کمترین قیمت نفت در هزاره سوم

در حالی که به‌نظر نمی‌رسد توافق کاهش تولید اوپک‌پلاس توانایی مقابله با ابرعامل منفی بازار نفت یعنی کمبود تقاضا را داشته باشد، بهای طلای سیاه دیروز به کمترین سطح خود از سال ۱۹۹۹ رسید.

در حدود سه ماه گذشته با شروع پراکنش کرونا در چین و سپس در قریب به اتفاق کشور‌های جهان، تقاضا برای نفت بیش از پیش افت کرده و به عاملی مهم‌تر از عرضه تبدیل شده است؛ به‌طوری‌که بلومبرگ پنج‌شنبه محاسبه کرده بود بیش از ۶۰ درصد کاهش قیمت نفت از ابتدای سال میلادی به‌دلیل کمبود تقاضا و بقیه به علت تحولات سمت عرضه بوده است.

نهاد‌های بین‌المللی در جدیدترین گزارش‌های خود درباره تقاضا از جا‌به‌جایی رکورد‌های تاریخی در این زمینه خبر داده‌اند.

کمترین قیمت نفت در هزاره سوم
در این راستا، سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) و آژانس بین‌المللی انرژی گزارش‌هایی درباره ضعف شدید تقاضا منتشر کرده‌اند که سرمایه‌گذاران بازار نفت را بیش از پیش به وحشت انداخته؛ به‌طوری‌که نفت خام آمریکا در آخرین روز کاری هفته به ۱۸ دلار بر بشکه سقوط کرد که در هزاره سوم بی‌سابقه است.

علاوه‌بر این رشد بی‌سابقه موجودی نفت آمریکا به میزان بیش از ۱۹ میلیون بشکه در هفته گذشته نیز از عوامل موثر در ادامه روند کاهشی بهای نفت به شمار می‌رود. همچنین در چند روز گذشته صندوق بین‌المللی پول با ترسیم چشم‌انداز منفی از اقتصاد جهانی به نگرانی روزافزون فعالان بازار درباره تقاضا دامن زد.

این صندوق گفته است رشد اقتصاد جهانی در سال‌جاری میلادی به‌دلیل کاهش فعالیت‌ها منفی ۳ درصد خواهد بود. علاوه‌بر این، برای اولین بار پس از سال ۱۹۹۲ اقتصاد چین در فصل اول سال منقبض شده است. تحلیلگران معتقدند با وجود ناکافی بودن توافق نفتی یکشنبه اوپک‌پلاس، این پیمان همکاری از سرعت پر شدن ظرفیت انبار‌های نفت می‌کاهد.

اما در حالی نگرانی از افت تقاضا به‌دلیل اعمال قرنطینه گسترده در سراسر جهان بر بازار نفت سایه افکنده که امید‌ها برای درمان کرونا به وسیله دارویی که اخیرا شرکت «گیلیاد ساینسز» عرضه کرده است، افزایش یافته، به‌طوری‌که تحت تاثیر این خبر با وجود افت قیمت‌ها در بازار نفت ارزش سهام در بازار آمریکا افزایش یافته است.

باید دید این دارو می‌تواند بر بازار نفت نیز چنین تاثیر مثبتی بگذارد و شاخص‌های بین‌المللی نفت را از قعر قیمتی بالا بکشد یا خیر. نفت خام آمریکا تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران)، با بیش از یک دلار کاهش معادل ۴۴/ ۵ درصد در قیمت ۷۹/ ۱۸ دلار بر بشکه معادله می‌شد اگرچه این نفت شاخص پیش از آن حتی ۰۳/ ۱۸ دلار را نیز لمس کرده بود.

با این وجود نفت برنت با افزایش نزدیک به ۳ درصدی معادل ۸۲ سنت به قیمت ۶۴/ ۲۸ دلار در هر بشکه رسید. در واقع نفت خام آمریکا متاثر از نگرانی‌ها از پر شدن هاب ذخیره نفت کوشینگ در این کشور روز کاهشی را گذراند، اما نفت برنت از این موضوع تاثیری نپذیرفت و حتی رشد قیمت را به ثبت رساند.

در این میان، براساس گزارش پلاتس، به‌دلیل همین کمبود تقاضا، بهای نفت برنت مدت‌دار که شاخص قیمتی دو‌سوم عرضه در بازار فیزیکی دنیا است روز چهارشنبه روی ۸۶/ ۱۸ دلار در هر بشکه قرار داشت.

سهم عرضه و تقاضا
به‌نظر می‌رسد تاثیر توافق هفته گذشته اوپک و متحدانش که در راس آنان روسیه قرار داشت، کوتاه مدت بوده است، چراکه بهای نفت پس از رشد اولیه در مسیر نزولی قرار گرفت و در حال جابه‌جایی رکورد‌های قیمتی است. اگرچه با شروع جنگ قیمتی بین عربستان و روسیه در ماه گذشته، سیل بشکه‌های نفتی به بازار از پیش اشباع شده جاری شد و امید می‌رفت توافق اوپک‌پلاس با کاهش عرضه ثبات را به بازار نفت بازگرداند، کارشناسان حوزه نفت معتقدند در حال حاضر بازار بیشتر از عامل تقاضا تبعیت می‌کند تا عامل عرضه. به این ترتیب آن‌ها ریشه این کاهش را کمبود شدید تقاضا برای نفت در بحبوحه وضع مقررات سختگیرانه کشور‌ها برای کنترل شیوع کرونا می‌دانند.

در این راستا، پنج‌شنبه بلومبرگ اکونومیکس در گزارشی سهم تقاضا و عرضه را در کاهش ارزش نفت محاسبه کرد. بر این اساس، نفت برنت که تا آن روز کمتر از ۳۰ دلار بر بشکه معامله می‌شد، حدود ۳۶ دلار از ابتدای سال کاهش داشته است که از این مقدار، ۲۲ دلار معادل بیش از ۶۱ درصد به‌دلیل ضعف تقاضا کاهش یافته و ۱۴ دلار دیگر به علت مازاد عرضه افت کرده است.

در چند روز گذشته انتشار گزارش‌هایی از میزان کاهش تقاضای نفت، به شدت فعالان بازار نفت را نگران کرده است. اوپک در آخرین گزارش خود از رسیدن تقاضا برای نفتش به زیر ۲۰ میلیون بشکه در روز خبر داده که از سال ۱۹۸۹ بی‌سابقه است. همچنین این نهاد پیش‌بینی کرده تقاضای جهانی نفت در سال‌جاری با کاهش ۸/ ۶ میلیون بشکه در روز به‌طور میانگین روبه‌رو شود.

با وجود اصلاح رو به پایین اوپک، هنوز این ارقام خوشبینانه به شمار می‌روند. آژانس بین‌المللی انرژی که کشور‌های مصرف‌کننده نفت را نمایندگی می‌کند در گزارش اخیر خود به تقاضای نفت اشاره و تخریب آن در ماه جاری میلادی را بیش از ۲۹ میلیون بشکه برآورد کرده که از سال ۱۹۹۵ بی‌سابقه بوده‌است.

علاوه‌بر این، این نهاد پیش‌بینی کرده تقاضای نفت در سال ۲۰۲۰ به‌طور متوسط بیش از ۹ میلیون بشکه در روز کاهش یابد. کاهش مصرف و تقاضا عمدتا به‌دلیل کاهش شدید مسافرت‌های هوایی، جاده‌ای و ریلی در سراسر جهان به علت شیوع کرونا رخ داده است.

علاوه بر این، آمار اقتصادی نیز شدت و ادامه روند کاهش فعالیت جهانی و در نتیجه کاهش تقاضا برای انرژی را نشان می‌دهد. صندوق بین‌المللی پول سه‌شنبه هفته گذشته در اولین گزارش خود پس از شیوع کرونا اعلام کرد رشد اقتصادی دنیا به‌رغم پیش‌بینی قبلی خود منفی خواهد بود. به گفته این صندوق، اقتصاد کشور‌ها در سال ۲۰۲۰ به‌طور میانگین ۳ درصد کوچک می‌شود که خبر بدی برای نفت محسوب می‌شود، چراکه با کاهش فعالیت، نفت کمتری نیز مصرف خواهد شد.

چین نیز در گزارشی گفته پس از ۲۸ سال، رشد اقتصادی فصل اول سال در این کشور منفی بوده است. پرجمعیت‌ترین کشور جهان که بیشترین واردات نفت را هم دارد با کاهش تقاضا، تاثیر زیادی بر رشد جهانی در حوزه‌های مختلف می‌گذارد، هرچند گفته می‌شود کسب‌و‌کار‌ها در این کشور در حال بهبود پس از بحران کرونا هستند.

در بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا یعنی آمریکا نیز آمار جدید اقتصادی از بیکاری گسترده و کاهش فعالیت اقتصادی خبر می‌دهد. به گفته فوربس، فقط در هفته گذشته ۲/ ۵ میلیون نفر در آمریکا اعلام کرده‌اند شغل خود را از دست داده و درخواست کمک دولتی کرده‌اند.

این چهارمین هفته پیاپی افزایش میلیونی شمار بیکاران در آمریکا بود که مجموع آن‌ها را به ۲۲ میلیون نفر رسانده است. علاوه‌بر این، بخش مسکن ایالات‌متحده نیز با رکود مواجه شده است. به‌طوری‌که در ماه مارس ساخت مسکن جدید بیش از ۲۳ درصد نسبت به ماه گذشته آن کاهش داشته است.

موجودی نفت آمریکا
در این میان، ذخایر استراتژیک آمریکا به‌دلیل کاهش تقاضا در هفته منتهی به ۱۰ آوریل مصادف با ۲۲ فروردین بیش از ۱۹ میلیون بشکه افزایش یافت که در تاریخ این کشور سابقه ندارد. منابع خبری پیش از انتشار این گزارش از ارقام بسیار پایین‌تری سخن می‌گفتند و این مقدار نفت ذخیره شده همه را غافلگیر کرد. پس از این، دولت ترامپ طرحی را آماده کرده که بر اساس آن ذخایر دست‌نخورده شرکت‌های نفتی خریداری می‌شوند.

این طرح به دولت این اجازه را می‌دهد که ۳۶۵ میلیون بشکه نفت استخراج نشده شرکت‌های آمریکایی زیر زمین بماند و به ازای مبلغی که دولت به این شرکت‌ها پرداخت می‌کند، این منابع به‌عنوان بخشی از ذخایر استراتژیک دولت به شمار روند.

به این ترتیب، شرکت‌های نفت آمریکا که در آستانه ورشکستگی هستند به وسیله دولت نجات داده می‌شوند. از نظر قانونی این اقدام منعی ندارد چراکه قانون فدرال اجازه حداکثر یک میلیارد بشکه ذخیره راهبردی نفت را به دولت داده است و اینکه کجا این منابع ذخیره شوند نیز با قانون منافاتی ندارد.

با این وجود مساله اصلی دولت آمریکا برای این اقدام رضایت کنگره است. برای عملی کردن این طرح به میلیارد‌ها دلار بودجه نیاز است. کنگره آمریکا پیش از این با طرح ترامپ برای خرید نفت از تولیدکنندگان آمریکایی به ارزش ۳ میلیارد دلار مخالفت کرده بود.

چنین توافقی بین دولت و شرکت‌های نفت آمریکا بی‌سابقه به‌نظر می‌رسد و نشانگر تلاش دولت ترامپ برای کمک به صنعت نفت این کشور و جلوگیری از بیکاری پرسنل بیشتری در ایالات نفت‌خیز آمریکا به‌عنوان حامی اصلی ترامپ است. تحلیلگران شامل کارشناسان وود‌مکنزی و آی‌اچ‌اس مارکیت انتظار دارند انبار‌های نفتی در تابستان، شایدهم زودتر، پر شوند.

با وقوع این اتفاق، تولیدکنندگان که دیگر جایی برای نفت خود نخواهند داشت ناگزیر تولید را متوقف و بسیاری از کارکنان را تعدیل خواهند کرد. همین حالا بسیاری از عملیات حفاری در آمریکا و دیگر کشور‌ها متوقف شده و نفت تولید شده که دیگر مشتری پیدا نکرده در واگن‌های قطار و لوله‌های نفت نگهداری می‌شود.

پیش از این گزارش‌های زیادی مبنی بر استفاده از نفتکش‌های غول‌پیکر نه برای انتقال نفت بلکه برای ذخیره آن مخابره شده بود. همین امر موجب افزایش چند برابری هزینه اجاره کشتی‌ها شده است. کاهش تقاضای نفت منجر به افت یا توقف تولید در برخی سایت‌های نفتی ایالات‌متحده شده است و حتی خبر‌هایی مبنی بر جلسه رگولاتور‌های ایالت‌های نفتی آمریکا برای کاهش داوطلبانه ۲۰ درصد از تولید نفت شیل معادل حدود یک میلیون بشکه به گوش می‌رسد که البته هنوز به نتیجه نرسیده است.

آخرین شرکتی که با کاهش تولید در آمریکا مواجه شده است کونوکو فیلیپس است که پنج‌شنبه اعلام کرد برنامه تولید نفت در شمال آمریکا را به میزان ۲۲۵ هزار بشکه کاهش خواهد داد. این رقم بزرگ‌ترین کاهش تولید یک شرکت نفت شیل است که می‌خواهد از دوران کمبود تقاضای بی‌سابقه جان سالم به در برد.