درخواست تشییع جمعی برای جانباختگان هواپیما

فروغ فکری | جایی برای تشییع نمادین و سوگواری عمومی. این خلاصه خواسته تعدادی از ایرانی‌هاست. یک روز بعد از اعلام شلیک به هواپیمای پرواز تهران- کی‌یف، به دلیل خطای انسانی. از زمان اعلام این خبر در صبح شنبه، بیست‌ویکم دی ٩٨، کاربران شبکه‌های اجتماعی و کسانی که به یادبود خیابانی کشته‌شدگان این اتفاق رفته بودند، یک خواسته را مطرح کرده‌اند: درنظرگرفتن یک روز و مکانی برای سوگواری جمعی؛ موضوعی که حالا اعضای شورای شهر تهران هم از آن می‌گویند.

حجت نظری، یکی از اعضای شورا هم از شورای تأمین و نیروی انتظامی خواسته محلی را برای برگزاری مراسم سوگواری قربانیان این حادثه درنظر بگیرند و با تأمین امنیت آن، شرایط را برای سوگواری مردم داغدیده فراهم کنند؛ چراکه به قول او «این موضوع قطعا سبب افزایش همبستگی اجتماعی و همدلی می‌شود و نیاز امروز کشور ما نیز این است.»

او دیروز در جلسه شورای شهر تهران از سازمان زیباسازی شهرداری تهران هم خواسته در کنار بَنِرهایی که برای تسلیت در سطح شهر نصب کرده، «بَنِرهای متفاوتی را که حاوی تصاویر این عزیزان است، برای گرامیداشت یاد قربانیان طراحی و نصب کند.» به گفته او، ساخت یادمان بزرگداشت قربانیان سوانح هوایی امری مرسوم است و به همین دلیل او خواسته پیشنهاد‌هایی برای طراحی و اجرای یادمان قربانیان هواپیمای بویینگ ۷۳۷ ارایه شود.

احمد مسجدجامعی هم بعد از تصویب کلیات این پیشنهاد‌هایی دیروز گفته است که شهرداری باید تبلیغات مناسب برای گرامیداشت جانباختگان را آغاز کند: «همچنین مکانی برای یادمان جانباختگان تا یک هفته آینده معرفی شود و کار حجمی شایسته برای یادبود این اتفاق ساخته شود.

حتما از نماد‌های کشور‌های دیگر که در این حادثه آسیب دیدند هم، در این کار حجمی وجود داشته باشد و همچنین عضو شورا به‌عنوان عضو ناظر بر این مسائل نظارت کند.»
اعضای شورا دیروز درنهایت با قید دو فوریت پیشنهاد دادند که در اسرع‌وقت یادمانی برای جانباختگان پرواز اوکراین در تهران ایجاد شود. پیش از آن، اما هاشمی شلیک سهوی به هواپیما را شلیک عمدی به اعتماد عمومی دانست و گفت: «چرا باید حقیقت از رئیس‌جمهوری و رئیس شورای‌عالی امنیت ملی پنهان نگه داشته شود و بعد از اعلام دولت‌های بیگانه به اطلاع مسئولان خودمان برسد؟»

حالا ناهید خداکرمی، عضو شورای شهر تهران با اعلام این خبر که متن استعفایش را نوشته و به احتمال زیاد دیگر در شورا حضور نخواهد داشت، با توجه به تصویب دوفوریت این طرح معتقد است که مدت‌هاست مطالبات عده بسیاری از مردم نادیده گرفته می‌شود و حاکمیت مردم و مطالبات‌شان را بیگانه می‌داند: «این درحالی است که گروهی دیگر از مردم هر زمان که بخواهند و با هر عنوانی می‌توانند، هرکاری در شهر انجام دهند.

گروهی از مردم می‌بینند کسی صدای آن‌ها را نمی‌شنود و آن‌ها را نمی‌بیند و انگار قبول ندارند که آن‌ها هم حق و حقوقی دارند. دانشجویان ما دوستان‌شان را در سانحه از دست داده‌اند و این رسم است که همدلی کنند.» او می‌گوید، همه جای دنیا بعد از سوانحی از این دست مردم به محل حادثه می‌روند، شمع روشن می‌کنند و خانواده‌های بازمانده را دلداری می‌دهند: «به مردم دروغ گفته شد. توضیحی نداده‌اند. دلجویی نشده و حالا جوانان ما می‌خواهند به رسم خود سوگواری کنند. نباید از اینکه جوانان‌مان بخواهند به شیوه خود سوگواری کنند، بترسیم. باید اجازه دهیم انرژی و ناراحتی‌شان را تخلیه کنند.»

خداکرمی معتقد است نباید مکان خاصی را برای سوگواری انتخاب کرد و باید بگذاریم مردم هرجا که دوست دارند، دور هم جمع شوند و سوگواری کنند. «من امیدوارم صدای نمایندگان شورای شهر به گوش اعضای شورای تأمین و امنیت ملی و هرجا که می‌توانند کمک کنند، برسد و آن‌ها متوجه شوند که شیوه کنترلی باید پایان گیرد؛ چراکه این وضع فقط باعث کمترشدن امید اجتماعی می‌شود.»

شورای شهر، حاضر به ارایه هرگونه خدمات
بعد از بعضی اعتراض‌ها در سال ٩٦، شورای شهر تهران به این فکر افتاد که تمهیداتی برای برگزاری اجتماعات داشته باشد و به همین منظور اعضای این شورا به صرافت افتادند مکان‌هایی از طرف شهرداری برای برگزاری اجتماعات تعیین کنند؛ تصمیمی که بعد از دوسال هنوز اجرا نشده است.

حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر از چرایی اجرایی‌نشدن این تصمیم می‌گوید: «شورا تصمیم داشت شهرداری مکانی را برای اعتراضات و تجمعات درنظر بگیرد تا شهروندان بتوانند احساسات و حرف‌های‌شان را بزنند، اما فرمانداری بر این باور بود که این وظیفه شورا یا شهرداری نیست بلکه به عهده وزارت کشور است.»

به گفته خلیل‌آبادی، بعد از جلسات و بحث‌های متعدد در استانداری و دولت، استادیوم شیرودی به این منظور انتخاب شده بود، اما تقریبا هیچ‌گاه چنین گردهمایی‌هایی در این مکان برگزار نشد. این عضو شورای شهر راهکار را در وجود گروهی شناسنامه‌دار می‌داند: «راهکار این مسأله که در سال‌های پیش هم مطرح شده، وجود گروه شناسنامه‌داری است که می‌تواند مسئولیت برگزاری این تجمعات را به عهده بگیرد تا مردم در اجتماعات بتوانند احساسات‌شان را بیان کنند، حتی بعد از اتفاقات اخیر می‌توانند تشییع نمادینی داشته باشند تا کمی با این غم سنگین که با دوگانه‌گویی‌ها هم افزون شد، کنار بیایند.»

خلیل‌آبادی در پاسخ به این سوال که شورای شهر می‌تواند نقش گروه شناسنامه‌دار را بازی کند یا خیر می‌گوید: «این جزو شرح وظایف شورا نیست. دانشگاهیان می‌توانند این وظیفه را به‌عهده بگیرند و حتی می‌شود نظم تجمع را هم به خود آن‌ها سپرد تا به دور از نگاه‌های سیاسی برای همدردی ملی در کنار هم قرار بگیرند.»

این عضو شورای شهر موافق برگزاری سوگواری جمعی است: «اگر چنین اتفاقی بیفتد شورای شهر حاضر به ارایه هرگونه کمک و خدماتی است. به شخصه معتقدم کار شایسته‌ای است. ما در فرهنگ ملی و شرعی‌مان سوگواری و ابراز همدردی با خانواده‌های عزاداران را داریم، همان‌طور که در بحران‌هایی مانند سیل و زلزله در کنار هم هستیم.»

اصل ٢٧ قانون اساسی مردم را آزاد گذاشته است
اعتراض‌های آبان‌ماه نمایندگان مجلس را بر آن داشت تا طرحی با عنوان طرح اجتماعات و راهپیمایی‌ها تقدیم هیات‌رئیسه مجلس کنند. طرحی براساس اصل ٢٧ قانون اساسی که هنوز چشم‌انتظار تأیید هیأت‌رئیسه برای آمدن به صحن باقی مانده است. احمد مازنی، نماینده تهران و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس از دو شرط دیده شده در این طرح برای برگزاری راهپیمایی‌ها و اجتماعات می‌گوید: «مطابق طرح ارایه‌شده به هیأت‌رئیسه دو شرط سلبی برای برگزاری اجتماعات قید شده است؛

یکی اینکه مسلحانه نباشد و دیگری مخل مبانی اسلام نباشد. در این طرح پیش‌بینی شده افراد و گروه‌ها به دستگاه‌های تابع وزارت کشور یعنی فرمانداری‌ها اطلاع بدهند کجا، برای چه و با چه ترکیبی برنامه تجمع و راهپیمایی دارند. وزارت کشور باید موظف به حفظ امنیت شرکت‌کنندگان و رعایت دو شرط قید شده در اجتماعات باشد.»

او می‌گوید: «با استناد به اصل ٢٧ قانون اساسی مردم حق دارند در هر خیابان و مکانی که تشخیص دادند تجمع داشته باشند، البته باید اطلاع داده شود تا زحمتی برای کسی ایجاد نشود و شروط هم زیرپا گذاشته نشود.» مازنی بر این باور است که سوگواری جمعی مانند هر تجمعی است: «تجمع و راهپیمایی مواردی‌اند که در اصل ٢٧ پیش‌بینی شده است.

حالا این تجمع می‌تواند برای جشن یا اعتراض یا در حمایت از موضوعی یا سوگ برگزار شود. اصل ٢٧ قانون اساسی مردم را آزاد گذاشته است.» این عضو کمیسیون فرهنگی در مورد سوگواری جمعی برای اتفاقات هفته اخیر که مطالبه عمومی شهروندان است، می‌گوید: «در مورد سوگواری در سطحی که به آن اشاره می‌شود باید این نکته را در نظر گرفت که در چه سطح و محیطی قرار است برگزار شود.

در محیط دانشگاهی سازوکار‌های ویژه‌ای وجود دارد و می‌تواند در سالن اجتماعات یا محیط دانشگاه برگزار شود، البته طبق پیش‌نویس طرح اجتماعات و راهپیمایی‌ها برگزاری تجمعات در دانشگاه تابع مقررات وزارت علوم و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است، اما اگر بیرون از محیط دانشگاه و در معابر و خیابان‌های عمومی شهر است، برای جلوگیری از مسائلی مانند ترافیک و سدمعبر قبل از برگزاری باید به فرمانداری شهر اطلاع داده شود. از نظر قانون اساسی به صرف اطلاع، فرمانداری موظف به تأمین امنیت آنان است.»

دو استعفای شهری
ناهید خداکرمی، عضو غایب روز گذشته شورای شهر تهران بود و حالا به «شهروند» می‌گوید: «او و بهاره آروین ازجمله کسانی بوده‌اند که بعد از اتفاقات رخ‌داده در روز‌های اخیر راهی جز استعفا از شورا برایشان باقی نمانده است و درحال حاضر بر سر دو راهی ماندن و رفتن ایستاده‌اند.»

او می‌گوید متن استعفایش را نوشته، ولی هنوز آن را به رئیس شورا نداده است: «دلیل حاضر نشدنم در جلسه آخر شورا وضع روز‌های اخیر، وجود نداشتن صداقت، شفافیت و نپذیرفتن رنج مردم است و فکر می‌کنم برای بیشتر در کنار مردم بودن و اعلام اعتراض‌های خود راهی جز استعفا از شورای شهر باقی نمانده است. عده‌ای از دوستان در شورا می‌گویند این کار شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت است، اما این طور نیست و ما همچنان درحال مشورت برای تصمیم‌گیری نهایی هستیم.»

او می‌گوید شورای شهر نمی‌تواند کار اجرایی انجام دهد و حتی بخشی از حاکمیت هم تلقی نمی‌شود، منتخب مردم برای مدیریت شهر است و همین هم عاملی شده تا امروز توان رفتن به شورا را نداشته باشد: «شاید با استعفا صدای ما شنیده شود.

ما می‌خواستیم کاری برای شهر انجام دهیم، اما شاهدیم که مردم در رنج بسیارند.» پیش از صحبت‌های خداکرمی، بهاره آروین دیگر عضو شورای شهر تهران هم با انتشار متنی در کانال تلگرامی‌اش خطاب به مردم نوشت: «به سهم خودم شرمنده شما هستم که می‌بینم نمی‌توانم برای بهبود روز و حال جمعی‌مان کاری از پیش ببرم. هنوز نمی‌دانم استعفای شخصی، آیا می‌تواند به نتیجه‌ای منجر شود یا لااقل به معنای اقدام مسئولانه از موضع منتخب مردم تلقی شود یا خیر.

هنوز باید فکر کنم، ولی اگر به چنین نتیجه‌ای رسیدم، پیشاپیش عذرخواه مردم این شهر غم‌زده خواهم بود.» خداکرمی درنهایت می‌گوید هنوز تصمیم نهایی‌شان مشخص نیست و معلوم نکرده‌اند که چه زمانی استعفایشان را تحویل دهند.

کمی بعد محسن‌هاشمی، رئیس شورای شهر در واکنش به متن منتشر شده آروین اعلام کرد که هنوز استعفایی به دستش نرسیده است: «در متنی هم که ایشان منتشر کردند ظاهرا درحال فکر کردن درخصوص استعفا هستند. بی‌تردید هر استعفایی که به شورا برسد، بررسی می‌شود. البته ابتدا در هیأت‌رئیسه این موضوع بررسی و در صورت اصرار عضو، استعفا در صحن بررسی می‌شود.»

ناهید خداکرمی: دلیل حاضر نشدنم در جلسه آخر شورا وضع روز‌های اخیر، وجود نداشتن صداقت، شفافیت و نپذیرفتن رنج مردم است و فکر می‌کنم برای بیشتر در کنار مردم بودن و اعلام اعتراض‌های خود راهی جز استعفا از شورای شهر باقی نمانده است. عده‌ای از دوستان در شورا می‌گویند این کار شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت است، اما این طور نیست و ما همچنان درحال مشورت برای تصمیم‌گیری نهایی هستیم

احمد مازنی: با استناد به اصل ٢٧ قانون اساسی مردم حق دارند در هر خیابان و مکانی که تشخیص دادند تجمع داشته باشند، البته باید اطلاع داده شود تا زحمتی برای کسی ایجاد نشود و شروط هم زیرپا گذاشته نشود.