشگری هم موضوعات مطرح شده دیگر در جلسه روز گذشته بود.

البته سوالاتی نیز از سوی هیات نمایندگان مطرح شد؛ از جمله دلیل عدم تردد خودرو‌های هیبریدی، علت بوی نامطبوع تهران و برنامه شهرداری برای کاهش آلودگی هوا و ترافیک. در ادامه این نشست، خوانساری، رئیس اتاق تهران نیز به مواردی اشاره کرد. مهم‌ترین موضوع مورد بحث خوانساری به مصائب مربوط به سازمان نظام مهندسی برمی‌گشت.

به گفته او، سازمان نظام مهندسی باید نظارت کند نه دخالت در اجرا. در دوره قبل با حاکم کردن نظام مهندسی، شهرداری را به ذلت بردند، پروانه‌فروشی را رایج کردند و به جز فساد هیچ عایدی حاصل نشده است. دومین موضوع بحث آتش نشانی و استاندارد‌های مربوط به این موضوع بود. خوانساری در این باره گفت: وقتی به کسی پروانه‌ای بر اساس یک استاندارد داده می‌شود، نباید با تغییر روز به روز آیین‌نامه‌ها، هزینه جدیدی را به سازنده تحمیل کنند. در حال حاضر هزینه‌هایی که سازمان نظام مهندسی دریافت می‌کند، هزینه زیادی است.

در صورتی که نه نظارت درستی دارد و نه حتی به پروژه‌ها سرکشی می‌کنند. این سازمان صرفا برای مهندسان اشتغال ایجاد کرده است. درحالی‌که اگر ساخت و ساز رونق پیدا کند، اشتغال‌زایی به خودی خود ایجاد می‌شود. مساله دیگری که خوانساری به آن اشاره کرد، تفاوت بیمه پرداختی در ساختمان‌های اداری و مسکونی و تفاوت بسیار بالای آن بود که خواستار رسیدگی به آن شد.

رئیس اتاق تهران همچنین به جمع آوری زباله‌ها اشاره کرد و گفت: در سال ۱۰۰۰ میلیارد تومان برای این کار هزینه می‌شود. در صورتی که می‌توان از این طریق ۱۰۰۰ میلیارد تومان درآمد کسب کرد. اما به محض آنکه اسم بخش‌خصوصی برای انجام کار به میان می‌آید از ما وثیقه‌های سنگین طلب می‌شود.

او همچنین پیشنهاد داد تا قیمت پارکینگ‌های حاشیه‌ای در خیابان‌ها افزایش یابد تا معضل ترافیک حل شود. به گفته خوانساری، اگر پارکینگ‌های خیابانی را قیمت‌گذاری کنیم می‌توانیم چند هزار میلیارد تومان درآمد از این محل برای شهرداری کسب کنیم.

منشأ بوی بد تهران
حناچی پس از شنیدن صحبت‌های بخش خصوصی در پاسخ به سوالات و گلایه‌های آن‌ها نکاتی را مطرح کرد. او با بیان اینکه موضوع فرونشست زمین در تهران به دلیل برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی جدی است، گفت: طی دوره کنونی شهرداری تهران، تلاش کردیم تا از میزان استفاده از منابع زیرزمینی آب بکاهیم و با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در حال مرمت‌سازی قنات‌های پرخطر هستیم.

وی با بیان اینکه تهران بیش از ۷۰۰ رشته قنات دارد، افزود: رشته قنات‌ها از ویژگی‌های تهران و ری بوده است. به‌رغم اینکه در دوره‌های مختلف برخی قنات‌ها مسدود یا تخریب شده و در برخی موارد، فاضلاب به آن‌ها جریان پیدا کرده، اما به‌طور طبیعی این قنات‌ها، شیوه کارکرد خاص خود را برای بارندگی‌های شدید در تهران دارند. درجا‌هایی که این قنات‌ها مسدود شده باشند نیز به‌طور قطع آب راه خود را پیدا می‌کند. با این حال فرونشست در تهران مساله‌ای است که باید جدی گرفته شود.

اتفاقی که در زیر زمین تهران در حال وقوع است را می‌دانیم. اما اتفاقات بیشتر از عمق ۵ تا ۶ متر را نمی‌توانیم تشخیص بدهیم. شهردار تهران سپس به گزارش اخیر موسسه پژوهشی لگاتوم و رتبه کلان‌شهر تهران از منظر شاخص سطح رفاه اشاره کرد و گفت: بر اساس گزارش این موسسه، رتبه تهران در شاخص‌های مختلف از جمله حوزه ایمنی و امنیت ۱۳۱، آزادی‌های شخصی ۱۶۳، حکمرانی ۱۳۸، سرمایه اجتماعی ۱۲۹، محیط سرمایه‌گذاری ۱۲۶، شرایط سرمایه‌گذاری ۱۴۹، دسترسی به بازار ۱۱۰، شرایط زندگی ۷۳، اوضاع سلامت ۸۸، تحصیلات ۷۱ و محیط طبیعی ۱۵۲ و ساختار و کیفیت اقتصاد ۱۰۱ بوده است.

وی سپس با بیان اینکه ۱۴ دستگاه در آلودگی هوا سهیم هستند، افزود: به دلیل گستردگی مسوولیت ما، بخش زیادی از این مساله به شهرداری برمی‌گردد. مساله استاندارد، نفت، سوختی که مصرف می‌شود، محیط‌زیست، صنایع و... در آلودگی هوا نقش موثر دارند. ما نمی‌توانیم سطح آلایندگی در تهران را به صفر برسانیم، اما می‌توانیم آن را کاهش دهیم. حدود ۱۰ درصد آلودگی تهران مستقیما مرتبط با موتورسیکلت‌های کاربراتوری و ۴۰ درصد مربوط به خودرو‌های تک‌سرنشین است.

خودرو‌های پرتردد مانند اتوبوس‌های شرکت واحد و تاکسی‌ها نیز در این رابطه سهم قابل توجهی دارند. آخرین بار که اتوبوس جدید با تعداد زیاد به تهران اضافه شد، مربوط به اواخر دوران شهرداری آقای احمدی‌نژاد بود. یک تعداد اتوبوس محدود هم بعد از آن برای بی‌آر‌تی وارد ناوگان شد.

اما پس از آن هیچ اتوبوسی به شکل عمده وارد نشده است. قبلا دولت‌ها ۵ هزار دستگاه اتوبوس را بین شهرداری‌ها توزیع می‌کردند؛ اما از این دست اقدامات دیگر وجود ندارد. این بار هم دولت قول مساعد داده، اما شرایط طوری نیست که بتواند به قولش عمل کند.

حناچی سپس در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع استفاده از کاربری ساختمان‌های مسکونی برای کسب‌و‌کار و تشکل‌ها اشاره کرد و گفت: وکلا و پزشکان به لحاظ قانونی می‌توانند در ساختمان‌های مسکونی فعالیت کنند. اما اکنون حتی اگر قانون اجازه داده باشد، مردم با وجود یک مطب در آپارتمان خود موافقتی ندارند.

به هر حال برای تشکل‌ها و کسب و کار‌های دانش‌بنیان در حال پیگیری حل مساله هستیم. شهردار تهران در ادامه به شناسایی ۳۵۰۰ هکتار بافت فرسوده در تهران اشاره کرد و گفت: امتیاز و مشوق‌هایی که برای بازسازی اماکن موجود در بافت فرسوده داده شده، مردم را تشویق به همکاری کرده است، اما اعطای تسهیلات با بهره قابل قبول که وعده آن داده شده بود، محقق نشده است.

حال آنکه به‌طور جد به این موضوع رسیدگی می‌کنیم. تقریبا ۷۰ درصد فرسودگی بافت ما با مناطق واجد ارزش‌مان منطبق است. این‌ها راهش تخریب و بازسازی نیست بلکه مرمت و بهسازی است. او همچنین عدم ایمنی ساخت و ساز را نیز تایید کرد.

حناچی درخصوص راهنمایی و رانندگی نیز گفت: این موضوع در اختیار ما نیست. مشکل این است که ما مسوولیت را به یک نفر و اختیارات را به نفر دیگری می‌دهیم. به هر حال با تشکیل کارگروه‌هایی، در حال همکاری با راهنمایی و رانندگی هستیم.

او به آتش‌نشانی نیز اشاره کرد و گفت: این مساله ضروری نباید به فساد بینجامد و قانون نباید عطف بماسبق شود.

حناچی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه بیش از ۷۰ هزار پرونده مرتبط با ماده ۱۰۰ در تهران همچنان مفتوح است، افزود: بخشی از مالیات‌های محلی متعلق به شهرداری‌هاست و هر موضوعی که استفاده‌کننده فراوان در سطح شهر دارد، شهرداری در آن دارای سهم خواهد بود. ما نیز در حال مذاکره با دولت و تفاهم بر سر آن هستیم. وی افزود: شهرداری تهران اقدام به ایجاد فضا و مکانی برای استقرار شرکت‌های استارت‌آپی کرده است و در همین رابطه اتاق بازرگانی تهران می‌تواند به‌عنوان شتاب‌دهنده، وارد همکاری در این عرصه شود.

وی سپس به فقدان مطالعه جدی در مورد هزینه-فرصت برخی پروژه‌های شهری اشاره کرد و گفت: اجرای پل طبقاتی صدر در شهر تهران، به لحاظ فنی و مهندسی کار بسیار پیچیده‌ای بوده است، اما برای اینکه چرا باید این اتوبان دو طبقه شود، حتی چهار صفحه مطالعه را نمی‌توان پیدا کرد. شاید بهتر بود که به جای دوطبقه کردن اتوبان صدر، دو خط مترو به این منطقه اضافه می‌شد.

شهردار تهران درخصوص ورود خودرو‌های هیبریدی به ناوگان حمل و نقل پایتخت گفت: دولت در مورد خودرو‌های هیبریدی مرتبا بحث و گفتگو انجام می‌دهد؛ ما چاره‌ای جز این نداریم که با نگاه به کنترل آلاینده‌ها به ورود خودرو‌های برقی و هیبریدی، نه از نوع لوکس بلکه از نوع کاربردی به ناوگان حمل و نقل سرعت دهیم.

او همچنین گفت: طرح کاهش پسماند را در دستور کار داریم. حناچی درخصوص منشأ بوی بد تهران نیز گفت: هم سال گذشته و هم امسال با این بوی بد در پایتخت مواجه هستیم که اتفاقا ارتباط مستقیمی با پدیده وارونگی هوا دارد، چراکه در این زمان‌ها میزان دی‌اکسید گوگرد (SO ۲) در هوای تهران بالا می‌رود و زمانی که آلودگی افزایش می‌یابد، این بوی بد هم تشدید می‌شود.

شهردار تهران خاطرنشان کرد: منشأ دی‌اکسید گوگرد، سوخت‌های فسیلی، مازوت و پالایشگاه‌ها هستند و ما نیز بررسی‌هایی در این حوزه انجام داده‌ایم که تا زمانی که مطالعات ما تکمیل نشود، نمی‌توان در مورد منشأ اصلی بوی بد تهران اظهارنظر قطعی کرد. حجم نقدینگی که تهدیدی است در کشور می‌تواند به فرصت تبدیل شود. پارکینگ هم با استفاده از نرم‌افزار کاری را آغاز کرده‌ایم. شرایط سخت‌افزاری آن هم فراهم شده است.