سهم مازوت و دوستان از آلودگی تهران و کلانشهرها
هفته گذشته بود که شرکت کنترل کیفیت هوای تهران خبر داد که دادههای موجود در این شرکت نشانگر استفاده از سوختهای غیر استاندارد در صنایع و نیروگاههای تهران است. چراکه علی رغم ممنوعیت تردد خودروهای دیزلی در تهران طی هفته گذشته، غلظت آلاینده دیاکسید گوگرد - که ارتباط مستقیمی با مصرف سوختهای غیر استاندارد ازجمله مازوت دارد - افزایش یافته است. حالا هم محسن هاشمی، رئیس شورای شهرتهران مازوت را عنصر اصلی آلودگی هوای پایتخت معرفی کرده و گفته که سهم مازوت سوزی از آلودگی هوای شهر تهران به حدود ۶۰ درصد رسیده است.
به گزارش فرادید؛ کارشناسان محیط زیست معتقدند که یکی از پازلهای اصلی آلودگی هوای شهر تهران و کلانشهرها مازوت سوزی است. مازوت که به طور عمده توسط کشورهای روسیه، قزاقستان، آذربایجان، ترکمنستان و ایران تولید میشود برای گرم کردن بویلرها (دیگ بخار) جهت تولید بخار مورد استفاده قرار میگیرد چراکه این ماده، گرمای سوختن بسیار بالایی دارد. اما از آن سو آلودگی محیط زیستی بالایی هم دارند.
اما در طول سالهای اخیر هر بار که آلودگی هوا بروز مییافت، مسئولان مازوت سوزی نیروگاهها رد میکردند. تا اینکه روزهای اخیر بیژن زنگنه وزیر نفت، این موضوع را تایید کرد و گفت که «ما به هیچ وجه مایل نیستیم که مازوت مصرف شود، اما چارهای نداریم و گازوئیل در حداکثر ممکن تحویل میشود و بیش از این امکان ندارد. نمیتوانیم همه استانها را در بحث مصرف مازوت مستثنی کنیم و در بحث سیمان قرار ما این بود که از زمستان مصرف مازوت داشته باشند.»
به گفته او برخی استانداران کشور درخواست میکنند که استان آنها از مصرف مازوت مستثنا شود، اما با هر استانی که صحبت میشود چنین خواستهای مطرح است.
پس از وزیر نفت، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست هم اعلام کرد که تعدادی از نیروگاهها در تهران نیز به سمت مازوتسوزی رفتهاند. او میگوید که بهنظر میرسد با سرد شدن هوا و فشار روی منابع گاز کشور و افزایش مصرف خانگی، منابع ثابت آلاینده هوا بهصورت پراکنده از سوخت مازوت استفاده کردهاند.
در نهایت کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست هم با ذکر جزئیات مازوت سوزی را تایید کرد و گفت که «درحالحاضر ظرفیت پالایشگاهها از مازوت پر شده و به واسطه تحریمهای بینالمللی کسی خریدارشان نیست بنابراین مجبوریم در برخی نقاط از سوخت مازوت استفاده کنیم.»
سهم مازوت و دیگر عوامل از آلودگی هوا
پس از آن برخی رسانهها هم به نقل از کارشناسان خبر دادند که بخش عمده آلودگی هوای کلانشهرها به دلیل مازوت سوزی بوده است.
حالا هم محسن هاشمی، رئیس شورای شهرتهران مازوت را عنصر اصلی آلودگی هوای پایتخت معرفی کرده و گفته که سهم مازوت سوزی از آلودگی هوای شهر تهران به حدود ۶۰ درصد رسیده است.
او میگوید که براساس بررسیهای بهعمل آمده توسط کمیسیون تخصصی محیط زیست شورای شهر تهران، استفاده از سوختهای پرگوگرد در صنایع، نیروگاهها و فعالیت برخی مشاغل آلاینده تاثیرات جدی در تشدید آلودگی هوای تهران در هفتههای اخیر داشته است.
در نهایت شهرداری تهران گزارشی از سهم عوامل مختلف در آلودگی هوای تهران منتشرکرد. بر اساس این گزارش صنایع فعال در تهران در رتبه اول تولید آلایندهها قرار دارند و طبق برآوردها این سهم به میزان ۴۰ درصد نیز میرسد. اتوبوس و مینی بوسها هم سهم ۱۷ درصدی در آلودگی هوا دارند حال آنکه نقش کامیونها امسال به ۱۶ درصد رسیده است.
در گزارش یاد شده همچنین عنوان شده که خودروهای سواری سهم ۱۴درصدی در هوای خاکستری تهران دارند این در شرایطی است که موتورسیکلتها ۱۰ درصد و بخشهای دیگر نیز سهمی ۳درصدی در آلودگی هوا دارند.
اما شهردار تهران هم میگوید که علت آلودگی کنونی هوای پایتخت سوخت ناقص است که معمولاً در خودروهای شخصی فاقد معاینه فنی و خودروهای سنگین و صنایعی است که از سوخت غیر استاندارد استفاده میکنند خارج میشود. از طرفی اگر صنایع بزرگ مازوت بسوزانند میزان آلایندگی شان چند ده برابر دیگر آلایندهها است و باید توجه داشته باشیم که موضوع آلودگی هوا از مرز تقسیمات کشوری تبعیت نمیکند و اگر نیروگاههای غرب تهران تولید آلودگی کنند این آلودگی به تهران منتقل میشود.
با این حال، به گفته مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست، نسبت آلایندگی منابع متحرک مانند خودروهای دیزلی، موتورسیکلتها و خودروهای شخصی به منابع ثابت مانند صنایع و نیروگاهها حدود ۶۰ به ۴۰ است. اما اگر نیروگاهها و صنایع از سوخت مازوت استفاده کنند این نسبت بههم خواهد خورد و سهم زیادی در آلودگی هوا خواهند داشت.
مازوت سوزی چه خطراتی دارد؟
کارشناسان محیط زیست میگویند که مواد شیمیایی تبخیر شده میتوانند در اثر تابش نور خورشید به ترکیبات دیگری شکسته شوند. این اتفاق در اثر فعالیتهای قارچها و باکتریهای داخل آب یا خاک نیز صورت میگیرد. این مواد شیمیایی که در خاک و محیطهای دیگر وجود دارند میتوانند تا بیش از یک دهه در محیط زیست باقی بمانند. بنزن، تولوئن و زایلین از جمله این ترکیبات سمی هستند.
آن هم همچنین تاکید دارند که مازوت و سایر سوختها زمانی که آنها را در هوا تنفس یا اینکه آب و غذای آلوده را مصرف کنید و همچنین به هنگام تماس پوست با این مواد، وارد بدن میشوند. همچنین اگر محل کار یا زندگی شما در نزدیکی کارخانهها و نیروگاههایی باشد که از این سوخت استفاده میکنند، مازوت و سایر سوختها وارد بدن میشوند.
از طرفی در اثر سوزاندن سوختهای فسیلی حاوی گوگرد همچون مازوت، ترکیباتی موسوم به Sox منتشر میشوند که بخش بیشتر آنرا SO۲ تشکیل میدهد SO۲ گازی سمی است که برای سلامتی مضر است. این گاز، وزن بیشتری نسبت به هوا دارد و زمانی که غلظت آن در هوا به بیش از ۵۰۰ppb برسد، بوی بدی خواهد داشت که در این سطح، کشنده خواهد بود.
این گاز در غلظتهای پایینتر، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماریهای قلبی و تنفسی را به همراه دارد. به طور کلی، غلظت معمول این گاز در اتمسفر کمتر از ۱۰ppb ذکر میشود که در این غلظت اثر مخربی بر سلامتی نخواهد داشت.
اثر دوم سوزاندن مازوت و سایر سوختهای گوگردی، تشکیل سولفاتها و نیتراتها به شکل آئروسول یا ذرات بسیار ریز هوا است که «ذرات معلق» (Particulate Matter) موجود در هوا را سبب میشوند. این ذرات معلق با تشدید آلودگی هوا خطر آسم و حملات قلبی و تنفسی را افزایش میدهند.