لانه «عقاب خاکی» تهران کجا بود؟
طبق گفته ریش‌سفیدان در قلعه مهرآباد تا ۱۰۰ سال پیش نوعی پرنده شکاری ریزجثه به نام «عقاب خاکی» در این منطقه سکونت داشته که بعدها با تخریب منابع طبیعی و افزایش خانه‌سازی به ناچار زیستگاه خود را تغییر داده است.
غذای اصلی این پرنده کمیاب، بیشتر خرگوش و جانوران کوچک بود. در اوقات سرد سال که پیدا کردن غذا برای این پرنده سخت بود، در آسمان قلعه مهرآباد بیشتر دیده می‌شد.
منطقه ما در گذشته و حال تحت تأثیر عوامل محیطی و جغرافیایی خاص، سکونتگاه گونه‌های مختلف جانوری به‌ویژه پرندگان بوده است. برای نمونه طبق گفته ریش‌سفیدان در قلعه مهرآباد تا ۱۰۰ سال پیش نوعی پرنده شکاری ریزجثه به نام «عقاب خاکی» در این منطقه سکونت داشته که بعدها با تخریب منابع طبیعی و افزایش خانه‌سازی به ناچار زیستگاه خود را تغییر داده است.
اما اکنون فضای سبز و جنگل‌کاری فرودگاه مهرآباد و پادگان جی و همچنین دریاچه مصنوعی و پوشش گیاهی منحصربه‌فرد بوستان المهدی(عج) در بخش میانی منطقه باعث شده تا این نقاط به زیستگاهی مناسب برای انواع پرندگان ساکن و مهاجر تبدیل شود.
ساخت و نصب ۱۲۰ آشیانه چوبی پرنده در نقاط مختلف منطقه به‌ویژه در بخش میانی آن توسط اداره فضای سبز، در کنار آغاز به کار کمیته نظارت و کنترل پرندگان در اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه باعث شد تا برای آگاهی از ضرورت آشیانه‌سازی و نظارت بر زیست پرندگان به سراغ کارشناسان و مسئولان مربوطه برویم و اطلاعات متنوعی در اختیار شهروندان بگذاریم.
پرواز عقاب در آسمان مهرآباد
یکی از نقاط خوش آب و هوا و سر سبز در قرن گذشته در فاصله نزدیک قلعه مهرآباد محلی به نام «خرگوش دره» بوده که حیوانات و پرندگان بسیاری در آن حیات داشتند. یکی از پرنده‌های شکاری آن روزگار که اهالی آن را به «عقاب خاکی» می‌شناختند در این محدوده آشیانه داشت.
پرویزافشار، شهروند ۸۵ ساله و فرزند کوچک کدخدای قلعه مهرآباد این مطلب را عنوان می‌کند و می‌گوید: «غذای اصلی این شکارچی بیشتر خرگوش و جانوران کوچک بود. در اوقات سرد سال که پیدا کردن غذا برای این پرنده سخت بود، در آسمان قلعه مهرآباد بیشتر دیده می‌شد، چرا که بعضی وقت‌ها به حیوانان خانگی مثل مرغ و خروس ساکنان روستا حمله می‌کرد تا آنها را شکار کند. بعدها با رونق ساخت‌وساز و خانه‌سازی، زیستگاه این پرنده از بین رفت و اکنون فقط خاطره آن در ذهن اهالی قدیمی باقی مانده است.»
تنوع پرندگان منطقه از زاغ تا گنجشک
کارشناسان اداره فضای سبز شهرداری منطقه قبل از ساخت و نصب آشیانه پرندگان این موضوع را به‌طور دقیق و کاربردی تحقیق کرده‌اند. طبق یافته‌ها و اطلاعات به دست آمده در تحقیقات میدانی کارشناسان اداره فضای سبز منطقه، در نقاطی که به‌عنوان زیستگاه اصلی و کلونی پرندگان شناخته می‌شوند، گونه‌هایی چون زاغ، کلاغ، سار، کبوتر وحشی (چاهی) و قمری خانگی (یاکریم) از انواع دیگر پرجمعیت‌ترند.
ضمن اینکه در کنار پرندگان بومی شاهد پرندگانی از نوع مهاجر و فصلی از جمله غاز وحشی، اردک، مرغ ماهیخوار و... هستیم که به دلایل گوناگون در طول سال و در برخی فصل‌ها مهمان منطقه هستند.
خانه پرندگان پلاک‌دار می‌شود
به هر حال هر برنامه و طرحی در شهر برای رسیدن به هدفی است. ساخت و نصب آشیانه پرنده در منطقه ما چند هدف مهم دنبال می‌کند. به گفته علی بخشی، رئیس اداره فضای سبز منطقه ایجاد جان پناه برای پرندگان و ساماندهی زیستگاه این گروه از حیوانات شهر و ایجاد زیبایی در منظر شهری مهم‌ترین هدف در اجرای طرح ساخت آشیانه پرندگان در منطقه است.
در آینده نزدیک همه آشیانه‌های پرندگان منطقه صاحب پلاک می‌شوند تا کارشناسان در بازدیدهای هفتگی و ماهانه خود از سلامت این آشیانه‌ها مطمئن شوند و در صورت نیاز به تعمیر و باز سازی، آشیانه‌ها را به تعمیرگاه انتقال دهند.
خانه‌ای برای چهار فصل سال
تنوع‌گونه‌های مختلف پرندگان در چگونگی ساخت و نصب این نوع آشیانه‌های شهری تأثیر گذاشته است. پرندگان منطقه از لحاظ جثه، قدرت پرواز و شرایط زیست و بقا با یکدیگر تفاوت دارند به همین دلیل کارشناسان اداره فضای سبز شهرداری منطقه با در نظر گرفتن قدرت پرواز و شرایط زندگی پرندگان آشیانه پرندگان را در ۲ نمونه با پایه‌های کوتاه و بلند ساخته و در ارتفاع ۲ تا ۱۰متر از سطح زمین نصب کرده‌اند. طراحی و ساخت آشیانه پرندگان در منطقه به گونه‌ای است که در چهار فصل سال به‌ویژه اوقات پاییز و زمستان جان پناه خوبی برای پرندگان باشد.
مساحت منطقه ما بیش از ۱۹ کیلومترمربع است که از این میزان ۱۲۱ هکتار آن مربوط به اراضی جنگلی و فضای سبز می‌شود. به جز این ۲۵ پارک و بوستان کوچک و بزرگ در محله‌های ۸گانه وجود داردکه به‌طور کم و بیش‌گونه‌هایی از پرندگان را در دل خود جای داده که از آنها می‌توان به بوستان‌های کوکب، شمشیری، فتح و معلم اشاره کرد.
کارشناسان اداره فضای سبز در ادامه آشیانه‌سازی برای پرندگان به این نقاط سر می‌زنند تا شرایط ایجاد سر پناه برای پرنده‌ها را بسنجند و اقدام کنند. رئیس اداره فضای سبز منطقه ضمن دعوت از اهالی برای شناسایی محل زندگی پرندگان شهر و محله می‌افزاید: «پس از بازدید میدانی از محل مورد نظر شهروندان و مشاهده حضور پرندگان در آن محدوده نصب آشیانه پرندگان در کوچه و خیابان‌های منطقه انجام می‌شود.»
ساخت و نصب ۱۲۰ آشیانه پرنده
اهمیت مناسب‌سازی زیستگاه پرندگان، همسو با مراقبت و نگهداری از پوشش گیاهی و فضای سبز منطقه باعث شده مسئولان شهرداری از ابتکار و ایده تازه‌ای در این زمینه استفاده کنند. با تلاش مدیران اداره فضای سبز شهرداری منطقه از اسفند ماه سال ۹۲ تاکنون تعداد ۱۲۰ آشیانه پرنده در ۱۲۰ نقطه از منطقه از جمله محدوده دریاچه مصنوعی و بوستان المهدی(عج) و... نصب شده تامورد بهره‌برداری پرندگان ساکن ومهاجر قرار گیرد.
منبع: همشهری
