پناهنده شدن یک خلبان روسی با هلیکوپتری پر از قطعات جت جنگنده به اوکراین

چهارشنبه هفته گذشته، رسانه‌‌های اوکراینی گزارش دادند که یک خلبان هلیکوپتر روسی، از نوع تهاجمی «Mi-8AMTSh «Hip-H که پر از قطعات یدکی جت ‌های جنگنده بوده را به دست ارتش اوکراین رسانده است، بخشی از یک عملیات فرار که با هماهنگی GUR، سازمان اطلاعات نظامی اوکراین، برنامه ریزی شده بود.

این عملیات فرار موفق، ممکن است اولین فراری باشد که شاملِ یک هلیکوپتر در اختیار نیرو‌های مسلح روسیه می شود.

مقاله‌ای از روزنامه Ukrainian Pravda تصریح می‌کند که این عملیات حساس از شش ماه قبل توسط اوکراین برنامه ریزی شده بود. خلبان، هلیکوپتر (Red 62 با شماره سریال RF-04428) را که پر از قطعات یدکی جنگنده های Su-27 و Su-30SM بوده و قرار بود به یک پایگاه هوایی دیگر روسیه تحویل داده شود، به پرواز درآورد.

اما بدون اینکه دو خدمه همکارش (احتمالاً یک خلبان/ناوبر و تکنسین پرواز) بدانند، مسیر خود را به سمت منطقه شمال شرقی شهر خارکیف، اوکراین تغییر داد. گمانه زنی ها حاکی از آن است که سازمان اطلاعات نظامی اوکراین، تمهیدات لازم را برای اطمینان از عدم حمله پدافند هوایی این کشور به این هلیکوپتر Mi-8 انجام داده است.

طبق گزارشات، دو خدمه دیگر پرواز هنگام فرود «حذف شده اند.» کریلو بودانوف، رئیس سرویس GUR، به رادیو آزادی گفته است: «وقتی دو خدمه دیگر فهمیدند که هلیکوپتر کجا فرود آمد، سعی کردند فرار کنند و کشته شدند. ما دوست داشتیم آن ‌ها را زنده دستگیر کنیم، اما این اتفاقی است که افتاده و کاری از دست ما بر نمی‌آید.»

به نظر می‌رسد که تصاویر منتشر شده توسط GUR، لکه‌‌های خون در هلیکوپتر و آنچه ممکن است سوراخ‌‌های گلوله ناشی از تیراندازی باشد را نشان می‌دهد. طبق گزارش ‌ها، این هلیکوپتر اکنون به شهر کی‌یف در اوکراین منتقل شده است.

همچنین گزارش شده است که خانواده خلبان قبل از عملیات فرار، بی سر و صدا به اوکراین منتقل شده بودند و به زودی به خلبان روسی ملحق خواهند شد. بودانوف گفته که خلبان فراری در شرایط خوبی است و «دو گزینه» دارد، اما ترجیح داده که در اوکراین بماند.

در همین حال، وبلاگ Fighter Bomber وابسته به نیروی هوایی تاکتیکی روسیه، VKS، ادعا می‌کند که دو هفته قبل، یک هلیکوپتر روسی Mi-8 به اشتباه از مرز عبور کرده و در یک پایگاه هوایی در شهر پولتاوا در اوکراین فرود آمده است. بنا بر روایت این وبلاگ، هنگامی که خدمه با عجله اقدام به پرواز هلیکوپتر کردند، شلیک اوکراینی‌ها دو نفر را کشته و خلبان را زخمی کرده است.

این وبلاگ روسی اذعان می کند که این حادثه به طور یک سانحه و به دلیل نقص سیستم ناوبری رخ داده است (شاید ناشی از جنگ الکترونیک اوکراین بوده که ناوبری ماهواره ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد)، خانواده خلبان نیز در کشور روسیه مانده اند و داستان فرار برنامه ریزی شده پس از تسخیر هلیکوپتر ساختگی است.

اما اگر این ادعا را درست نظر بگیریم، فریب دادن خلبان برای پرواز بیش از ۲۸۹ کیلومتری (بیش از یک ساعت زمان پرواز) به سمت حریم هوایی دشمن و در ارتفاع کم، بدون توجه به اینکه مسیر هلیکوپتر با سیستم ناوبری ماهواره ای او مطابقت ندارد، بعید به نظر می‌رسد. به خاطر داشته باشید که هلیکوپتر Mi-8AMTSh حداکثر سرعت ۲۴۹ کیلومتر در ساعت و بردی ۵۷۹ کیلومتری دارد.

عملیات فرار هلیکوپتر Mi-8AMTSh چقدر اهمیت دارد؟

هلیکوپتر دو موتوره «Mi-8 «Hip، از سال ۱۹۶۷ که وارد سرویس شوروی شد، یکی از پیشگامان هوانوردی عمود پرواز روسیه بوده است. این هلیکوپتر با بیش از ۱۷,۰۰۰ فروند ساخته شده در ده‌ها مدل مختلف، همچنان در حال تولید بوده و در خدمت بیش از ۵۰ کشور، از جمله برخی از سازمان‌های دولتی ایالات متحده است.

هم اکنون، هم اوکراین و هم روسیه، از Mi-8 در پشتیبانی و حمله زمینی استفاده می‌کنند. حمله‌های زمینی با استفاده از این هلیکوپتر، معمولاً شامل رگبار‌های موشکی است که در ارتفاع بسیار کم ر‌ها می‌شوند. در اوایل جنگ، روسیه از Mi-8 برای وارد کردن نیرو در عملیات هلی برن حمله هوایی پرهزینه‌اش استفاده کرد، در حالی که اوکراین ماموریت‌های شبانه خطرناکی را بر فراز مرز‌های روسیه انجام داد تا پادگان محاصره شده ماریوپل را تجهیز و مجروحان را تخلیه کند.

مدل دیگر Mi-8AMTSh که این هفته به دست نیروهای اوکراینی افتاد، احتمالاً دارای فناوری جدیدتری بوده که توجه سرویس‌های اطلاعاتی اوکراین و غرب را جلب کرده است. زیرا این هلیکوپتر تازه ترین نوع از پرنده نظامی Mi-8 بوده که از سال ۲۰۰۹ به کار گرفته شده است. به عبارت دیگر، این مدل، برای اعزام مستقیم پیاده نظام به جنگ مسلح و مجهز بوده و با قدرت تیراندازی خود از آن‌ها پشتیبانی می‌کند.

AMTSh می‌تواند ۲۶ پیاده نظام کاملاً مجهز یا بیش از ۴ تن بار را حمل کرده و دارای یک درب اضافه در سمت راست و رمپ عقب راحت‌تر برای تخلیه سریع‌تر نسبت به در‌های عقب تاشوی معمولی Mi-8 است. علاوه بر این، شش ریل روی بال‌های AMTSh می‌توانند موشک‌های ضد تانک با هدایت رادیویی ۹M120 آتاکا، غلاف‌های موشک ۸۰ میلی‌متری، مسلسل‌های غلافدار یا توپ‌های مسلسل ۲۳ میلی‌متری را حمل کنند. تعداد انگشت شماری از هلیکوپتر‌های Mi-8 نیز با فناوری خودپدافند Vitebsk ارتقا یافته اند که دارای یک سنسور هشدار نزدیک شدن موشک و برجک‌های لیزری متعدد بوده که می‌تواند دید موشک‌ها با هدایت مادون قرمز نزدیک به آن را کور کند.

AMTSh‌ها همچنین می‌توانند تا دو مسلسل ۷.۶۲ میلی‌متری نصب شده روی پنجره را حمل کنند که برای محافظت در برابر آتش هنگام فرود، ایده‌آل است.

سایر ویژگی‌های این هلیکوپتر، شامل روتور‌های بازطراحی شده و موتور توربوشفت VK-2500 با کنترل‌گرهای دیجیتالی است که عملکرد را در آب و هوای گرم و ارتفاعات بالا بهبود می‌بخشد. نمایشگر‌های مدرن کابین خلبان برای پشتیبانی از پرواز در شب، ناوبری ماهواره‌ای GPS/GLONASS و پوشش زرهی تقویت‌شده در اطراف موتور و کابین خلبان نیز از دیگر قابلیت های این هلیکوپتر روسی هستند. نیروی هوایی روسیه ممکن است بین ۱۰۰ الی ۲۰۰ فروند از هلیکوپترهای Mi-8 روسیه از نوع Mi-8AMTSh در اختیار باشد.

تصاویر منتشر شده نشان می‌دهد که روسیه حداقل ۲۰ فروند Mi-8 و همچنین چهار هواگرد جنگ الکترونیک Mi-8MTPR-1 را که برای پارازیت انداختن استفاده می‌شده، از دست داده است (بسیاری در اوایل جنگ). اوکراین نیز ۲۰ فروند Mi-8 از دست داده است، اما ۴۴ فروند Mi-8 و Mi-17 (مدل صادراتی Mi-8M با موتور‌های ارتقا یافته) دریافت کرده یا به ارتش این کشور تحویل داده شده است.

پس از آن که تحلیلگران به بررسی جالب‌ترین فناوری‌های آن (به ویژه سنسور‌ها و سیستم‌های خودپدافند) پرداختند، ظاهراً این هلیکوپتر در ارتش اوکراین برای کارکردهای متنوعی، با توجه به قابلیت‌های پیشرفته‌تر آن نسبت به Mi-8‌های فعلی اوکراین، مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

قطعات Su-27 و Su-30SM نیز احتمالاً مورد توجه تحلیلگران اوکراینی و غربی خواهند بود، به ویژه اگر مربوط به سنسور‌ها، سلاح‌ها یا سیستم‌های خود پدافند هلیکوپتر باشند. اطلاعات به دست آمده می‌تواند به شناسایی، طبقه‌بندی و غلبه بر دفاع این نوع از هلیکوپتر‌ها کمک کند. قطعات قدیمی‌تر «Su-27 «Flanker حتی ممکن است مستقیماً برای حفظ ناوگان جنگنده‌های Su-27 اوکراین قابل استفاده باشند.

با این حال، تأثیر این فرار ممکن است در درجه اول بر روحیه اوکراینی‌ها باشد و نشان دهد که یک خلبان در ارتش روسیه، به اندازه کافی دچار تضعیف روحیه شده بوده که خطرات جدی فرار در زمان جنگ را به جان بخرد. بیان دلایل او برای انجام این کار، در صورتی که به اطلاع عموم مردم برسد، از جذابیت خاصی برخوردار خواهد بود. این حادثه همچنین ممکن است باعث ایجاد شک و تردیدهای داخلی در مورد وفاداری سایر خلبانان نظامی روسیه شود که منجر به سرکوب و آشوب در میان خلبانان خواهد شد.

در طول جنگ سرد، چند خلبان کمونیست، اغلب با انگیزه جوایز نقدی هنگفتی که توسط آژانس‌های اطلاعاتی متحد غرب تبلیغ می‌شد، وسوسه شدند که به سمت غرب پرواز کرده و پیشرفته‌ترین جنگنده‌های جت MiG-15 ،MiG-25 و MiG-29 را با هدف تجزیه و تحلیل به همراه خود به این کشورها آوردند.

ادعا شده که این هلیکوپتر تسخیر شده توسط اوکراین، اولین هلیکوپتری بوده که ارتش شوروی/روسیه به دلیل فرار از دست داده است. ممکن است این ادعا درست باشد، اگرچه پیش‌تر یک هلیکوپتر Hip و دو کشتی جنگی Mi-24 Hind که به نیروی هوایی افغانستان تحت حمایت کمونیست‌ها عرضه شده بود، در دهه ۱۹۸۰ به پاکستان فرار کرده بودند.

ممکن است شرایطخاصی که خلبانان زبده را فریب داده تا با هواپیماهای پیشرفته خود فرار کنند، با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی پایان یافته باشد، اما با حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۱۴ شاهد بازگشت این رویه بوده ایم. در ابتدا، روسیه، خلبانان اوکراینی را هدف قرار داد، زیرا از فرار بسیاری از پرسنل نیروی دریایی اوکراین در زمان تصرف شبه جزیره کریمه در سال ۲۰۱۴ اطمینان حاصل کرده بود.

میخائیل ژیروکوف، مورخ نظامی اوکراینی، نوشته که سرویس اطلاعات روسیه با موفقیت با یک خلبان اوکراینی در جریان آتش بس کوتاه مدت مینسک در پاییز ۲۰۱۴ ارتباط برقرار کرده بود.

این خلبان در حالی که در ۸ سپتامبر ۲۰۱۴ در امتداد مرز روسیه بر فراز استان «سومی» اوکراین در حال پرواز بود، ظاهراً سعی کرد جت شناسایی مافوق صوت Su-24MR خود را به پایگاه هوایی خالینو روسیه در نزدیکی مرز ببرد، اما با مداخله ناوبری که کنارش بود، متوقف شده و به پایگاه برگشت.

پس از تهاجم گسترده روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، پارلمان اوکراین، قانونی را تصویب کرد که به خلبانان روسی که با هواپیمای خود فرار کرده‌اند، یک میلیون دلار پیشنهاد می‌دهد.

سرویس اطلاعاتی اوکراین، عملیات خود را دنبال کرده و با خلبانان بمب افکن‌های روسی Su-24 ، Su-34 و Tu-22M تماس برقرار کرد تا با پیشنهاد مبلغی آن‌ها را به فرار ترغیب کند. چند نفر هم پذیرفتند، اما فقط به این دلیل که سرویس اطلاعاتی خود روسیه امیدوار بود با این ترفند ماموران اوکراینی را به دام بیندازد. پس از دریافت اطلاعات نادرست، ماموران اوکراینی فکر کردند که از فرار یک خلبان بمب‌افکن روسی به نام نوسنکو که وعده فرود در فرودگاه Kanatovo را در صبح روز ۲۳ جولای داده بود، مطمئن هستند.

پرواز به سمت پایگاه انجام شد، اما نه توسط یک هواپیمای معیوب، بلکه هشت موشک کروز کالیبر و Kh-22. این موشک‌ها یک اوکراینی را کشته، ۱۷ نفر را مجروح کرده و دو هواپیمای جنگی را منهدم کردند. پس از این واقعه، دولت اوکراین یک مامور اطلاعاتی سابق را که در تلاش برای برنامه‌ریزی این فرار نقش داشت، برای انجام عملیات بدون مجوز محاکمه کرد.

فرار خلبان Mi-8AMTSh با کمک سرویس اطلاعاتی اوکراین نتیجه بسیار خئبیداشته و در همان روزی که این کشور یک آتشبار دفاع هوایی مهم S-400 روسیه را در شبه جزیره کریمه نابود کرد، یک پیروزی دیگر برای اوکراین به دست آورد. در این میان، روسیه ژنرال سورویکین، فرمانده نیروی هوایی را برکنار کرده و ظاهراً به احتمال زیاد، یووگنی پریگوژین رییس گروه مزدور واگنر را همراه با ۹ مسافر دیگر، در جت شخصی اش به قتل رسانده است.

منبع: روزیاتو