مشاهده گونه‌های نادر و اساطیری حیات وحش ایران؛ شایعه یا واقعیت؟

مشاهده یک گونه کمیاب و درحال انقراض حیات وحش ایران در یکی از پناهگاه‌های خراسان جنوبی موجی از واکنش‌ها را در بین کارشناسان وعلاقه‌مندان محیط زیست و حیات وحش به راه انداخت.

در یک سال اخیر، مشاهده گونه‌های نادر و ارزشمند حیات وحش در برخی زیستگاه‌ها موجی از واکنش‌ها را در فضای مجازی به دنبال داشته‌است؛ تا جایی که برخی صفحات پربازدید فضای مجازی به انتشار اخبار گوناگون در این زمینه رو آورده وبرای بالابردن بازدید صفحاتشان، احساسات مردم را به بازی گرفته‌اند.

انتشار و باز نشرخبرهایی از دیدن «بز اصیل ایرانی» در ارتفاعات البرز، مشاهده «طاووس سیاه اصیل ایرانی» در کاشان و رویت «آهوی افسانه ای تک شاخ» درزیستگاه‌های حیات وحش ایران از این دست اخبار دروغ است.

اخباری که آنقدر دروغ بودنشان مشخص است که حتی نیازی به راستی آزمایی ندارند و با یک جستجوی ساده می توان به فیک بودنشان پی برد. شایعه پراکنی صفحات مجازی و بازنشر این شایعات، خبرهای واقعی از مشاهده گونه‌های نادر حیات وحش را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب سلب اعتماد مخاطبان رسانه‌ها می شود.

اما ماجرای مشاهده روباه شنی در زیستگاه‌های خراسان جنوبی چیست؟ این خبر از سوی رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان فردوس اعلام شد، اما تقریبا هیچ یک از صفحات مجازی حتی آن را باز نشر نکردند. 

روباه شنی یکی از گونه‌های کمیاب و زیبای حیات وحش مناطق حفاظت شده مظفری و پناهگاه حیات وحش رباط شور است که برای چندمین بار در سالیان اخیر توسط محیط‌بانان تصویربرداری شده است.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان فردوس با اعلام تصویر برداری محیط بانان پناهگاه حیات وحش رباط شور فردوس از یک قلاده روباه شنی در این منطقه گفت: «روباه شنی از نظر اندازه کوچکتر از روباه معمولی است اما گوش‌های بلند و پهنی دارد. همچنین، پنجه‌های این حیوان با موهای بلندی پوشیده شده که از آن در برابر گرمای سوزان بیابان محافظت می‌کند.»

محمد کاظم شکرگزار، با بیان اینکه روباه شنی عمدتاً از حشرات، جونده‌های کوچک، خزندگان و لاشه حیوانات تغذیه می‌کند، هشدار داد : «شکار روباه شنی توسط سگ‌های گله یکی از عوامل اصلی کاهش جمعیت این گونه زیبا است و دامداران و چوپانان باید به این مسئله توجه بیشتری داشته باشند تا از انقراض آن جلوگیری شود.»

به گزارش همشهری آنلاین، روباه شنی در مناطق حاشیه کویر مرکزی، سیستان و بلوچستان، فارس، خوزستان، بندرعباس و احتمالاً جزیره قشم زندگی می‌کند. با این حال، اطلاعات دقیقی از جمعیت تخمینی روباه شنی در ایران در دسترس نیست. کاهش نسل این حیوان به دلیل شکار و تهدیدات محیطی از جمله عوامل اصلی کاهش جمعیت آن است.

ویژگی‌های روباه شنی

این گونه حیات وحش، جثه کوچک‌تر از روباه معمولی دارد ولی گوش‌هایش به نسبت بزرگ‌تر است. رنگ پشت گوش‌ها برخلاف روباه معمولی، سیاه نیست و غالباً همرنگ پشت بدن یا زرد متمایل به نارنجی است. موها بسیار نرم و متراکم، رنگ پشت خاکستری متمایل به زرد، رنگ موهای دم زرد متمایل به قهوه‌ای و انتهای آن سفید است.

دست و پا کوتاه‌تر از روباه معمولی است. در بین پنجه‌های دست و پا موهای بلندی وجود دارد. روباه شنی عمدتاً شب‌زی است. به این معنا که بیشتر فعالیت‌های خود از جمله شکار و تغذیه را در شب انجام می‌دهد. این رفتار به او کمک می‌کند تا از گرمای شدید روز بیابان در امان بماند و منابع غذایی خود را در زمان خنک‌تر شب جستجو کند.

زیستگاه روباه شنی در ایران

زیستگاه روباه شنی بیشتر در مناطق کویری به خصوص در نواحی مرکزی و شرقی ایران، متمرکز است.

کویر لوت:از مهم‌ترین زیستگاه‌های روباه شنی در ایران، کویر لوت است. این کویر با وسعتی بالغ بر ۵۰ هزار کیلومتر مربع، یکی از بزرگ‌ترین و خشک‌ترین بیابان‌های ایران و جهان محسوب می‌شود. دمای روزانه در کویر لوت به بیش از ۷۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و بارش سالانه کمتر از ۳۰ میلی‌متر است. روباه شنی در این شرایط به زندگی خود ادامه می‌دهد.

بیابان‌های مرکزی ایران: بیابان‌های مرکزی ایران نیز زیستگاه مهمی برای روباه شنی هستند. این بیابان‌ها شامل دشت کویر، بیابان نمک و مناطق خشک استان‌های یزد، کرمان و سمنان می‌شوند. این مناطق نیز با دماهای بالا و بارش‌های اندک، محیطی چالش‌برانگیز برای حیات وحش فراهم می‌کنند. روباه شنی با حفر لانه‌های زیرزمینی در این مناطق، خود را از گرمای روز و سرمای شب محافظت می‌کند.

حاشیه بیابان‌ها و تپه‌های شنی:روباه شنی در حاشیه بیابان‌ها و تپه‌های شنی نیز یافت می‌شود. این مناطق که بین بیابان‌ها و مناطق نیمه‌بیابانی قرار دارند، به دلیل شرایط زیستی بهتر، منابع غذایی بیشتری فراهم می‌کنند. وجود جوندگان، حشرات و گیاهان بیابانی در این مناطق، فرصت‌های مناسبی برای تغذیه و بقا روباه شنی فراهم می‌کند.

مناطق سنگلاخی و کوهستانی:روباه شنی در برخی مناطق سنگلاخی و کوهستانی نیز مشاهده می‌شود. این گونه با استفاده از پناهگاه‌های طبیعی در بین سنگ‌ها و صخره‌ها، از خطرات محیطی مانند شکارچیان و دمای شدید محافظت می‌شود. این مناطق نیز با وجود منابع غذایی کمتر، به دلیل امنیت بیشتر و پناهگاه‌های طبیعی، برای روباه شنی جذاب هستند.

اهمیت حفاظت از روباه شنی

روباه شنی به عنوان یکی از گونه‌های مهم و منحصر به فرد حیات وحش ایران، نیازمند حفاظت ویژه است. تخریب زیستگاه‌های طبیعی به دلیل توسعه انسانی، تغییرات اقلیمی و شکار غیرقانونی از جمله تهدیداتی هستند که جمعیت این گونه را در معرض خطر قرار داده‌اند. حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی، آموزش جوامع محلی و اجرای قوانین مربوط به حفاظت از حیات وحش از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به حفظ و بقای روباه شنی کمک کنند.

با توجه به اهمیت زیستگاه روباه شنی در کویر لوت و دیگر مناطق بیابانی ایران، تلاش‌های جدی برای حفظ این گونه و زیستگاه‌های طبیعی آن ضروری است. با آموزش و آگاهی‌بخشی به جوامع محلی و اجرای قوانین حفاظت از حیات وحش، می‌توانیم به حفظ این گنجینه طبیعی برای نسل‌های آینده کمک کنیم.